Bændablaðið - 15.12.2011, Blaðsíða 51

52 Bændablaðið | fimmtudagur 15. desember 2011
Lesendabásinn
Að geysast út á ritvöllinn getur
kostað andsvar og andandsvar.
Slíkt kalla margir ritdeilur
en í tilviki okkar Þórarins
Lárussonar kýs ég fremur að
nota orðið ritröð, enda má segja
þetta skoðanaskipti manna sem
eygja sömu von.
Ísland er land gnægta og mögu-
leikarnir margir. Vandinn er ekki
landið heldur fólkið. Hagsmunir
þess enda ólíkir og uppruni. Gjá
þéttbýlis og dreifbýlis gleikkar
líka hratt og tengibrúm fækkar.
Hér er að vaxa upp borgríki og
varnarbarátta hinna dreifðu
byggða í algleymingi. Að mínu
mati er það þó ekki vegna skorts
á stjórnsýslu.
Þennan tel ég vandann: Samspil
yfirmanna landsmála, sveita-
stjórna, háskólans, viðskipta-
stofnana, helstu atvinnurekanda,
verkalýðshreyfinga og fjölmiðla.
Þetta sólskinslag samfélagsins er
einn allsherjar sambræðingur sem
kemur í veg fyrir sjálfsbjörg hér-
aðanna og reisn. Suðvesturhornið
þrífst skárst í krafti fjöldans en
annarsstaðar eru tækifærin í klaka-
böndum og munu ekki leysast úr
læðingi fyrr en einokunaraðstöðu
lénsherranna er aflétt. Unnvörpum
ganga sveitastjórnir óréttlætinu
samsíða í stað þess að berjast gegn
því og ástæðan meiri hollusta við
annað en sitt fólk.
Lausn landsbyggðarinnar er því
ekki nýtt stjórnsýslustig heldur ný
viðhorf. Landsbyggðinni blæðir
vegna þess að hún hefur sáralítið
með sín mál að segja. Þessu hafa
pólitísk átrúnaðargoð dreifbýlisins
viðhaldið mörg umliðin ár og ekki
að sjá á þeim fararsnið.
Vissulega hefði stjórnlagaráð
mátt ganga lengra í sumu. En
nýja stjórnarskráin er háð sama
annmarka og allar aðrar stjórnar-
skrár, að vera hvorki fullkomin
né endanleg. Ég tel hana þó mikla
framför og vel geta mótað laga-
grundvöll næstu áratuga, landi og
þjóð til heilla. Og ég stend við þá
fullyrðingu að landsbyggðarvand-
inn sé heimatilbúin meinloka.
Lýður Árnason, læknir og
fyrrum fulltrúi í stjórnlagaráði.
Sólskinslög samfélagsins
- Svar við grein Þórarins Lárussonar
Ekki hef ég kennt bændum einum
um og ekki vil ég kalla þá dýraníð-
inga að óreyndu, ég hef hinsvegar
heyrt að fleiri en téðir eigendur
girðinga hafi fengið yfirhalningu
á bloggi og Facebook.
Greinarhöfundur talar um að
arður af hreindýraveiðum sé ekki
virði nema nokkurra girðingarstaura
í allri sýslunni. Veit hann ekki, að
til þess að arður fáist þarf að leyfa
veiðar á timabilinu 15.7 til 20.9 ár
hvert? Hann gefur sig út fyrir að
hafa tekið út girðingar og er því
væntanlega kunnugur þeim lögum
sem það varða, því spyr sá sem ekki
veit; gaf hann út vottorð á umrædda
rafmagnsgirðingu?
Á fundi sem var haldinn í Flatey
með formanni NAUST og fleirum
tjáði bústjóri að rafmagnsgirðinga-
borðar hefðu verið notaðir til að girða
af beitarhólf fyrir nautgripi, og að
þetta form girðinga hefði verið fjar-
lægt eftir að hætt var að beita grip-
unum.
Hvað varðar girðingar umhverfis
Flateyjarland, þá var að sögn bústjóra
um helmingaskipti að ræða í kostnaði
milli Ríkisins og Lífsvals þegar girt
var.
Er þá tjónið ekki helmingaskipt?
Sá kafli girðinga sem snýr að
Félagsræktuninni, er hann þá ekki
þrískiptur, þ.e.a.s. þar sem hann
er á mörkum Ríkis – Lífsvals og
Félagsræktunar?
Það að vont sé að rafmagns-
girðingin sé ónothæf, má vel vera,
en hljómar líka eins og að algjört
plássleysi hrjái þetta svæði.
Það er hinsvegar staðreynd að
á þeim 500 metra kafla sem er á
mörkum Félagsræktunar var raf-
magnsgirðingin ekki fjarlægð þegar
netgirðingin var girt, heldur lá á
jörðinni meðfram þeirri nýju þegar
umræddum umhverfissamtökum var
sýnd girðingin.
Gott væri að greinarhöfundur gæti
upplýst lesendur um hversu langt er
síðan hreindýr fóru að halda til á
svæðinu,var það fyrir tilkomu téðrar
rafmagnsgirðingar eða eftir? (Frétt í
Mbl. 12.10.2006. „Hreindýr í sjálf-
heldu“.)
Ekki fyrir alls löngu héldu til á
túnum við bæinn Blábjörg í Álftafirði
200 hreindýr heilan vetur, ekkert
þeirra festist í girðingum að sögn
bóndans þar. Hann hefur kannski
ekki haft það til siðs að reka þau úr
túnunum á bíl.
Eftirlitsmaður á vegum
umhverfisstofnunar?
Ekki er hægt að fá staðfest á þeim bæ
að þar sé maður á launaskrá við þetta
eftirlit og ekki var mér boðin borgun
þó svo ég legði leið mína um svæðið
til að skoða hreindýr þar.
Talsmaður Umhverfisstofnunar:
Hvernig átti hann að geta metið
ástand dýranna, var hann á staðnum?
Vissir þú af þessu og því brást þú
ekki við? Álftirnar koma girðing-
unum ekkert við, nema kannski
þessar tvær sem lágu dauðar við
margt umrædda girðingu. Þær eru
jú friðaðar, það eru hreindýrin líka
á þessum tíma ef einhver skyldi hafa
gleymt því í Hornafirði.
Hvað ábyrgð Umhverfisstofnunar
varðar þá er hún líklega af svipuðum
toga og Sjávarútvegsráðuneytis
þegar hval rekur á fjörur eða hann
veldur tjóni á veiðarfærum sjó-
manna. Hafi útreikningar á tjóni
verið ætlaðir til að renna styrkari
stoðum undir kröfur um bætur, þá
lítur þetta ekki sérlega vel út, þar sem
ekki virðast allir aðilar málsins vera
inni í þeim tölum sem koma fram
í greininni. Af hverju er bara einn
aðili um að girða Félagsræktina?
Og er tjón ríkisins meðtalið þegar
greinarhöfundur gefur upp tölur um
tjón á girðingum? Ætlar greinarhöf-
undur ekki að reikna út tjón bænda
almennt og þá á Austurlandi líka? Og
eru ekki enn óþresktir tugir hektara af
kornökrum í Flatey, varla hafa hrein-
dýrin étið það.
Í Austurglugganum segir bæjar-
stjóri að lög passi ekki við þessar
aðstæður, þurfa Hornfirðingar önnur
lög en aðrir landsmenn?
Hvað varðar grisjun hjarðarinnar,
væri þá ekki æskilegast að gera það
á veiðitíma og skapa þannig arð til
handa landeigendum á svæðinu, og
ef það er ekki gerlegt – því það hefur
því miður ekki verið hægt að stunda
veiðar á stórum svæðum í Hornafirði
á veiðitíma – hvar vill þá bústjórinn
láta veiða?
Það er heldur ekki rétt að dýr-
unum hafi fjölgað stórlega á svæð-
inu, því að uppúr 2000 voru þau nær
400 að vetri til. Þá var það að eftir
að landeigendur og ábúendur höfðu
mörg undanfarin ár komið í veg fyrir
veiðar á svæðinu, var brugðið á það
ráð að fella hluta af stofninum eftir
veiðitíma, í nóvember og desember
tvö ár í röð.
Ástæður fyrir banni voru af
ýmsum toga, þeir fengu t.d. ekki
réttan arð, ekki var hægt að búa
við að menn úr Reykjavík kæmu á
stórum, mikið breyttum bílum og
spændu upp landið. Um þetta má
lesa í grein í Eystrahorni, „Bændur
búa við ólög“.
Í framhaldi af þeim greinarskrif-
um sendi ég inn greinarkorn þar sem
ég velti því upp hvort svo væri:
„Búa bændur við ólög?“ Síðan
þá virðist málflutningur manna á
svæðinu lítið hafa breyst. Nú væri
fróðlegt að skoða reglur um skipt-
ingu hreindýraarðs.
1.gr.
Umhverfisstofnun skiptir arði af sölu
veiðileyfa og afurða felldra dýra að
fenginni umsögn hreindýraráðs.
Skulu eingöngu þeir sem fyrir ágangi
hreindýra verða á landi sínu njóta
arðsins. Við úthlutun veiðileyfa er
veiðileyfum skipt niður á ágangs-
svæði. Með ágangssvæði er átt
við nánar skilgreint svæði þar sem
ágangur hreindýra er svipaður á öllu
svæðinu.
Úthlutað skal arði á einstök
ágangssvæði í samræmi við úthlutuð
veiðileyfi á svæðinu.
Umhverfisstofnun gerir ár hvert
tillögu til Umhverfisráðuneytis um
fjölda og mörk ágangssvæða að
fengnum tillögum Hreindýraráðs og
Náttúrustofu Austurlands. Skal þar
tekið mið af dreifingu á síðustu 10
árum, en tillit skal taka til breytinga
á ágangi og dreifingu hreindýra á
undangengnu ári, séu talsverð frávik
milli ára.
Af hverju felldu dýri fara kr. 5000
til ábúanda eða umráðamanns, eftir
atvikum þeirra jarða sem dýrið er
fellt á. Eftirstöðvar skiptast sem hér
segir:
1. Allar jarðir innan hvers ágangs-
svæðis sem verða fyrir ágangi 40%
a. Samkvæmt fasteignamati lands,
fjórðungur
b. Samkvæmt landsstærð (mæld
eða flokkuð), þrír fjórðu hlutar
2. Samkvæmt mati á ágangi 60%
a. Lítill ágangur 5%
b. Nokkur ágangur 10%
c. Töluverður ágangur 25%
d. Mikill ágangur 60%
Heimilt er að hnika frá ágangi um
allt að 5% ef veigamiklar ástæður
mæla með. Umhverfisstofnun metur
ágang á einstakar jarðir með hliðsjón
af ofangreindu að fenginni umsögn
Náttúrustofu Austurlands. Óheimilt
er að láta arð af hreinýraveiðum
ganga til þeirra sem ekki heimila
hreindýraveiðar á landi sínu.
2. gr.
Umhverfisstofnun skal leggja fram
drög að úthlutunargerð til kynningar
í viðkomandi sveitarfélögum. Innan
tveggja vikna geta landeigendur eða
ábúendur gert skriflega athugasemd
við skiptingu arðs. Að þeim tíma
liðnum metur Umhverfisstofnun
þær athugasemdir sem borist hafa og
úthlutar síðan arði til þeirra ábúenda
eða landeigenda þeirra jarða sem
arðs njóta. Úthluta skal hreindýraarði
til ábúanda viðkomandi jarðar nema
samkomulag sé um annað við land-
eigendur eða ef ábúð er ekki á jörð-
inni. Tilkynna skal um úthlutun form-
lega og tilgreina kærufrest. Arður
skal greiddur út fyrir áramót vegna
síðasta veiðitímabils. Heimilt er að
kæra úthlutun Umhverfisstofnunar
til umhverfisráðherra til úrskurðar.
Umhverfisráðuneytinu,
2. júlí 2003
F.h.r. Ingimar Sigurðsson.
Sigríður Auður Arnardóttir.
Þessu til viðbótar er öllum leið-
sögumönnum með hreindýraveiðum
uppálagt að skrá GPS-hnit á veiði-
skýrslu vegna felldra dýra á veiði-
tíma og geta heitis á veiðistað og,
ef um er kunnugt, til hvaða jarðar
heyrir. Skýrslunni skal í lok veiði-
tímabils skila inn til veiðistjórnunar-
sviðs Umhverfisstofnunar.
Það vakti reyndar furðu mína að
bústjóri Lífsvals í Flatey sagðist ekk-
ert þekkja til arðsúthlutunarreglna,
þó svo að hann á sínum tíma hafi
setið í hreindýraráði þegar reglurnar
voru mótaðar.
Og ef ekki er hægt að ná sam-
komulagi um þennan málaflokk,
hvað þá? - Þá þyrfti líklega að fara
til baka í tíma og taka upp gamla
tilskipun sem var gefin út af þeim
sem sáu um málefni hreindýra
um 1970, þegar þau fóru fyrst að
sækja vestur fyrir Fljót: að fella
skyldi öll þau hreindýr sem þangað
færu.
Þessi ákvörðun mun að mestu
hafa verið tekin fyrir áeggjan heima-
manna vegna hræðslu við búfjársjúk-
dóma. Getur verið að nú sé komið
að því að framfylgja þessu ákvæði?
Ef af yrði fengju girðingarnar í það
minnsta hvíld og hinir vonandi
hugarró.
Virðingarfyllst,
Skúli Heiðar Benediktsson
leiðsögumaður með
hreindýraveiðum.
Er ómaklegt að benda á það sem
þarfnast lagfæringar?
- Vangaveltur vegna greina Grétars Más Þorkelssonar í Ríki Vatnajökuls, Eystra-
horni og Bændablaðinu
Lýður Árnason.
Þann 4. nóvember sl. lögðu 13
kúabændur af Austurlandi,
nánar tiltekið frá Vopnafirði
suður í Berufjörð, land undir fót
og keyrðu suður í Hornafjörð.
Ferðir sem þessi hafa verið farn-
ar öðru hverju á liðnum árum og
hafa Þingeyingar, Eyfirðingar og
Skagfirðingar m.a. verið sóttir
heim.
Eftir lítilsháttar tafir við að
komast af stað vegna gleymdra
seðlaveskja, var haldið af stað frá
Egilsstöðum, suður í Breiðdal og
áfram suður firðina og bændur
tíndir upp á leiðinni uns allir
þrettán að tölu voru með í för.
Einhverjum kann að finnast það
vera að storka örlögunum að
leggja af stað þrettán á föstudegi,
en heilladísirnar voru með í för
og allir komust heilir heim aftur.
Í Álftafirði bættist Eiríkur
Egilsson á Seljavöllum í bílinn
og sagði okkur frá því sem fyrir
augu bar á leiðinni, búskap og
einkennum mannlífsins í þeim
sveitum sem keyrt var í gegnum.
Þrjú bú heimsótt
Í ferðinni heimsóttum við þrjú
bú; Seljavelli, þar sem rekið er
kúabú og kartöflurækt auk kjöt-
vinnslu, og Flatey með mjólkur- og
kjötframleiðslu, þar vöktu hrein-
dýrin hvað mesta athygli. Hlýtur
að vera erfitt að horfa upp á þau
úða í sig grasi og korni án þess að
fá nokkuð að gert þar sem þessum
skepnum halda engar venjulegar
girðingar. Ágangur þessara tign-
arlegu dýra virðist vera mikill
þarna suðurfrá. Síðasta búið sem
við skoðuðum var Árbær, en þar
er rekið kúabú og framleiddur ís.
Einnig er þar veitingasala sem reis
sl. sumar.
Í ferðinni komum við íÞór-
bergssetur að Hala í Suðursveit
þar sem safnið var skoðað undir
skemmtilegri leiðsögn Þorbjargar
Arnórsdóttur.
Bændahátíð að Smyrlabjörgum
Gist var tvær nætur að
Smyrlabjörgum í góðu yfirlæti.
Að kvöldi laugardags var haldin
Bændahátíð að Smyrlabjörgum,
nokkurs konar uppskeruhátíð
Austur-Skaftfellinga. Við setningu
hátíðarinnar kom fram að verið
væri að fagna metuppskeru ársins
2010 aftur, þar sem uppskeran í ár
hefði orðið fremur rýr. Þar létum
við okkur ekki vanta og nutum
góðra veitinga og skemmtidag-
skrár fram eftir nóttu.
Kunna kúabændur Austur-
Skaftfellingum bestu þakkir fyrir
hlýjar móttökur.
Skemmtiferð kúabænda á Austurlandi:
Heilladísirnar voru með í för