Dagfari - 01.05.1992, Blaðsíða 16
Viðtal
Dagfari
Vatnið er auðlind,
sem þarf að vernda
Viðtal við Davíð Scheving Thorsteinsson
.landbúnaðurinn er aðal mengunarvaldurinn.
Það var í byrjun febrúarmánaðar að
undirritaður hringdi í Davíð Scheving
og spurði, hvort hann væri fáanlegur í
viðtal hjá blaði herstöðvaandstæðinga.
Eg tjáði honum, að ástæða þess, að ég
vildi ræða við hann væri sú, að hann er í
vatnsútflutningi. Lindarvatn er ein allra
mikilvægasta auðlind okkar Islendinga.
Ýmsar nágrannaþjóðir okkar eru svo að-
krepptar með land til heræfmga, að þær
munu áreiðanlega gimast land okkar til
slíkra æfmga, ef þeir bara uppgötva
möguleikana, sem Island býr yfir á
þessu sviði. A síðastliðnu ári hélt banda-
ríski herinn umfangsmestu heræfingar
sínar hér á landi frá lokum síðari heims-
styrjalarinnar. Að þessu sinni náðu her-
æfingamar í fyrsta sinn alla leið inn á
Miðhálendið, en þar eiga allar helstu
lindár landsins upptök sín. Mikil hætta
er á, að í þessu efni gildi hið fom-
kveðna: Ef þú réttir skrattanum litla
fingur, tekur hann alla höndina. Heræf-
ingar á Miðhálendinu og stórkostlegur
drykkjarvatnsútflutningur í framtíðinni,
þetta tvennt getur ekki farið saman
vegna mengunar, sem jafnan fylgir hern-
aðammsvifum. Þama er verið að leika
sér að fjöreggi þjóðarinnar og jafnvel
jarðarbúa allra, því einhvers staðar verð-
ur að halda vatninu ómenguðu.
Davíð var skjótur til svars. Hann sagð-
ist aldrei hafa hugsað þetta tvennt í sam-
hengi, „en auðvitað er þetta alveg rétt.
Eg fer á fund utanríkisráðherra eftir
nokkra daga og ég ætla svo sannarlega
að ræða þetta mál við hann.“ Jafnframt
lýsti Davíð sig fúsan til að láta hafa við
sig viðtal í Dagfara og mæltum við okk-
ur mót viku síðar.
Getur vatnsútflutningur orðið jafnmik-
ilvœgur fyrir efnahagslíf okkar og ferða-
mannaþjónusta eða jafnvel þorskurinn
eru í dag?
Það verður nú ekki á þessari öld, nátt-
úrlega ekki. En þetta gæti orðið hliðar-
grein með sjávarútveginum og er þegar
orðið það. En það er engin ástæða til að
fara að metast um það, hvað sé mikil-
vægast. Persónulega held ég, að sjávar-
útveginum hafí aldrei verið gerð jafn-
mikil bölvun eins og þegar farið var að
tala um hann sem undirstöðuatvinnuveg.
Hann hefur aldrei náð sér eftir það.
Nú er væntanlega nóg til af vatni
hérna á Islandi. Og það er svo sem nóg
til af vatni annars staðar, en það er
gjarnan mengað. Þú segir, að það verði
að gœta þess að menga ekki uppsprettu-
lindir og vatnasvœði þeirra. Frá Lang-
jökli streymir hvað mest af uppsprettu-
vatni hér á landi!
Já, það er líklega rétt. Þaðan eru bæði
Sogið og Brúará ættaðar.
... og í Haukadal streymir fram mikið
af vatni, sem mun vera œttað frá Lang-
jökli. Lindirnar þar eru líklega hálf-
drœttingur á við Brúará og renna út i
Tungufljót.
Svo er mikið af vatni, sem við vitum
ekki um. Þegar við hugsum um vatnið,
verðum við að fara að hugsa um Iandið
allt öðru vísi. Ég hafði alltaf hugsað
landið í tveimur víddum, en það bætist
við þriðja víddin, þ.e.a.s. niður. Og hvað
sem Snorri nú segir, en hann segir að
fjöllin hafi ekki rætur, þá er það bara
ekki rétt. Þau hafa rætur og þeina þang-
að neðanjarðarám. Við vitum ekki mikið
um neðanjarðarárnar á Islandi. Þær eru
margar og kannski miklu stærri en þær
ár sem renna ofanjarðar.
Það hlýtur t.d. að vera að meðfram
allri Suðurströndinni; Eyjafjalla- Mýr-
dals og Langjökli. Frá þessu hlýtur að
koma alveg óskaplega mikið vatn, sem
streymir neðanjarðar til sjávar. Við vit-
um bara um vatnið, sem streymir út hjá
Straumsvík, Kaldá. Þannig að það er al-
veg óskaplega mikið vatn, sem streymir
neðanjarðar, sem enginn veit um.
Er ekki tímabœrt að takmarka umferð
vélknúinna ökutækja um Langjökul?
Það verður að gera þetta. Ef við vilj-
um vernda þessa auðlind. Auðlindin er
svona mikil vegna þess að hér er enginn
landbúnaður stundaður. Hér er grasrækt
við sjávarsiðuna og 50 km inn í land,
þar sem hún nær lengst. Hitt er bara
eyðimörk. Hér höfum við ekki dælt út
ókjörum af skordýra- og jurtaeitri, nema
við sjávarsíðuna. En við höfum ekki
dælt því yfir vatnasvæði lindánna.
Stór hluti íslands er óbyggður og þar
hefur ekki átt sér stað þessi hryllilega
mengun, landbúnaðarmengun, sem er í
öllum hinum löndunum - því aðalmeng-
unarvaldurinn er landbúnaðurinn.
Engar heræfingar
Eg kom til Englands fyrir nokkrum ár-
um. Þá vakti það athygli mína, að á
leiðinni frá Farnham í Surrey og inn í
London var skógrœktarsvœði. Og inni í
þessu skógrœktarsvæði miðju var her-
stöð, þar sem (vœntanlega bara breski)
herinn hafði einhveijar œfingabúðir. Þá
datt mér i hug, að Bretland er svo þétt-
býlt land, að sé það ekki nýtt til annars
en skógrœktar, þurfa þeir líka að nota
svæðið til herœfinga.
16