Bændablaðið - 20.04.2011, Blaðsíða 34

34 Bændablaðið | fimmtudagur 20. apríl 2011
Árið 2011 er helgað viði og timbri.
Þorsteinn Ingi Sigfússon, for-
stjóri Nýsköpunarmiðstöðvar,
segir að ræktun skóga á Íslandi
gefi af sér við til ýmissa nota og sé
þegar orðin mikilvæg undirstaða
nýsköpunar í landinu. Mikilvægi
trjáræktar eigi eftir að verða enn
meira í framtíðinni.
Gamlar sögur herma að Ísland
hafi verið skógi vaxið milli fjalls
og fjöru þegar land byggðist. Þeir
skógar virðast hafa horfið að mestu
af ýmsum orsökum. Kólnandi veður-
far er nefnd sem ein skýring. Auk
þess hjuggu landnámsmenn tré til
nota bæði í nytjahluti og sem eldi-
við. Loks var skógurinn notaður til
kolagerðar, eins og lýst er þegar
þær stöllur Bergþóra og Hallgerður
sendu þrælana sína til kolagerðar í
skóginum nærri Fljótshlíð. Þannig
eyddu landnámsmenn skógunum og
létu þar að auki búfénað sinn ganga
þar lausan. Á löngum tímabilum
Íslandssögunnar hefur skógurinn því
verið í mikilli varnarstöðu.
Mistilteinn örlagavaldur
í goðheimum
Þorsteinn Ingi Sigfússon, forstjóri
Nýsköpunarmiðstöðvar, segir af
þessu tilefni að þegar norræna goða-
fræðin fjallaði um goðin og örlög
þeirra, eins og Snorri Sturluson
getur um, var einn sá hlutur sem
gat grandað guðinum góða Baldri.
„Þetta var mistilteinn, viðartegund
sem óx vestan við Valhöll og Loki
Laufeyjarson sleit upp og setti í
hendur hinum blinda Heði með
afleiðingum sem voru margfalt verri
en bankakreppa nútímans!“
Mistilteinn (Viscum Album) er
ævaforn lækningajurt sem vex sem
sníkjuplanta á mörgum trjám.
Ort í tré
„Heimur ævintýranna yrkir oft í tré,“
segir Þorsteinn. „Við þekkjum öll
Gosa (Pinocchio) úr skáldsögu ítalska
rithöfundarins Carlo Collodi, strák
sem var tálgaður úr tré af tréskurðar-
manninum Geppetto. Brúðuna Gosa
dreymdi um að verða raunverulegur
strákur og lenti í ýmsum raunum og
ævintýrum; nefið á honum lengdist
alltaf ef hann laug! Gosi er kannski
gott dæmi um þann heim sem hægt
er að skapa úr tré.
Sama sköpunarþrá réði þegar
listamaðurinn Dieter Roth hannaði
dýrahjörð úr tré 1962 og Eyjólfur
í Epal og Skógrækt ríkisins hafa
komið á framfæri síðan með því að
endurvekja þessa hönnun á síðasta
ári.“
Tré notuð sem syndaaflausn
„Nútíminn lítur skóginn svolítið
öðrum augum. Hann er prýði og hann
er jafnvel metinn sem ,,kolefnisjafn-
ari“, þannig að nokkur tré í viðbót
verða eins og syndaaflausn fyrir stóra
jeppann hans pabba.
Birkilaufið nýtur sólarljóssins og
notar það til þess að umbreyta kol-
tvísýringi andrúmsloftsins og vatni
jarðarinnar í tréni. Þannig er tréð sá
hluti lífríkisins sem bindur gróður-
húsagas.“
Þrír framleiðsluflokkar
„Menn eru sammála um að hnatt-
ræn hlýnun muni væntanlega auka
líkur á árangursríkri skógrækt hér á
landi. Nýsköpunarmiðstöð Íslands
fagnar ári trésins og hefur í huga að
timburafurðir úr skógum og lundum
landsins skiptast upp í þrjá megin
framleiðsluflokka:
Í fyrsta lagi flísina sem til verður
við skógarhögg og sögun.
Í öðru lagi handverksefnið, sem
nota má til þess að gera ýmsa nytja-
hluti úr timbri. Íslenski askurinn er
gott dæmi um slíka hluti.
Í þriðja lagi er timbrið efni í
byggingar; ekkert er dýrðlegra en að
dvelja við íslenskt tréborð í fögrum
timburbústað í skógarjaðri!“
Flísin verður
sífellt mikilvægari
„Sem nýsköpunarmanni finnst mér
alltaf að notkun íslenskra skóga í
eldsneyti, eins og gerist í hluta stór-
iðjunnar, sé ef til vill ekki bestu not
á þessu verðmæta og gildishlaðna
náttúruefni. Járnblendifélagið hóf að
nota viðarflís í ofnum sínum og opn-
aði fyrir þessa áhugaverðu notkun.
Hækkandi verð á jarðefnaeldsneyti
hefur gert flísina enn mikilvægari
til brennslu.
Nýsköpunarmiðstöð mun í fram-
tíðinni geta komið að þróun og
úrvinnslu, ásamt því að veita fyrir-
tækjum aðstoð við að fara í sam-
vinnu við önnur fyrirtæki í úrvinnslu
á þessu sviði í gegnum tengslanet
Evrópumiðstöðvar NMÍ.“
Mikil þróun á vörum
handverksmanna
„Handverk úr skógarafurðum er
orðin þekkt vara hér á markaðinum
og nýta handverksmenn og hönnuðir
þessa vöru í auknum mæli.
Hér hefur NMÍ nú þegar komið
að máli og aðstoðað marga frum-
kvöðla við rekstur og þróun á vörum
þeirra. Miðstöðin okkar býr svo
vel að hafa á að skipa trjáfræðingi,
Eiríki Þorsteinssyni, sem gjörþekkir
sviðið og hefur verið leiðbeinandi
um notkun trés sem smíða- og hönn-
unarefnis í mörg ár.
Við höfum til dæmis stutt fyrir-
tæki sem hyggur á að bjóða þjónustu
viðarsagar sem passar aftan í bíl-
kerru og getur farið á vettvang þar
sem skógarhöggsmenn vilja saga
niður á staðnum.
Ef til vill má segja að Reykjavík
sé orðin stærsti skógur á Íslandi og
mun fyrirtækið með litlu færanlegu
sögina hafa starfsaðstöðu í borg-
inni.“
Íslenskt timbur í byggingar
„Íslenskt timbur sagað úr bolviði og
nýtt sem burðarviður á langt í land
með að verða markaðsvara, til þess
eru skógarnir of ungir. Aftur á móti
mun það aukast hægt og rólega að
bolir verði sagaðir í fjalir og nýttir
í byggingar og þá til smíða á inn-
réttingum og í klæðningar innan- og
utanhúss.
Í því sambandi má nefna fram-
leiðslu Guðmundar Magnússonar á
Flúðum, sem er að framleiða vegg-
flísar. Hér mun NMÍ geta komið í
auknum mæli að aðstoð við vöru-
þróun og markaðssetningu í gegnum
tengslanet sitt.“
Gagnabanki um
íslenskan timburiðnað
„Að síðustu vil ég nefna spennandi
framtak sem Nýsköpunarmiðstöð er
að koma að ásamt Eyjólfi í EPAL,
þeim gagnmerka frumkvöðli í
íslenskri hönnun. Eyjólfur hefur
áður sýnt íslensku timbri mikinn
áhuga varðandi margs konar fram-
leiðslu nytjalistar og kjörgripa úr tré
eins og við nefndum hér að ofan.
Hugmynd Eyjólfs er að búa til
gagnagrunn með skrá yfir alla þá
aðila á landinu sem bjóða fram
þjónustu við vinnslu trés, hvort
sem er sögun, rennismíði, eða hvers
kyns trésmíði. Gagnabankinn mun
einnig innihalda smiðjur sem vinna
úr öðrum efnum.
Fyrsti gagnagrunnurinn mun
taka mið af Austfjörðum og mun
starfsstöð Nýsköpunarmiðstöðvar á
Austurlandi undir stjórn Kristbjargar
Jónasdóttur hafa umsjón með
verkefninu. Hönnuðir, listamenn
og framleiðendur geta þá fundið í
gagnagrunninum upplýsingar um
hvar unnt er að fá ýmiss konar
þjónustu varðandi vinnslu úr
timbri og skógarafurðum,“ segir
Þorsteinn Ingi Sigfússon forstjóri
Nýsköpunarmiðstöðvar.
Flísar, gosar, askar og mistilteinar:
Ótal tækifæri á ári trésins
Íslensk trjárækt og timburframleiðsla leiða til fjölþætts iðnaðar og nýsköpunar
Þorsteinn Ingi Sigfússon, forstjóri Nýsköpunarmiðstöðvar, segir mikil tækifæri liggja í ræktun skógar og vinnslu
á trjáviði.
Alþjóðlegt ár skóga og verkefnið
Grænn apríl hafa tekið höndum
saman um að senda landsmönnum
jákvæð skilaboð í tilefni af sumar-
komunni.
Sumardagurinn fyrsti er táknrænn
samstöðudagur þjóðarinnar, tilefni
sem allir geta sameinast um að
gleðjast yfir. Það hefur legið þungt
ský á þjóðinni undanfarin misseri.
Neikvæðni og sundurþykkja hafa
einkennt umræður í samfélaginu.
Með ÞJÓÐARKORTI ÁRS SKÓGA
vilja þessi samtök hvetja fólk til að
rækta vináttu og samhygð sín í milli
og benda á mikilvæg spakmæli því
til stuðnings. Allir þekkja heim-
speki Hálsaskógar um að ,,öll dýrin
í skóginum eiga að vera vinir" og
Hávamál og kristin siðfræði hvetja
okkur til þess að rækta vináttuna og
koma vinsamlega fram, hvert við
annað. Nokkur fyrirtæki hafa lagt
ÞJÓÐARKORTINU lið og vilja
með því stuðla að jákvæðum anda
í samfélaginu.
Senda landsmönnum ÞJÓÐARKORT
á Ári skóga í tilefni af sumarkomunni
„Tré hafa ótrúlega getu til að aðlagast
loftslagsbreytingum. Aðlögun tekur
hins vegar nokkurn tíma og hugsan-
legt er að breytingar framundan verði
örari en þekkst hefur. Þótt allnokkur
þekking á aðlögun og erfðafræði-
legri fjölbreytni skógartrjáa okkar
sé til staðar þarf engu að síður að
efla hana verulega því slík þekking
er grundvöllur ákvarðanatöku um
hvaða trjátegundir og kvæmi sé best
að nota í skógrækt við breytilegar
aðstæður.“
(Úr Selfossyfirlýsingu skógarmálaráð-
herra Norðurlandanna, 2008 ).
Moli um skóga í tilefni af Alþjóðlegu ári skóga 2011
Erfðafræðileg aðlögun trjáa