Bændablaðið - 06.09.2012, Blaðsíða 16

16 Bændablaðið | Fimmtudagur 6. september 2012
Á Korpu, tilraunastöð Land-
búnaðarháskóla Íslands, hefur
Áslaug Helgadóttir prófessor
unnið að jarðræktarrannsóknum
í áratugi. Síðustu árin hefur hún
lagt áherslu á að rannsaka hvaða
ávinning megi hafa af því að rækta
ýmisskonar blöndur af grasi og
smára. Vorið 2008 var sáð í merki-
lega tilraun sem gengur út á að
bera saman heyfeng og fóðurgæði
sem fást úr gróðurreitum þar sem
fjórum gras- og smárategundum
hefur verið blandað saman í mis-
munandi hlutföllum. Allar tegund-
irnar eru einnig ræktaðar einar og
sér til samanburðar.
Ljóst er af tilraunum Áslaugar
að slíkar blöndur geta skilað betri
túnum en hreint vallarfoxgras, sem er
grunngrastegundin í túnum íslenskra
bænda, en markmiðið nú er m.a. að
finna út hvort ávinningurinn verði
meiri eftir því sem tegundirnar verða
fleiri.
„Langalgengast er að bændur
rækti eingöngu gras í túnum sínum,“
segir Áslaug. „Þegar tún eru ræktuð
er í flestum tilvikum sáð vallarfox-
grasi, en með tímanum koma svo
aðrar tegundir inn í túnin. Ég hófst
handa við ræktun á smárablöndum
fyrir margt löngu og eru um 25 ár
síðan ég sáði til fyrstu tilraunanna
á Korpu. Fóðurbelgjurtir, eins og
smárar, eru þeim kostum búnar að
þær binda nitur úr andrúmsloftinu í
samlífi við rótarhnýðisbakteríur. Því
má segja að þær séu einhvers konar
lifandi áburðarverksmiðjur. Ef vel
tekst til með ræktun þeirra má draga
úr notkun á tilbúnum nituráburði.“
Áslaug segir að á fyrri hluta síðustu
dalað þegar tilbúni áburðurinn varð
ódýr og aðgengilegur upp úr 1950.
níunda áratugnum vaknaði áhuginn
aftur og við fórum af stað með þessar
því áburður hefur hækkað mikið í
verði á síðustu árum og því teljum
fram að færa í íslenskri jarðrækt. Við
höfum því haldið þessum tilraunum
ótrauð áfram og teljum að bændum
sé ekkert að vanbúnaði að bæta
fóðurbelgjurtum við í túnin sín.“
Gras er ekki bara „gras“
Nú eru eflaust margir sem ekki vita
að til eru ýmsar grastegundir. Áslaug
segir að fjölmargar tegundir séu til
í íslensku flórunni en í gömlum
íslenskum túnum eru einkum fjórar
tegundir algengastar. „Það eru hálín-
gresi, túnvingull, vallarsveifgras og
snarrót. Síðustu 100 árin eða svo
hafa menn kynbætt helstu tegund-
irnar og nú eru á markaði yrki sem
taka hinum villtu stofnum fram.
Þau gefa meiri uppskeru og eins eru
fóðurgæðin oft betri. Hér á landi er
vallarfoxgras langvinsælasta fóður-
grasið. Það endist þokkalega og getur
gefið ágætis fóður. Eins erum við nú
að prófa ný yrki af vallarrýgresi en
það er langalgengasta fóðurgrasið hjá
nágrönnum okkar sunnar í álfunni.
Það hefur hins vegar skort vetrarþol
hér á landi en með mildari vetrum
og harðgerðari yrkjum erum við að
vona að það eigi framtíð fyrir sér hér.
Við þessa flóru viljum við svo bæta
fóðurbelgjurtunum en þar horfum
við einkum til tveggja tegunda, hvít-
smára og rauðsmára. Fyrri tegundin
vex hér víða villt í úthaga og einnig
má finna hana í gömlum túnum en
þessir villtu stofnar eru smágerðir
og gefa almennt mjög litla uppskeru.
Við höfum því fyrst og fremst gert
tilraunir með kynbætt yrki.“
Eins og áður segir hefur tilraunin
á Korpu staðið yfir frá 2008 og segir
Áslaug að um stóra tilraun sé að
ræða. „Þar berum við saman mis-
munandi blöndur af tveimur grasteg-
undum; vallarfoxgrasi og hávingli,
og tveimur smárategundum, hvítsm-
ára og rauðsmára. Þessar grasteg-
undir eru líka ræktaðar einar og sér
til samanburðar. Úr þessu verða alls
15 mismunandi gróðurreitir. Þar sem
smárinn leggur til áburð ákváðum
við að bera á misstóra skammta af
nituráburði til þess að hægt væri að
meta áburðaráhrif hans. Í ljós hefur
komið að smárablanda, þar sem
nokkurt jafnræði er á milli tegunda,
gefur ávallt meiri uppskeru en hreint
gras óháð því hversu mikið er borið
á af tilbúnum áburði. Ef við reynum
að meta orkuna sem fæst af svona
smáratúnum, að teknu tilliti til þeirrar
orku sem fer í að framleiða tilbúna
áburðinn, þá eru 70 kg af nitri á
hektara á smáratún sambærileg við
220 kg af nitri á hektara af hreinu
grasi. Því munar um minna. Það er
áhugavert að nefna í þessu sambandi
að sambærilegar tilraunir hafa verið
gerðar út um alla Evrópu, sem við
höfum m.a. verið þátttakendur í,
og niðurstöðurnar eru alls staðar á
einn veg – blöndur gefa ávallt meiri
uppskeru en ef sömu tegundir eru
ræktaðar einar og sér.“
Brýnt að koma næringarefnum
aftur í hringrásina
Markmið tilrauna Áslaugar og
hennar starfsfólks er sumsé á end-
anum að auka heyfeng og fóðurgæði
án þess að auka tilkostnað. „Það er
mjög brýnt, eitthvað sem við þurfum
að stefna markvisst að hvar sem
við erum stödd í heiminum. Land
er takmörkuð auðlind, þó svo að
við verðum ekki endilega vör við
það hér á landi þar sem landrými
er nægilegt, en við þurfum að fara
vel með öll aðföng til landbúnaðar
og þar má nefna olíu sérstaklega
sem notuð er til þess að framleiða
tilbúinn nituráburð í útlöndum. Ef
okkur tekst að spara tilbúinn áburð,
þó ekki væri nema að litlu leyti, er
til mikils að vinna. Bændur nýta
almennt þann búfjáráburð sem til
fellur á búum þeirra og fer hann
ágætlega með ræktun smárablandna.
Hann dugir þó tæpast til og því þarf
að leita leiða til þess að nýta annan
lífrænan úrgang sem nú er fargað,
t.d. frá sláturhúsum og í fiskvinnslu,
að ekki sé talað um allt það sem
fer um hendur fólks á heimilunum
í landinu. Markmiðið ætti að vera
að endurvinna allan lífrænan úrgang
og koma þannig næringarefnunum
aftur inn í hringrásina. En það er
hægara sagt en gert og þar bíður
okkar stórt en afar brýnt verkefni.
Ég held að menn séu almennt að
vakna til vitundar um þessi mál
en í því sambandi er afar brýnt að
allar ákvarðanir sem teknar eru séu
byggðar á vönduðum rannsóknum
og sú leið valin sem skilar okkur
ótvírætt þeim árangri sem að er
stefnt.“
Þegar blaðamaður kom í heim-
sókn á Korpu voru Áslaug og sam-
starfsfólk hennar í óða önn að flokka
heyfenginn sem kominn var í hús.
„Þetta eru tímafrekar tilraunir. Við
sláum tilraunareitina með hand-
sláttuvél og handrökum allt. Síðan
er heyfengurinn veginn af hverjum
reit og sýni tekin til þess að meta
þurrefnið. Með þessu móti má fá
mat á þurrefnisuppskeru á hekt-
ara. Eins tökum við sýni sem við
greinum síðan í einstakar tegundir
sem sáð var og svo illgresi sem eftir
stendur. Hrúgurnar verða því fimm.
Þarna gildir að vera bæði glöggur
og nákvæmur. Við reynum að safna
saman öllu tiltæku liði hjá okkur
í greiningarnar svo að hægt sé að
ljúka verkinu hratt og örugglega. Úr
þessu verða hinar skemmtilegustu
samkomur þar sem rætt er um allt
milli himins og jarðar. Við trúum því
að þessi verk okkar skipti máli og
muni koma að gagni sem fyrst.“
Niðurstaðna sumarsins beðið með
eftirvæntingu
„Við eigum nú til uppskerumælingar
úr þessari tilraun í fjögur ár. Nú
bíður okkar að mæla fóðurgildið.
Fyrri rannsóknir okkar hafa sýnt að
rauðsmári og hvítsmári gefa bæði
prótein- og steinefnaríkt fóður en
það er áhugavert að kanna hver áhrif
mismunandi áburðargjafa eru á fóður-
gildi heyfengs úr þessum mismunandi
gróðurlendum. Eins höfum við sáð
tegundablöndur. Þar er grunnurinn
vallarfoxgras sem haft er til viðmið-
unar og síðan blöndum við hægt og
-
arsveifgras, hávingull, vallarrýgresi
og síðan hvít- og rauðsmári. Í þess-
ari tilraun eru nituráburðarskammtar
þrír eins og áður. Grunn spurningin er
hvort blöndur skili meiri ávinningi en
hreint vallarfoxgras og hvort ávinn-
ingurinn verði meiri eftir því sem
-
skárum þessa tilraunareiti í fyrsta
skipti í sumar og bíðum spennt eftir
fyrstu niðurstöðum. Við höldum því
ótrauð áfram,“ segir Áslaug. /smh
Áslaug Helgadóttir, stendur hér við nýja tilraunareitinn. Vallarfoxgras er haft til viðmiðunar og er í reitnum vinstra
Myndir /smh
Túnræktartilraunir á Korpu:
Smáratún eru framtíðin
– er ályktun Áslaugar Helgadóttur af niðurstöðum
100 ára brúarafmæli
fagnað á Hellu
Hundrað ára afmæli brúarinnar
yfir Ytri-Rangá við Hellu var
fagnað föstudaginn 31. ágúst með
afhjúpun söguskiltis um brúna
við handverkshúsið á Hellu. Jón
Þorláksson þáverandi landsverk-
fræðingur hannaði brúna og
stjórnaði smíði hennar, en brúin
var sú stærsta á þeim tíma sem
alfarið var hönnuð og smíðuð hér
á landi.
Brúin var vígð í slagviðrisrign-
ingu þann 31. ágúst 1912, að við-
stöddu miklu fjölmenni, enda mikil
lyftistöng fyrir héraðið allt. Það var
Hannes Hafstein, ráðherra Íslands,
sem vígði brúna formlega og hélt
sköruglega vígsluræðu þar sem
hann meðal annars kallaði brúna
Járngerði, enda var burðargrindin í
henni úr járni. Hann tilkynnti jafn-
framt að Rangæingar fengju á næstu
dögum aðra brú steinsteypta yfir
Hróarslæk og ætti þá Járngerður
sér systurbrúna Steingerði, en smíði
þeirra brúar var þá á lokastigi.
Það var Ágúst Sæmundsson
á Hellu sem afhjúpaði skiltið en
Ágúst starfaði í 33 ár sem brúar-
smiður og tók meðal annars þátt í
því að byggja brúna sem nú stendur
yfir Ytri-Rangá og í því að rífa
gömlu brúna.
/MHH
Ágúst Sæmundsson, ásamt hrepps-
nefndarmönnunum Steindóri Tómas-
Mynd / MHH