Bændablaðið - 15.12.2011, Blaðsíða 40

Bændablaðið | fimmtudagur 15. desember 2011 41
Þrátt fyrir allar búsetu- og
búskaparbreytingar sem hafa átt
sér stað á Íslandi síðustu áratug-
ina er sauðfjárrækt enn ein megin
atvinnugrein í dreifbýli allflestra
sveitarfélaga utan höfuðborgar-
svæðisins og sú undirstaða sem
margur minni þéttbýliskjarninn
byggir tilvist sína á. Greinin hefur
þróast hratt síðustu áratugina
hvað varðar fóðuröflun, húsakost
og kynbætur og má sjá þess glögg-
lega merki í auknum afurðum og
kjötgæðum.
Sá tími sem sauðfé er beitt á
úthaga hefur að sama skapi styst
verulega. Beitiland er þó engu að
síður gríðarlega mikilvægur þáttur í
rekstri sauðfjárbús, þar sem fé er að
jafnaði beitt utan ræktaðs lands yfir
sumarmánuðina. Landnýting og beit-
arskipulag er á ábyrgð hvers bónda
en engu að síður marka stjórnvöld
honum ákveðinn ramma til að fylgja
með laga- og reglugerðarsetningu og
beina fjárframlögum til greinarinnar
í þá átt sem þau vilja sjá greinina
þróast í.
Um þessar mundir er ég
undirrituð í doktorsnámi við
Landbúnaðarháskóla Íslands og hef
sérstakan áhuga á að skoða þetta
samspil á milli stjórnvalda, bænda
og þeirra sem á einn eða annan
hátt koma að mótun stefnu í land-
nýtingarmálum og sjá um að fylgja
henni eftir. Af fenginni reynslu sem
fyrrum ráðgjafi um landnýtingu og
uppgræðslu veit ég að sauðfjárbænd-
ur eru almennt mjög meðvitaðir um
mikilvægi góðrar landnýtingar og
fáa hef ég hitt sem hafa jafn sterkar
taugar til landsins og þeir.
En ég veit líka að lengi má gott
bæta og það eru ekki aðeins bændur
sem þurfa að vera meðvitaðir um
mikilvægi ábyrgrar landnýtingar og
uppgræðslu úthaga, heldur einnig
þeir sem koma að mótun stefnu land-
búnaðar- og umhverfismála og þeir
sem eiga að sjá til þess að henni sé
fylgt eftir.
Fyrir skömmu sendi ég spurn-
ingakönnun til flestra sauðfjárbænda
landsins og allra þeirra sem á einn
eða annan hátt koma að landnýtingu
og uppgræðslu úthaga. Könnunin er
veigamikill þáttur í doktorsverkefni
mínu og því mikilvægt að sem flestir
viðtakendur sjái sér fært að svara
henni.
Mig langar því að biðja þá sem
enn eiga eftir að svara og senda að
gera það sem fyrst svo niðurstöður
könnunarinnar verði raunverulega
marktækar. Þær munu svo vonandi
birtast á síðum þessa blaðs einhvern-
tíma á næsta ári.
/Þórunn Pétursdóttir
LBHÍ og IES
Sauðfjárrækt, landnýting og uppgræðsla úthaga:
Fékkst þú senda könnun?
Þórunn Pétursdóttir
Hreindýrið Rúdolf,
sem fer fyrir félögum
sínum við að draga
sleða jólasveinsins um
heimsbyggðina, er alls
ekki tarfur eins og
flestir hafa hingað til
talið, heldur hreinkýr
eða „simla“ eins og það
heitir á gömlu máli.
Þetta er niðurstaðan
eftir ítarlegar athugan-
ir norskrar konu sem
heitir Brita Homleid
Lohne og er frá Tørdal
á Þelamörk. Hún er
leiðbeinandi á norska
villta hreindýrasetrinu
á Skinnarbu, sem er
nærri Rjúkan. Setrið
heyrir undir Statens
natur oppsyn (SNO).
„Alveg frá því Robert L. May
skrifaði söguna um rauðnefjaða
hreindýrið Rúdolf árið 1939 höfum
við öll staðið í þeirri trú að hreindýrið
sé tarfur. Heldur ekki svo skrýtið,
þegar dýrið er kallað Rúdolf,“ segir
Brita Homleid í jólapistli sínum til
félaga sinna í Skinnarbu, sem sendur
var Bændablaðinu af velunnara þess
og vini höfundar nú á jólaföstunni.
Afskiptur hreindýrskálfur sem
fékk uppreisn æru
„Séreinkenni Rúdólfs er rauða nefið
hans, þetta glóandi nef og svo að
vera í fararbroddi sleðaækisins hjá
jólasveininum. Þú sérð hann um
jólin þegar sveinki svífur yfir holt
og hæðir í sleðanum sínum og reynir
að ná heim til sem flestra barna með
jólagjafirnar.
Rúdolf fæddist með sitt sérstaka
nef, sem varð til þess að hann sem
kálfur var hafður útundan í hjörðinni.
Það var frekar dapurlegt, en hann
herti upp hugann og lét ekki bugast.
Svo var það ein jólin í þokukenndu
og dimmu veðri þegar erfitt var að
fara um, að jólasveinninn með sleða
sinn og hreindýr kom þar sem Rúdolf
átti heima. Hann kom auga á þetta
fallega rauða og sjálflýsandi nef á
Rúdolfi og sá strax að það mundi
geta komið að góðum notum á
ferðum hans. Rúdolf sam-
þykkti að fara með sveinka,
og þannig gerðist það að
Rúdolf varð virðulegt for-
ustudýr og fann alltaf bestu
leiðina þrátt fyrir rysjótt
veður. Rúdolf varð fyrsta
hetjan meðal allra hrein-
dýra.“
Aðeins hreinkýrnar halda
hornunum yfir veturinn
„En snúum okkur að yfir-
skrift þessa litla jólapis-
tils og af hverju þar segir
að Rúdolf sé hreinkýr eða
„simla“, sem er gamla orðið
yfir hreinkýr. Þar ber í fyrsta
lagi að athuga á hvaða árs-
tíð jólin eru. Enginn tarfur
sprangar um með horn á
þessum árstíma. Það eru
bara kýrnar sem halda hornum sínum
yfir veturinn og einstaka ungtarfur.
Höfum við heldur nokkurn tíma séð
mynd eða teikningu af Rúdolf með
augngreinina (hornið fyrir miðju)?
Allir tarfar með einhverja sjálfsvirð-
ingu og metnað eru með augngrein út
úr enninu. Nei, af þessum framsettu
staðreyndum má ganga út frá því
sem vísu að hugrakka dýrið fremst,
sem dregur kanann hans sveinka, sé
simla. Líði ykkur samt áfram vel á
aðventunni, gleðileg jól.“
/Brita Homleid Lohne,Statens
natur oppsyn.
Niðurstaða athugana leiðbeinanda á villta hreindýrasetrinu á Skinnarbu í Noregi:
Rúdolf, forystuhreindýr jólasveins-
ins, er hreinkýr en ekki tarfur
Hrútafundur í Hlíðarbæ
Á hrútafundi í Hlíðarbæ 27.
nóvember 2011 voru veitt verð-
laun fyrir bestu lambhrúta hjá
Búnaðarsambandi Eyjafjarðar.
Sterkur hópur af hrútum kom til
álita og var valið erfiðara en undan-
farin ár, þar sem hópurinn var mjög
jafnsterkur. Dómnefnd var þó sam-
mála um hverjir þrír yrðu í efstu
sætunum.
Verðlaunahafar 2011. Bragi Lönguhlíð, Sigurgeir og Bylgja Hríshóli, Helgi
og Beate Kristnesi.
1. Sæti. Hrútur nr 46 (11-282 Tígull)
frá Lönguhlíð Hörgársveit, eigendur
Bragi og Eva. Hann er undan Spaða
09-314 sem er Lambásson 08-100 og
08-806 frá Lönguhlíð sem var undan
Nubb 06-054 frá Skriðu.
2. sæti. Hrútur nr 2 (11-059 Klet-
tur) frá Hríshóli í Eyjafjarðarsveit,
eigendur Sigurgeir og Bylgja. Hann
er undan Gosa 09-850, Lundasyni
03-945. og Toppu 08-901, Kveiksdótt-
ur 05-965.
3. sæti. Hrútur nr 21 frá Kristnesi,
Eyjafjarðarsveit, eigendur Helgi
og Beate. Hann er undan Frosta
10-352, Fannarssyni 07-808. og 10-
217 Kubbsdóttur 08-344.
Örmerki og örmerkjalesarar
fást hjá Vistor hf.,sími 5357000
Gleðileg jól og
farsælt komandi ár