Fjarðarpósturinn - 21.12.1995, Blaðsíða 14

14 FJARÐARPOSTURINN
Margir hafa byrjað sinn búskap í kjallara með lánshúsgögn frá ætt-
ingjum. Það hefur engin áhrif á jólaskapið.
Jólaundirbúning-
ur og jólasiðir
- litið inn á heimilin allt í kringum okkur
Jóla, jóla. I desember snýst allt
orðið um jóla, jóla. Það er lenska
á landi hér að síðustu útgáfur fjöl-
miðla fvrir jól, snúist um jólahá-
tíðina. I því tilefni hcfur oft verið
farið til fólks sem hefur upplifað
jól við aðrar aðstæður en við eig-
um flest að venjast. Þannig hefur
verið leitað til fólk sem bjó við erf-
ið skilyrði fyrir áratugum síðan og
það hefur verið rætt við fólk sem
hcfur haldið jól á baðströndum
Ástralíu og allt þess á milli.
Er undirritaður var beðinn um að
aðstoða Fjarðarpóstinn við jóla -
jóla blaðið í ár, kom mér og ritstjór-
anum saman um að leita ekki að
neinu frábrugðnu í ár - heldur að
skoða hvemig jólahaldið er í dag.
Ekki hvernig það var eða hvemig
það er erlendis.
I á annan mánuð hef ég plagað
vini og kunningja með spurningum
um jólamat og jólasiði. I þessum
óformlegu rannsóknum mínum á
jólasiðum á landinu í dag hef ég
komist að nokkrum niðurstöðum
sem ég mun reifa hér að aftan. Þessu
til viðbótar hef ég tekið viðtöl við
nokkra samborgara okkar sem segja
okkur hér á eftir hvemig þeir haga
sínum jólum.
Aðfangadagur er aðeins hluti
jólahaldsins - kannski hefðbundn-
asti hlutinn þar sem siðir eru hvað
líkastir, en á undan hefur farið mán-
uður sem börnin í það minnsta, upp-
lifa sem mikinn hátíðarmánuð.
Allan desember er allt tengt við
jólahátíðina. Það eru jólafundir, það
er jólaföndur, jóladagatal, jólaleikrit
og svo mætti lengi telja. Flest þetta
jóla - jóla er uppfinning fullorðna
fólksins og margt gert í ábataskyni.
Það kemur þó ekki í veg fyrir að
bömin njóta tfmans. Þau klippa út,
lita, skreyta og búa til pakka handa
pabba og mömmu og fela undir
rúmi. Þau aðstoða við jólabakstur og
mörg fara í friðargönguna með
pabba og mömmu eða reyna á annan
hátt að tengja jólin við samhjálp og
samhug.
Fyrir foreldra og böm er aðfanga-
dagur nokkurs konar lokapunktur
jólaundirbúnings þar sem pakkamir
bíða bamanna, og sá léttir foreldr-
anna, að það sem hvort sem er tókst
ekki að klára fyrir kl. 6, verður bara
ekki gert að sinni.
Fólk á miðjum aldri; fólk sem á
börn sem komin em á unglingsár,
virðist nýta aðventuna til „andlegri"
hluta en margir hinna. Fólk sækir
listsýningar, fer á aðventukvöld og
jafnvel miðnæturmessur og leggur
mikla áherslu á samverustundir með
fjölskyldunni.
Fólk með yngri böm horfir meira
á skreytingar, jólabakstur eða að
fara með börnin í bæinn þar sem all-
ir rafknúnu jólasveinamir eru í búð-
argluggum. Þetta er líka fólkið sem
þarf að vera komið fyrr heim með
erfingjana í rúmið, og er bundið af
úthaldi þeirra minnstu.
Sumt fólk vinnur vinnu þar sem
desember er ein samhangandi
vinnutöm og það er kannski fólkið
sem kvíðir því mest að ná ekki að
klára „allt“ eins og fólk kallar það
gjarna. Aðrir vinna þar sem vinnuá-
lag er kannski með minnsta móti í
desember og eru því afslappaðri.
I viðtölunum hér að aftan reynum
við að kanna nokkrar hliðar jóla-
haldsins hjá nágrannanum. Gleðileg
jól.
Texti: S.alb.
Við jólabaksturinn er gott að hafa gott aðstoðarlið. Sumir ráða alveg við
kökukeflið þrátt fyrir ungann aldur og fletja út piparkökudcigið.
Svið, hangikjöt,
saltkjöt eða ham-
borgarhryggur
-jólamaturinn í gegnum tíðina;
litið við hjá Dfdí og Benna
Jólin í kringum 1960.
Það eru ntikil fjölskyldujól hjá
Þórdísi Kristinsdóttur og Bene-
dikt Sveinssyni, eða Dídí og Benna
eins og vinir og ættingjar kalla
þau. Þau lialda jól nteð tveimur
dætrum sínum og fjölskyldum
þeirra og það er siður sem barna-
börnin komu á.
„Við vorum alltaf til skiptist hjá
Svövu og Steinunni, “segir Benni.
„En svo bjuggu Svava og hennar
maður erlendis í þrjú ár og þá vorum
við alltaf hjá Steinunni á aðfanga-
dag. Þegar Svövu fjölskylda flutti
svo heim aftur, þá neitaði dóttir
Steinunnar, hún Dísa, að sleppa afa
sínum og ömmu, svo útkoman varð
sú að þær koma báðar til okkar á að-
fangadag með fjölskyldurnar og
pakkana.
Það hefur nú verið þannig seinni
árin að þær bjóða okkur í mat.
Þannig að aðfangadagurinn er ekki
stressmikill fyrir okkur. Dætumar
sjá um innkaupin og koma svo um
morguninn og gera allt tilbúið. Á
meðan er ég svo sendur eftir maltinu
og appelsíninu og einhverju smálegu
sem hefur gleymst.
Möndlusjávarrétturinn
Síðan fara þær heim til að gera
allt tilbúið þar en við Dídí kveikjum
svo undir kartöflum og öðru á réttum
tíma.
Jólamaturinn hjá okkur hefur ver-
ið seinni árin hamborgarhryggur og í
forrétt fáum við sjávarrétt sem hefur
tekið við hlutverki möndlugrauts-
ins.“
Þau Dídí og Benni eru elst þeirra
sem rætt er við í þessari umfjöllun
og hafa haldið og lifað fleiri jól en
hinir. Hver var fyrsti jólamaturinn?
„Við höfðum alltaf svið á að-
fangadag. Það er nú bara siður sem
við tókum upp hjá okkur sjálfum
Beðið eftir jólunum.
þegar við fórum að búa sjálf 1952.
Áður höfðum við verið hjá foreldr-
um Dídíar á Urðarstígnum og þar
var alltaf hangikjöt en hjá foreldrum
mínum var alltaf saltkjöt á aðfanga-
dagskvöld. En þessi hefðbundni
jólamatur þessa tíma var sennilega
eins og á Urðarstígnum, þ.e. hangi-
kjöt á aðfangadagskvöld og svo
jólasteikin, hryggur eða læri, á jóla-
dag.
En við höfðum alltaf svið með
öllu tilheyrandi, rófustöppu og kart-
öflum og jafningi og svo tókum við
líka strax upp möndlugrautssið og
möndlugjöf en dætumar hafa breytt
þessu í sjávarréttarsið."
Tendra jólin einhverjar
æskuminningar?
„Auðvitað hugsar maður stundum
til baka á hátíðlegum augnablikum,
segir Benni. „Jólin vom alltaf hátíð-
Ieg heima hjá mér. Það voru litlir
peningar og úr litlu að spila en við
fengum alltaf einhverja flík. sokka
eða vettlinga og svo man ég að við
fengum spil. Annars man ég ekki
sérstaklega eftir jólagjöfum.
Barnajól - öll jól
Við höfum reyndar haft þá stefnu
í okkar fjölskyldu að stil-
la jólagjöfum í hóf og við
Dídí gáfum aldrei okkar
börnum dýrar gjafir,
reyndum frekar að hafa
það góðar gjaftr."
Þau Dídí og Benni eiga
einn son, Kristinn, sem
býr suður með sjó og
eyðir aðfangadagskvöldi
með sinni tengdafjöl-
skyldu þar. Hann kemur
á jóladag til Hafnarfjarð-
ar, en Dídí hefur haft
þann sið að fá allt sitt
fólk í mat einhvem tíma
yfir jólin og fjölskyldan er farin að
stækka talsvert, því fyrir utan bama-
börnin, eru tvö barnabarnabörn
komin í heiminn. „Það gefur manni
tækifæri til að endurlifa jólin að fá
sífellt ný og ný böm. Eg get t.d.
nefnt jólatréð,“ segir Benni. „Það
hefur alltaf verið mitt hlutverk að sjá
um það og yfirleitt skreyti ég það á
aðfangadag og flest jólin hef ég haft
góða aðstoð bama, bamabama og
bráðum líður að því að langafaböm-
in fari líka að stjóma.
Svo höfum við alltaf haft það fyr-
ir sið að láta yngsta bamið útdeila
pökkunum og því höfum við alveg
haldið.
Annars setur það sinn svip á að-
fangadag að við Dídí eigum brúð-
kaupsafmæli þennan dag. Við byrj-
um yfirleitt á því að fara í kirkju-
garðinn og á meðan em dætumar að
gera matinn tilbúinn. Síðan þegar
við komum heim, fara þær og þá
reynum við að eiga rólega stund
saman og fáum okkur þá kannski
einhvem smárétt, graflax eða eitt-
hvað annað gott.
Síðan þarf allt að vera tilbúið
klukkan sex því við látum ríkisút-
varpið hringja okkur inn í jólin og
hlustum á jólamessuna."
Bestu jólin voru fyrstu
jólin og einu jólin okkar
-Rakel og Þorsteinn
frjálsíþróttaþjálfarar
í viðtali
„Bestu jólin okkar voru í fyrra en
þá vorum við í fvrsta sinn bara tvö,“
segir Rakel Gvlfadóttir, þjálfari yngs-
ta afreksfólks FH í frjálsum íþrótt-
um, ásamt manni sínum Þorsteini
Jónssyni. Þau Rakel og Þorsteinn
settu saman heimili á Brekkugötunni
fyrir síðustu jól og ætla nú í annað
sinn að lialda jól á eigin spýtur - nú
með Kára litla, frumburðinum sem
fæddist rétt að loknuni jólum síðast.
„Fyrstu jólin okkar saman héldum
við með foreldrum mínum í Dan-
mörku, en þau voru þá nýflutt þang-
að þar sem pabbi var stöðvarstjóri
Flugleiða, og við Þorsteinn bjuggum
í húsinu þeirra. Reyndar höfðu þau
aldrei séð Þorstein nema svona
álengdar, svo að við fórum til þeirra
og vorum með þeim um jólin, og það
voru fyrstu jól þorsteins sem hann
fékk ekki rjúpur að borða heldur
Á tindi Kaldbaks við Greinivík.
bara eitthvað danskt svínakjöt.
Næstu jól á eftir fórum við til
Grenivíkur, þar sem fjölskyldan
hans býr og þar borðaði ég rjúpur í
fyrsta sinn og þær verða á borðum
okkar núna.
Besti jólamatur sem ég hef fengið
var svo í fyrra, en þá eldaði Þor-
steinn rjúpumar sjálfur. Við ætlum
að hafa rjúpur núna en þó að Þor-
steinn hafi farið í Bláfjöllin höfum
við enn ekki náð í neina. En núna
ætlar hann að fara í þriggja daga ferð
norður til að ná örugglega í rjúpur.“
Þau Rakel og Þorstein eru yngst
viðmælenda okkar og rétt nýfarin að
halda jól á eigin spýtur - en vilja
halda sín eigin jól og ekki í heim-
sóknum hjá foreldrum. Siðirnir
koma héðan og hvaðan, rjúpumar
með Þorsteini, möndlugrauturinn
með Rakel en annað reyna þau að
spinna fram sjálf.
„I fyrra var ég gengin vel á níunda
mánuðinn og þá keyptum við bæði
jólagjafir handa ófædda baminu og
fengum ekki að vita um gjafir hvors
annars. Við ætlum að gera það aftur
núna og láta það vera leyndarmál.
Eg er svo ekkert farin að kaupa
fyrir Þorstein en ég veit að hann er
búinn að kaupa mína jólagjöf því að
hún er læst ofan í tösku. Eg gaf Þor-
steini töskuna í haust í afmælisgjöf
og á henni er talnalás. Svo breytti
Þorsteinn talnaröðinni svo ég gæti
ekki séð gjöfina mína en núna er
hann búinn að gleyma röðinni sjálf-
ur svo þetta er vandamál sem þarf að
leysa fyrir jól.
Svo höldum við áramótin á Greni-
vík og þá er farið á ball. Á Grenivík
fara alltaf allir á ball um áramót og
Þorsteini finnast engin áramót vera
nema hann komist á Grenivíkurball-
ið. Vandamálið hjá okkur núna verð-
ur að fá pössun fyrir Kára litla, því
það fara jú allir á ballið."