Prentarinn - 23.07.1992, Blaðsíða 19

það er
Ennfremur vekur það eftirtekt, að
stór hluti þeirra er ganga atvinnulausir
eru í blóma lífsins. Þannig eru liðlega
6 af hverjum tíu þeirra sem eru án at-
vinnu í júní á þessu ári undir fertugu
og flestir (14 manns) eru á fertugs-
aldri. Af þessu má ráða að það eru
ekki öldungar stéttarinnar sem axla
hinar þungu byrgðar atvinnuleysis
öðru fremur, líkt og margur hefur tal-
ið.
Nú víkur málinu að orsökum at-
vinnuleysis í bókagerðargreinum.
Orsakir atvinnuleysis
Alkunna er, að orsakir atvinnuleysis
geta verið af ólíkum toga. í vissum til-
vikum er orsaka að leita í sérstökum
atvikum svo sem persónulegum eigin-
leikum starfsmanns, eða vanda ein-
stakra prentfyrirtækja. Á hinn bóginn
er næsta algengt að vandinn sé af al-
mennum toga og í því sambandi eru
eftirfarandi þættir mikilvægir: Al-
mennur efnahagssamdráttur er veldur
því að verkefnum fækkar; aukin
tæknivæðing og samdráttur verkefna í
íslenskum prentiðnaði, ýmist sökum
aukinnar prentunar erlendis eða flutn-
ing verkefna til einstaklinga og fyrir-
tækja utan starfsgeinarinnar. Verður
nú fjallað lítillega um hvern þessara
þátta um sig.
Efnahagskreppa
Það dylst engum að samdráttur hefur
ríkt í íslensku efnahagslífi að undan-
förnu. Þannig hefur þjóðarframleiðsla
dregist saman fjögur undangengin ár.
Fyrir iðngrein sem prentiðnað, sem að
stofni til er þjónustugrein, eru áhrifin
veruleg. Allflest fyrirtæki mæta sam-
drætti í efnahagslífi með sparnaði svo
sem að draga úr auglýsingum, er
fækkar fjölda bæklinga, umfangi tíma-
rita og annarra prentgripa. Bókaút-
gáfa dvínar einnig, þar eð kaupgeta
minnkar og upplög dragast saman af
þeim sökum. Af þessu leiðir að verk-
efni prentsmiðja dragast saman, og í
einstaka tilvikum kveður svo rammt
að samdrættinum að prentsmiðjur
verða gjaldþrota, en aðrar eru keyptar
upp af betur stæðum fyrirtækjum. Er
þetta sú þróun sem gætt hefur í ís-
lenskum prentiðnaði á umliðnum ár-
um og orsakað hefur fækkun bóka-
gerðarmanna. Athyglisvert er, að at-
vinnuleysi á meðal bókagerðarmanna
jókst jafnskjótt og þjóðartekjur dróg-
ust saman hér á landi árið 1989.
Fœkkun verkefna
Þær umbreytingar er áttu sér stað við
upphaf áttunda tugs aldarinnar, þegar
offsetprentun ruddi sér mjög til rúms,
leiddu af sér margvíslegar breytingar á
íslenskum prentiðnaði. Hvað verkefni
varðar þá gætir verulegra breytinga: í
fyrsta lagi eykst nú prentun erlendis,
því mun auðveldara er að senda off-
setplötur á milli landa heldur en blý-
sátur, en sérkenni íslenska stafrófsins
takmarkaði mjög setningu erlendis á
árum áður. Er frá leið varð einnig
kleift að senda texta á milli landa í
gegnum mótald. Af þessu leiðir að
prentun erlendis hefur aukist hröðum
skrefum undanfarin ár. Offsetbylting-
in hefur einnig valdið því að verkefni
hafa flust úr prentsmiðjum í seinni tíð
til einstaklinga eða fyrirtækja í öðrum
starfsgreinum. Hröð útbreiðsla einka-
tölva og geislaprentara hafa mjög stutt
þá framvindu. Hér er einkar þýðing-
armikið að setning og umbrot hafa
dregist verulega saman að undanförnu
í prentsmiðjum. Er nú svo komið að
meirihluti verkefna er lúta að setningu
felast í leiðréttingu á texta sem borist
hefur á disklingi eða í gegnum mót-
ald. Framþróun þessi veldur því að
starfsvettvangur setjara og innskriftar-
fólks hefur þrengst mjög á liðnum ár-
um.
Enn er þess að geta að litaprentun
hefur aukist til muna fyrir tilstilli off-
settækninnar og hefur það stutt að
fjölgun starfsmanna í plötugerð og
skeytingu. Fjölgun afkastamikilla
tækja svo sem skanna og tölvuskeyt-
ingartækja kann hins vegar að bregða
fæti fyrir frekari vöxt í þessum grein-
um.
Vélvœðing
Gagngerar breytingar hafa orðið á ís-
lenskum prentiðnaði síðustu tuttugu
árin þegar litið er til tækja og starfs-
hátta. Breytingarnar eru svo örar að
réttast er að tala um byltingu. í flest-
um greinum eru hin nýju tæki sífellt
fullkomnari, nákvæmari og afkasta-
meiri. Fyrir vikið hefur framleiðni
aukist hröðum skrefum.
Við setningu prentmáls hefur offset-
tæknin alið af sér ört vaxandi sjálf-
virkni véla. Hér á árum áður störfuðu
setjarar að línujöfnun, skiptingu orða
á milli lína og leiðréttingu prentvillna,
en hin síðari ár hafa þessir þættir ver-
ið vélvæddir stig af stigi og nú er svo
komið að flest ritvinnsluforrit sinna
þessum hlutum. Einnig eru setningar-
tæki nú mun fljótvirkari en fyrrum og
því hefur framleiðni vaxið hröðum
skrefum. Hliðstæð þróun hefur átt sér
stað við umbrot bóka og tímarita.
Heimildir herma, að afköst aukist allt
að fjórfalt þegar blýið er lagt niður og
pappírsumbrots tekið upp. Fram-
leiðslugetan eykst jafnframt verulega
þegar umbrot færist í tölvu, því stöðl-
un eykst, leiðrétting verður fljótvirk-
ari og einfaldari, auk þess sem nokkr-
ir verkþættir hverfa við tölvuvæðing-
una. Því til stuðnings vil ég vitna í orð
prentsmiðjustjóra nokkurs sem segir:
„Það að við getum brotið um í tölvu
og fengist við myndir gerir það að
verkum að þú getur hagrætt í miklu
hærri upphæðum en þig hefur nokkru
sinni dreymt um. Ég hef ekki upplifað
nokkuð þessu líkt þau tuttugu ár sem
ég hef unnið sem framkvæmdastjóri.“
Offsettæknin hefur einnig umbylt
starfsháttum við plötugerð og skeyt-
PRENTARINN 2.12. ’92
19