Fréttablaðið - 28.12.2012, Blaðsíða 44

| 10 28. desember 2012 | miðvikudagur
ERLENT
Guðsteinn Bjarnason
gudsteinn@frettabladid.is
Þriðja árið í röð hefur skulda-
baggi gríska ríkisins hvílt sem
mara, ekki bara á grísku þjóðinni
heldur einnig á hinum evruríkj-
unum sem enn eiga í mestu vand-
ræðum með að koma í veg fyrir
að vandi Grikkja dragi þau niður
með sér.
Afborganir af þessari skulda-
súpu hafa verið og verða enn um
sinn hærri en gríska ríkið ræður
við. Þess vegna hafa grísk stjórn-
völd staðið í ströngu við niður-
skurð og skattahækkanir, en á móti
hafa Evrópusam bandið (ESB) og
Alþjóðagjaldeyris sjóðurinn (AGS)
útvegað Grikkjum fé úr neyðar-
sjóðum sínum til að brúa bilið.
Ríkisskuldir Grikkja nema
enn um 180 prósentum af þjóðar-
framleiðslu og hefur þetta hlutfall
hækkað nokkuð á árinu þrátt fyrir
stórfellda niðurfellingu skulda
enda hefur þjóðarframleiðslan
haldið áfram að dragast saman.
Grikkjum hjálpað
Í febrúar samþykktu ESB og AGS
að veita Grikkjum 130 milljarða
evra úr neyðarsjóðum sínum, til
viðbótar fyrri greiðslum upp á
110 milljarða. Alls hafði þá verið
samþykkt að Grikkir fengju meira
en 240 milljarða evra í neyðarað-
stoð og hafa þeir í staðinn lofað
að skera niður í ríkisfjár málum
um sem nemur meira en 140
milljörðum evra.
Í mars samþykktu svo flestir
lánardrottnar Grikklands, að und-
anskildum ríkisbönkum, niður-
fellingu skulda gríska ríkisins
upp á ríflega 100 milljónir evra í
febrúar. Þar með losnuðu Grikkir
á einu bretti við helming skulda
sinna hjá bönkum, öðrum einka-
fyrirtækjum og fjárfestum.
Í kjölfarið fylgdu svo kosningar
í Grikklandi með töluverðri óvissu
mánuðum saman, og þegar leið
fram á sumar varð ljóst að Grikkir
höfðu ekki getað staðið við sparn-
aðarloforð sín. Þeir tóku að biðja
um lengri frest til þess að koma
ríkisfjármálum sínum í sæmilegt
horf.
Hindrunarhlaup
Áður lofuðum greiðslum úr neyð-
arsjóðum ESB og AGS var frestað
þangað til í lok nóvember þegar
Grikkjum hafði, með herkjum,
tekist að sýna fram á getu sína til
að standa við sparnaðarloforðin.
Mikið hafði verið rætt um
hugsan legt brotthvarf Grikk-
lands af evrusvæðinu, en líkur á
því virðast hafa gufað upp – að
minnsta kosti í bili.
Nú í desember tókst Grikkjum
svo að kaupa til baka skuldir upp
á um 30 milljarða evra, en greiddu
aðeins um 10 milljarða fyrir.
Allt þetta varð til þess að stuttu
fyrir jól hækkaði matsfyrir tækið
Standard & Poor‘s lánshæfismat
Grikklands um sex flokka, eða
upp í B mínus. Fyrirtækið telur
sem sagt litlar líkur á því að
Grikkland lendi í greiðslufalli úr
þessu.
Lítill árangur
Önnur evruríki hafa einnig átt í
verulegu basli með fjármál sín,
ekki síst Miðjarðarhafsríkin. Á
árinu sáu bæði Spánverjar og
Kýpurbúar sér ekki annað fært
en að leita á náðir ESB og AGS
um neyðarlán, en áður hafa bæði
Írar og Portúgalar auk Grikkja
fengið aðstoð úr neyðar sjóðunum.
Á Ítalíu hefur, rétt eins og á Spáni
og Grikklandi, verið efnahags-
samdráttur í meira en eitt ár.
Seðlabanki Evrópusambandsins
spáir litlum hagvexti á evrusvæð-
inu öllu á næsta ári og rekur það
einna helst til stöðnunar í efna-
hagslífi öflugustu evruríkjanna,
svo sem Þýskalands, Frakklands,
og Hollands.
Frakkar hafa átt í töluverðum
erfiðleikum á árinu og kynntu í
september ströngustu aðhalds-
fjárlög sín í þrjátíu ár.
Merkel gefur eftir
Jafnvel Þýskaland, sem hefur
staðið einna best allra evruríkj-
anna, hefur ekki sloppið alveg.
Þýski seðlabankinn spáir nú
minni hagvexti á næsta ári, að-
eins 0,4 prósentum, og virðist lítið
þurfa til að það snúist upp í sam-
drátt.
Þá hafa Bretar, sem standa utan
evrusvæðisins með sitt pund, einn-
ig glímt við erfitt samdráttar skeið
og gripið til harkalegs niðurskurð-
ar sem hægristjórn Davids Came-
ron vonast enn til að skili árangri
þegar fram líða stundir. Stjórnar-
andstæðingar telja niður skurðinn
hins vegar gera illt verra.
Angela Merkel Þýskalands-
kanslari hefur þurft að gefa tölu-
vert eftir á árinu, ekki síst gagn-
vart Grikkjum.
Í upphafi ársins stóð hún enn
föst á því að Grikkir ættu sjálfir
að greiða sínar skuldir. Ábyrgðin
á þeim ætti hvorki að lenda á
Þýskalandi né neinu öðru evru-
ríki. Smám saman virðist hún
hafa áttað sig á því að það reikn-
ingsdæmi myndi aldrei ganga
upp.
Æ nánara samstarf
Í janúar féllust evruríkin á að
mynda með sér fjárlagabanda-
lag, með skýrum heimildum til
refsiaðgerða á hendur einstökum
ríkjum fari fjárlög þeirra úr bönd-
unum. Undir lok ársins var gengið
skrefi lengra og ákveðið að eftir
áramótin verði bankabandalag að
veruleika, með sameiginlegu fjár-
málaeftirliti.
Þá hafa Þjóðverjar smám
saman sætt sig við að Seðlabanki
Evrópusambandsins fengi heim-
ildir til þess að taka æ virkari þátt
í glímunni við skuldavanda evru-
ríkjanna. Í lok febrúar útvegaði
hann bönkum á evrusvæðinu ódýr
lán í stórum stíl og í byrjun sept-
ember kynnti hann nýja áætlun
um að kaupa upp skuldir evruríkj-
anna á markaði, sem hann hefur
reyndar gert í töluverðum mæli
allt frá árinu 2010. Þessi inngrip
seðlabankans hafa átt stóran þátt
í að halda vanda evrusvæðisins í
skefjum, en ganga þvert gegn
þeirri stefnu sem Þjóðverjar töl-
uðu fyrir lengi vel.
Þverhnípið bíður
Bandarískt efnahagslíf hafði
varla náð að rétta að ráði úr
kútnum frá árinu 2008 þegar al-
þjóðlega fjármálakreppan skall
á. Hagvöxtur á árinu 2012 varð
ekki nema 2,2 prósent og atvinnu-
leysið er 7,7 prósent. Orka stjórn-
málamanna hefur að stórum hluta
farið í kosningabaráttu, með
harð vítugum deilum repúblik-
ana og demókrata, meðal ann-
ars um efnahagsmálin. Allt fram
undir árslok hefur verið óljóst
hvort Barack Obama forseti nái
á síðustu stundu samkomulagi
við repúblikana um lausn á fjár-
lagaþverhnípinu svonefnda, sjálf-
krafa skattahækkunum og niður-
skurði sem taka gildi um áramót
verði ekkert að gert. Reyndar ger-
ist fátt fyrstu vikurnar, en þegar
lengra líður er talið að afleiðing-
arnar verði minnkandi umsvif
í þjóðfélaginu, sem dregur enn
frekar á langinn hægaganginn í
efnahagslífinu – jafnvel þótt fall-
ið fram af fjármálaþverhnípinu
hafi í för með sér að staða ríkis-
sjóðs skáni nokkuð með auknum
tekjum og minni útgjöldum.
Evrukreppan endalausa
Alvarleg skuldakreppa nokkurra evruríkja hefur allt þetta ár haldið áfram að íþyngja efnahagslífi annarra
Evrópuríkja og helstu viðskiptalanda þeirra sömuleiðis. Þá hefur hvert bankahneykslið á fætur öðru uppgötvast.
NIÐURSKURÐI MÓTMÆLT Spánverjar hafa, rétt eins og Grikkir og fleiri evruþjóðir, verið afar óánægðir með aðhaldsaðgerðir stjórnvalda og óspart látið í sér heyra á árinu. NORDICPHOTOS/AFP
ÁR BANKAHNEYKSLANNA
Árið hefur reyndar einnig einkennst af því að hver stórbankinn á fætur
öðrum hefur orðið uppvís að svikum og þurft að greiða himinháar sektir
fyrir vikið.
Nú síðast var það svissneski bankinn UBS sem þarf að punga út 1,5
milljarði dala fyrir að hafa haft óeðlileg áhrif á millibankavexti. Fyrr í desember
viðurkenndi breski bankinn HSBC að hafa auðveldað fíkniefnahringjum og
hryðjuverkasamtökum peningaþvætti, auk þess að hafa gerst brotlegur gegn
alþjóðlegum refsiaðgerðum á hendur Íran og fleiri ríkjum. Bankinn þarf fyrir
vikið að greiða 1,9 milljarða dala í sektir, en það er hæsta sekt sem banka hefur
nokkru sinni verið gert að greiða.
Á annan tug annarra stórbanka hafa staðið í svipuðum sporum á árinu, þar
á meðal breski bankinn Barclays, hollenski bankinn ING, skoski bankinn RBS,
og bandarísku bankarnir Citygroup, Bank of America, Wells Fargo og JP Morgan
Chase.
Rekstrarvörur
- vinna með þér