Bændablaðið - 06.09.2012, Blaðsíða 29

29Bændablaðið | Fimmtudagur 6. september 2012
Málefni landshlutaverkefna í skóg-
rækt hafa heyrt undir sjávarútvegs-
og landbúnaðarráðuneytið annars
vegar og umhverfisráðuneytið hins
vegar. Þann 4. september færðust
þau yfir í nýtt umhverfis- og auð-
lindaráðuneyti.
María E. Ingvadóttir, formaður
félags skógareigenda á Suðurlandi,
segir að skógarbændur séu óhressir
með þessa yfirfærslu og telji málefni
sín eiga fremur heima hjá atvinnu-
vega- og nýsköpunarráðuneyti. Hún
bendir af því tilefni á 1. grein laga um
landshlutaverkefnin, þar sem segir:
„Í því skyni að skapa skógarauðlind
á Íslandi, rækta fjölnytjaskóga og
skjólbelti, treysta byggð og efla
atvinnulíf, skal eftir því sem nánar
er ákveðið í fjárlögum hverju sinni
veita fé til verkefna í skógrækt sem
bundin eru við sérstaka landshluta. Í
hverju landshlutaverkefni skal stefnt
að ræktun skóga á að minnsta kosti
5% af flatarmáli láglendis neðan 400
m yfir sjávarmáli.“
„Þarna er beinlínis kveðið á um að
rækta skuli skóg til að treysta byggð
og efla atvinnulíf. Skógrækt er meira
en að pota niður plöntum, þær vaxa
og þær þarf að grisja og fella og úr
verður efniviður til margra nota,“
segir María.
Skógræktin samofin atvinnulífinu
„Skógrækt er vaxandi atvinnugrein,
sérstaklega þar sem hún stendur
á þeim skemmtilegu tímamótum
að komið er að úrvinnslu afurða
skógarins. Stóriðjan fær ekki allan
þann grisjunarvið sem hún þarf
úr skógum hér á landi, því þarf að
flytja inn stóran hluta þess sem þar
er notað. Því meira sem fellur til við
grisjun, því meiri gjaldeyrir sparast
og dagsverkum í skógrækt fjölgar.
Timburframleiðsla er farin af stað,
unnir eru viðarspænir og arinviður,
fyrir utan handverkið, sem drjúgt er
til vinnu og efnis.
Sveppir og ber eru skógarafurðir
sem setja svip á markaðinn og ekki
má gleyma skjólinu sem skógurinn
veitir. Hitastig á nærliggjandi ökrum
hækkar um 3 til 4 gráður þar sem
skjólbelti hefur vaxið upp. Það fer vel
saman að rækta skóg og korn, gras,
eða annað fóður, það styður hvert
annað,“ segir María.
Hún bendir einnig á að jólatrjáa-
ræktun og akurræktun skóga séu nýjar
leiðir í skógrækt. „Það á enn eftir að
ná því marki að geta annað innlendri
eftirspurn eftir jólatrjám, en bilið
minnkar árlega. Akurræktun skóga
er einfaldlega þannig að fljótvaxta
tegundir eru gróðursettar í akurlendi
og síðan felldar þegar ákveðinni stærð
er náð. Með góðu skipulagi má ná því
að gróðursetja árlega og fella ákveð-
in svæði árlega, sem sagt vænleg
búgrein. Sem stendur er eftirspurnin
aðallega eftir efni til að kurla, en hug-
myndir koma og úr verður góð afurð,
þannig að það verður forvitnilegt að
sjá hvað verður eftir 5 til 6 ár.“
Mikilvægi virks markaðar fyrir
kolefnisbindingu
Þegar loftslagslögin voru samþykkt
á Alþingi sl. vor mótmæltu skógar-
bændur því í kjölfarið að vera hlunn-
farnir með því að binding kolefnis,
sem ætti sér stað í þeirra skógum, væri
bókfærð á reikning íslenska ríkisins
„Kolefnisbinding í gróðri er mikilvæg
og verðmæt afurð. Heildar binding
kolefnis er reiknuð fyrir landið allt
– eins og losun gróðurhúsaloftteg-
unda – og er hluti af milliríkjasamn-
ingum um loftslagsmál. Hins vegar
fer „framleiðsla“ bindingarinnar
fram í skógunum og sú binding er
eign skógarbóndans, eins og aðrar
afurðir,“ segir María. „Mikilvægt er
að nú þegar verði til virkur markaður
fyrir kolefnisbindingu. Það er mikil-
vægt að vera samstíga þeim þjóðum
sem vinna að því að slíkur markaður
verði til, þannig höldum við best utan
um hagsmuni okkar sem þjóðar og
stöðu okkar í alþjóðasamskiptum um
þessi mál.“
Stjórnvöld ættu að styðja betur við
hina nýju atvinnugrein
María segir að ætla mætti, í ljósi sög-
unnar, að stjórnvöld hvettu í verki
til aukinnar skógræktar og stæðu
við bakið á nýrri atvinnugrein, sem
bæði er vinnuaflsfrek og framleiðir
afurðir sem áður hafa verið keyptar
fyrir erlendan gjaldeyri. Einnig þar
sem skógræktin á sinn þátt í að bæta
stöðu Íslands varðandi samninga um
kolefnisbindingu og -losun.
„Það virðist svo augljóst mál, að
styðja við framleiðslugreinar sem
skila strax arðsemi út í samfélagið á
margvíslegan hátt. Samt hafa fram-
lög til landshlutaverkefna í skógrækt
lækkað á undanförnum árum. Þau
voru 447 milljónir árið 2009, fóru
í 425 milljónir 2010 en voru 387
milljónir 2011 og 2012. Þessi lækk-
un hefur valdið því að framleiðsla
skógarplantna hefur dregist saman
og framleiðendur lent í vandræðum
með sínar fjárfestingar. Samdráttur í
útplöntun mun valda því að framboð
á viði úr skógum mun hrapa niður á
ákveðnu árabili. Aðrar hliðargreinar
hafa orðið að draga saman seglin.“
Umhverfisleg ábyrgð skógarbænda
María segir ljóst af framansögðu að
skógræktin eigi heima í nýju atvinnu-
málaráðuneyti. „Skógarbændur eru
hins vegar mjög meðvitaðir um
umhverfislega ábyrgð sína, sem
felst í því að yrkja jörðina og skila
henni verðmætari til komandi kyn-
slóða. Það eru lög sem allar greinar
verða að starfa eftir og það sama á
við um skógrækt. Nýjar greinar eiga
stundum erfitt með að sanna sig og
sýna. En þar sem við lifum á öld upp-
lýsingarinnar ætti að vera óhætt að
sleppa nokkrum fúnum og þreyttum
þrepum og treysta skógræktinni til
að komast á þann pall sem hún á
heima á. Til þess að svo geti orðið
verður að nýta þá þekkingu sem
kostað hefur verið til með uppbygg-
ingu á menntun á sviði skógræktar
og umhverfismála. Það á að hvetja til
aukinnar skógræktar og viðurkenna
mikilvægi skóganna.
Umræða um skógana er eðlileg,
fólk lætur sig umhverfi sitt varða.
Það gera skógarbændur líka. Þeir
vilja að ásýnd skógarins sé falleg og
falli að umhverfinu. Einhver nefndi
að skógurinn væri farinn að skyggja
á útsýni til Heklu á veginum á milli
Hellu og Hvolsvallar. Það er alveg
rétt, þarna er að vaxa upp myndar-
legur skógur og hann skyggir á Heklu
í heilar 23 sekúndur. Reitur við Skóga
undir Eyjafjöllum skyggir á útsýnið
heim að Skógum, talað hefur verið
um að stýfa þann reit eða ryðja alveg.
Það er nefnilega hægt að ryðja skóg.
Á göngustígum myndast skuggar, en
þar er líka minni vindur, jafnvel logn
og auðvelt að stíga þaðan út í sólar-
geislann og kannski rokið.“
Stjórnvöld ættu að virða
möguleika greinarinnar
María segir að stjórnvöld mættu fara
að sýna greininni meiri virðingu.
„Okkur er sýnd viðeigandi virðing og
skilningur með því að ákvarðanir um
grein okkar séu teknar á faglegan hátt.
Skógræktin á framtíð fyrir sér hér
á landi – eins og í nágrannalöndum
okkar – og getur orðið okkur ekki
síður mikilvæg en öðrum þjóðum.
Skógarbænda bíður það mikil-
væga verkefni að koma á fót afurða-
og sölufélagi, þar sem miðlað er
upplýsingum um vöruframboð og
áhuga á afurðum og þar sem nýjar
hugmyndir verða að verðmætum.
Nýr markaður fyrir kolefnis-
bindingu mun kalla á bókhald yfir
kolefnisbindingu, úttekt fagmanna á
skógarsvæðum og vottun á úttektar-
aðferðum. Slík vottun viðurkenndra
fagmanna gæti jafnvel nýst öðrum
þjóðum.
Skógræktin, sem atvinnugrein,
getur vaxið og dafnað, jafnframt því
sem hliðargreinar eflast og styrkjast.
Vonandi sjá stjórnvöld arðsemi slíkra
framfara.“
/smh
María E. Ingvadóttir, skógarbóndi og formaður Félags skógarbænda á Suðurlandi.
Skógarbændur vilja heyra undir atvinnuvegaráðuneytið:
Skógrækt er vaxandi atvinnugrein
– málefni landshlutaverkefnanna færð til umhverfis- og auðlindaráðuneytis
Fýlaveiði á þessum árstíma og
neysla á fýl er aldagömul hefð
í Mýrdalnum. Þó færri stundi
þessa iðju nú til dags en áður er
fjöldi fólks sem enn kann að meta
fýlakjötið og leggur mikið á sig
til að verða sér úti um þennan
herramannsmat. Í hugum sumra
er fýlaveiðin grimmdarleg þar
sem fýlsungarnir eru rotaðir með
kylfum þegar þeir eru á leið til
sjávar, illa fleygir og bjargarlitlir.
Eftir að fýllinn er kominn í hús er
hann reyttur, sviðinn og saltaður
í tunnu.
Veiða og verka fyrir fjölskylduna
Meðfylgjandi myndir tók Ingibjörg
Eiríksdóttir á Kirkjubæjarklaustri
þegar hún heimsótti fýlaverkendur í
Vík á dögunum. Bændablaðið sló á
þráðinn til Sigurðar Hjálmarssonar,
sem hefur stundað fýlaveiðarnar í
rúmlega hálfa öld. Hann segir fýlinn
góðan mat sem sé þó alls ekki allra.
„Það er hefð fyrir þessu hér í Vík.
Við fjölskyldan veiðum á bilinu 100-
150 fugla á hverju hausti og erum
búin að veiða um 90 í ár.“ Sigurður
segir upplagt að geyma fuglinn í tvær
vikur í salti áður en hann er borðaður.
„Flestir reyna að salta ekki meira
en svo að ekki þurfi meira en einn
sólarhring í útvötnun.“ Hann segir
að gamla verkunaraðferðin hafi vinn-
inginn en í seinni tíð hafi menn líka
hamflett fuglinn, skorið bringurnar
úr og reykt þær. Aðspurður segir
Sigurður að veiðiaðferðin hafi ekki
breyst í gegnum tíðina en alltaf séu
einhverjar breytingar í lífríkinu. „Það
sem hefur breyst síðustu áratugi, af
einhverjum orsökum, er að fuglinn
er seinna á ferðinni til sjávar en áður
var. Hann er líka minni um sig og
léttari. Maður sér ekki lengur þessa
stóru fugla sem voru algengir fyrr
á árum“. Fýlaveiðin og verkunin er
fjölskylduiðja hjá Sigurði og hans
fólki en að hans sögn er unga kyn-
slóðin að taka við þessum forna sið.
Fýlseggin nytjuð áður fyrr
Fýllinn er víðar að finna en
í Mýrdalnum en hann lifir mest
með ströndum landsins og heldur
til í bjarglendi. Hann var mikilvæg
fæða fyrr á öldum og var saltaður í
tunnur til vetrarins. Einnig hafa fýls-
egg verið nytjuð í gegnum tíðina en
fuglinn verpir einungis einu eggi og
er einkvænisfugl.
/TB
Fýlaverkun í Vík á sér langa sögu:
Herramannsmatur sem er þó ekki allra
Sigurður Hjálmarsson hefur stundað
fýlaveiðar og verkun í meira en hálfa
öld fyrir sig og sína.
Unga kynslóðin tekur þátt í fýla-
verkuninni. Hér er Jóhann Bragi
Magnússon í Sólheimahjáleigu í
Mýrdal að athafna sig með öxina.
Hekla Katharína Kristinsdóttir og Áslaug Einarsdóttir reyta fýlinn.
Um 90 fuglar liggja í valnum. Þeir
verða loks reyttir, sviðnir og saltaðir.