Bændablaðið - 20.04.2011, Blaðsíða 12

12 Bændablaðið | fimmtudagur 20. apríl 2011
„Hringdu í mig eftir þrjátíu eða hundrað ár,“ sagði Steingrímur bóndi í Efri – Engidal:
Búinn að farga öllum bústofni og
efast um að hefja búskap að nýju
Samtals 26 nautgripum og um 280 kindum slátrað á Hvammstanga og urðaðar vegna díoxínmengunar
WorldFengur var opn-
aður formlega í ágúst 2001 á
Heimsmeistaramóti íslenska hests-
ins í Austurríki. WorldFengur
(WF) verður því 10 ára þegar
Heimsmeistaramótið 2011 verður
aftur haldið í Austurríki, sem er
skemmtileg tilviljun.
Af þessu tilefni hélt Jón Baldur
Lorange, verkefnisstjóri WF, erindi
á Fræðaþingi landbúnaðarins 2011,
sem haldið var 10.-11.mars. Í Riti
Fræðaþingsins segir m.a.:
,,Eitt af tveimur aðalmarkmiðum
(sic) WF verkefnisins var að byggja
upp alþjóðlegt kynbótamat fyrir
íslenska hestinn byggt á safni sam-
eiginlegra erfðavísa.
Í alþjóðlega kynbótamatinu er
notast við mælanleg og saman-
burðarhæf gögn sem vistuð eru
í miðlægum gagnagrunni WF frá
eins mörgum löndum og mögulegt
er. Annað af aðalmarkmiðum WF
verkefnisins er að nýta upplýsinga-
tæknina í þágu allra viðurkenndra
hrossaræktarsambanda til að þróa
sameiginlegt tölvukerfi og takast á
við sameiginlegar áskoranir við að
halda miðlæga ættbók fyrir íslenska
hestinn.
Upplýsingatæknin skapar okkur
einstakt tækifæri til að ná þessu
markmiði. Lykilinn að velgengi
WorldFengs verkefnisins byggist
á 3S; samtengihæfni, samhæfni og
samstarfi. WorldFengur tengir saman
fólk um víða veröld, samhæfir vinnu
þeirra og stuðlar að árangursríku
samstarfi unnenda íslenska hestsins“
(sjá nánar Rit Fræðaþings 2011).
Í erindinu fór Jón Baldur m.a. yfir
hvernig hefði verið staðið að vali á
þróunartóli og gagnagrunnskerfi í
upphafi, hvaða kröfur væru gerðar
til upprunaættbókar, rekjanleika og
mikilvægi aðgangsstýringar.
Markmiðin sem sett voru með
WF eru í höfn; gerð upprunaætt-
bókar íslenska hestsins á heims-
vísu, alþjóðlegt kynbótamat, opin-
bert og alþjóðlegt ættbókarkerfi,
frír aðgangur allra félaga í FEIF að
WF, markaðsgluggi og mikilvægur
stuðningur og samvinnuvettvangur
fyrir FEIF félaga allra landa. Þá
væri framtíðin full af tækifærum.
Keppnisgögn og mat á mætingu
afkvæma til dóms myndi verða
grunnur að bættu kynbótamati en
að þessu væri unnið af dr. Elsu S.
Albertsdóttur, Landbúnaðarháskóla
Íslands. Hún flutti einmitt fróðlegt
erindi um þetta á Fræðaþinginu. Þá
ætti að bæta WF sem ættbókarkerfi
allra landa, útvíkka heimaréttina
fyrir skýrsluhaldara í hrossarækt,
bjóða upp á vefþjónustur fyrir ytri
aðila, ,,lesa í genin“ hvað varðar
litaerfðir o.fl. og sífellt væri verið
að auka alþjóðlega samvinnu um
þróun WF.
WorldFengur
10 ára
Fréttir
Jón Baldur Lorange kynnti vefinn
WorldFeng á Fræðaþingi land-
búnaðarins sem haldið var í mars
og hvaða hlutverki hann gegnir
fyrir ræktendur íslenska hestsins.
Mynd / HKr.
„Hringdu í mig eftir þrjátíu eða
eftir hundrað ár, ef ég fer af stað
aftur,“ sagði Steingrímur Jónsson
bóndi í Efri-Engidal fyrir botni
Skutulsfjarðar. Á miðvikudag í síð-
ustu viku var drifið í því að koma
öllum bústofni hans í bíl til akst-
urs í sláturhús á Hvammstanga
og óvíst er hvort eða hvenær
hægt verður að hefja búskap að
nýju í Engidal. Matvælastofnun
(MAST) tekur sýni úr hluta þeirra
dýra sem slátrað er og síðan ræðst
framhaldið m.a. af niðurstöðum
rannsókna Umhverfisstofnunar úr
jarðvegssýnum sem tekin verða í
Engidal í vor.
Steingrímur var að þrífa og
hreinsa út úr gripahúsum sínum
þegar blaðamaður Bændablaðsins
ræddi við hann.
Hvað með tekjur, eru þær ekki
endanlega horfnar með förgun
dýranna?
„Ég hef tekjur fram að mán-
aðamótum frá MS og síðan bein-
greiðslur. Síðan veit ég ekki meir.“
Segir hann að MS hafi þó staðið vel
við bakið á sér í málinu. Stjórnendur
MS tóku þá ákvörðun, strax og ljóst
var að mjólk frá Efri-Engidal var
menguð af díoxíni, að halda áfram að
taka við mjólkinni frá Steingrími og
greiða honum fyrir innleggið. Þannig
tók MS í raun á sig meiri skyldur í
málinu en fyrirtækinu bar.
Hellt í sjóinn með samþykki
Umhverfisstofnunar
Fyrst í stað var mjólkinni frá Efri-
Engidal safnað upp í tanka hjá mjólk-
urstöð MS á Ísafirði vegna óvissu
um hvernig ætti að fara að förgun
hennar. Það var síðan, að höfðu
samráði við Umhverfisstofnun, að
ákveðið var að hella henni niður um
ræsið og út í sjó við Sundahöfnina á
Ísafirði. Þess má geta að í firðinum
fyrir utan eyrina á Ísafirði er m.a.
starfrækt fiskeldi. Bændablaðið
sendi Sigríði Kristjánsdóttur, deild-
arstjóra á sviði umhverfisgæða hjá
Umhverfisstofnun, fyrirspurn um
málið og staðfesti hún þetta.
„Ég get staðfest það að við feng-
um fyrirspurn frá Heilbrigðiseftirliti
Vestfjarða um hvernig væri best að
meðhöndla mjólkina og hvort hún
mætti fara í frárennsli út í sjó. Einu
mörkin um losun díoxíns í frárennsli
er að finna í reglugerð um brennslu
úrgangs, þar sem birt eru losunar-
mörk vegna losunar úrgangsvatns
sem fellur til við hreinsun útblásturs-
lofts hjá sorpbrennslum. Þar eru sett
losunarmörk fyrir díoxín sem eru
0,3 ng/l. Samkvæmt útreikningum
sem við gerðum út frá mælingum
frá MS var magn díoxíns í mjólk-
inni frá Engidal rétt undir þessum
mörkum og því sáum við ekki ástæðu
til að gera athugasemdir við það að
þessi mjólk færi í frárennsliskerfi
mjólkurstöðvarinnar. Það var því
haft samráð við Umhverfisstofnun
um þessa tilhögun,“ segir Sigríður í
svari til blaðsins.
Tvístígandi með aðgerðir
Steingrímur bóndi var orðinn leiður
á seinagangi í málinu og því hversu
opinberar stofnanir voru tvístígandi
í málinu.Var hann því farinn að
undirbúa förgun og urðun dýranna
í Engidal, enda var búið að liggja
fyrir bann í marga mánuði við
nýtingu afurðanna. MAST taldi
urðun á staðnum þó ekki koma til
greina en samkvæmt heimildum
Bændablaðsins voru menn eigi að
síður áfram tvístígandi með aðgerðir.
Það var svo ekki fyrr en á miðviku-
dag í síðustu viku að gripið var til
aðgerða og þá vegna mikils þrýstings
frá Ísafirði.
Ekki bjartsýnn á að byrja aftur
„Nú er bara að bíða eftir niðurstöðum
úr sýnatöku og þá er spurningin hvað
við þurfum að hvíla landið lengi.
Er það eitt ár, þrjú ár eða hundrað
ár. Samkvæmt þeim skýrslum sem
ég hef lesið er niðurbrotið hægt á
díoxíni,“ segir Steingrímur. „Mér er
sagt að í svona jarðvegi sé niður-
brotið mjög hægt, auk þess sem hann
hitnar aldrei nema upp í 12 gráður og
sólargangur er stuttur hér í dalnum.
Ég er því að heyra að biðtíminn geti
verið átta til tólf ár en sérfræðingarnir
verða að dæma um það. Ég er ansi
hræddur um að það verði ekki fyrr en
með næstu kynslóð sem hægt verði
að hefja búskap hér aftur. Ég er orðin
fimmtugur og ég get ekki ímyndað
mér að ég byrji aftur, allavega ekki
með kýr. Síðan yrði það örugglega
mikil þrautaganga að fá söluleyfi
aftur en það var tekið af mér með
þessum gripum sem nú fóru til slátr-
unar.“
26 nautgripum og
280 kindum fargað
Til slátrunar á Hvammstanga fóru 19
nautgripir, þar af 11 mjólkandi kýr frá
Steingrími í Efri-Engidal, ásamt 80
kindum. Steingrímur segist hafa gert
ráð fyrir að hjá honum hefðu fæðst
um 125 lömb í vor undan 74 ám.
Þá voru einnig fluttar í slátrun um
200 kindur frá Kristjáni Ólafssyni
og föður hans, sem eru með fjárhús
á Kirkjubóli IV í Engidal. Undan
þeim hefði mátt búast við um 330
lömbum í vor. Það fjárbú stendur á
hluta gömlu Kirkjubólsjarðarinnar
ásamt nokkrum öðrum fjárhúsum
frístundabænda og hesthúsabyggð.
Þessi hús eru steinsnar frá sorp-
eyðingarstöðinni Funa. Auk þessa
voru flutt til slátrunar 7 ungneyti frá
Neðri Hjarðardal 2 í Dýrafirði sem
upprunnin voru frá Efri Engidal.
Óvíst er hvað verður um fé fjög-
urra frístundabænda í Engidal og
Tungudal, en þeir hafa framleitt
aðallega til eigin nota.
Sigurður Örn Hansson, forstöðu-
maður Matvælastofnunar, segir að
stofnunin hafi sett bann við sölu
á dreifingu búfjárafurða af þessu
svæði. Það útiloki að frístundabænd-
ur geti farið með sitt fé í sláturhús
þaðan sem því yrði hugsanlega
komið í dreifingu á markaði. Þetta
útilokar þó ekki heimaslátrun frí-
stundabænda til eigin nota.
Slátrað og urðað
á Hvammstanga
Sigríður Kristjánsdóttir, deildarstjóri
hjá Umhverfisstofnun, staðfesti að
dýrunum hafi verið slátrað í slátur-
húsi Kaupfélags Vestur-Húnvetninga
á Hvammstanga. Sagði hún að slátur-
húsið hefði heimild til urðunar á
sláturúrgangi nærri Hvammstanga
og þar hafi dýrin verið urðuð.
Samkvæmt heimildum blaðsins
kom upp umræða um að nota kjötið
af skepnunum í loðdýrafóður. Bæði
Sigríður og Sigurður Örn töldu að
slíkt hefði vart komið til greina.
Ísafjarðarbær borgar
slátrunina
Það er Ísafjarðarbær sem ber kostn-
aðinn af förguninni en samkomulag
við bændur felur í sér förgun þeirra
dýra sem eru á býlum þar sem díoxin
hefur mælst við viðmiðunarmörk í
mjólk og/eða kjöti. Því var ákveðið
að fella þau dýr sem þarna hafa verið
til manneldis og hvíla dalinn uns fyrir
liggur að hann sé laus við mengun.
Með þessu er ekki talin hætta á að
mengað kjöt fari á markað. Ákvörðun
með frekari aðgerðir mun ekki liggja
fyrir fyrr en mengunarsýni sem tekin
verða úr jarðvegi liggja fyrir í byrjun
sumars.
Hvað með skaðabætur, hefur
Ísafjarðarbær eitthvað opnað á við-
ræður um bætur?
„Nei, nú er það bara í höndum lög-
fræðinga,“ segir Steingrímur en Björn
Jóhannesson lögfræðingur hjá Lögsýn
á Ísafirði fer með hans mál.
/HKr.
Vefsíða íslenska hestsins:
Steingrímur Jónsson, bóndi í Efri - Engidal í Skutulsfirði, setndur í einum básnum í gamla fjósinu eftir að búið var
að senda allan bústofnin með flutningabíl í slátrun á Hvammstanga. Hann efast um að þarna eigi eftir að koma kýr
á básna aftur í hans tíð. Mynd | BB/Halldór Sveinbjörnsson.
Efri - Engidalur í Engidal fyrir botni Skutulsfjarðar. Á efri myndinni sést-
stærsti byggðakjarni Ísafjarðarbæjar í fjarska. Myndir | HKr.