Dagfari - 01.02.2000, Blaðsíða 21

I-samningnum, sem gekk í
gildi 1994, skuldbundu risa-
veldin sig til að takmarka
kjarnorkuherafla sinn við 6000
kjarnaodda og átti niður-
skurðinum að vera lokið í
desember árið 2001. START II
var undirritaður 1993 og kveð-
ur á um takmörkun við 3000-
3500 kjarnaodda í síðasta lagi
2007. Stefnt hefur verið að
þriðja samningnum, START
III, sem fækki kjarnaoddum
um 500-1000 til viðbótar.
Bandaríkjamenn eru hins vegar
ekki til viðræðu um þriðja
áfangann fyrr en Rússar hafa
fullgilt START II.
Þrátt fyrir allt fækkaði
kjarnaoddum í heiminum úr 50
þúsundum í „aðeins“ 20
þúsund á árunum 1985-1995.
Úkraína, Kazakhstan og Hvíta-
Rússland hafa fallist á að eyði-
leggja alla þá tæplega 2200
kjarnaodda sem löndin tóku í
arf eftir Sovétríkin á sínum
tíma. Þá hafa bæði Brasilía og
Suður-Afríka ákveðið einhliða
að leggja kjarnorkuáætlanir
sínar á hilluna og mættu fleiri
fylgja því fordæmi. Þær geitur
sem í þrjósku sinni halda áfram
að stympast á þessum
vettvangi hrapa auðvitað til
bana eins og í dæmisögunni en
munu hins vegar vafalítið taka
fleiri með sér í fallinu.
KJAR.NORKUSPR.ENGJUR
FÁTÆKLINGANNA
Þrátt fyrir að ekki sé
vitað um nema tvö dæmi þess
að efnavopnum hafi verið beitt
frá lokum síðari heimsstyrjald-
ar, af Egyptum í Jemen á 7.
áratugnum og írökum gegn
Irönum og Kúrdum, stafar
mannkyninu umtalsverð ógn af
slíkum vopnum. Ekki er vitað
með vissu um útbreiðslu þeirra
en notkun þeirra hefur verið
bönnuð með Genfar-sátt-
málanum frá 1925 og árið 1993
var gerður sáttmáli sem tekur á
efnavopnum með svipuðum
hætti og Ottawa-samkomulag-
ið á jarðspren&jum. Sáttmálinn
frá 1993 mun hins vegar ekki
ganga í gildi fyrr en að minnsta
kosti 65 ríki hafa fullgilt hann.
Banni við sýklavopnum var
komið á með sérstökum
sáttmála árið 1972.
Flestöll iðnvædd ríki
eru bæði aðilar að banninu við
efnavopnum og sýklavopnum
og sama má segja um ríki í
Asíu og Ameríku. Þau ríki sem
standa utan við annan hvorn
samninginn eða báða eru
nánast öll í Afríku en Mið-
Asíulýðveldi Sovétríkjanna
sálugu eru einnig áberandi í
þeim hópi.
Athygli vekur að Líbýa
er meðal aðildarríkja að báðum
samningunum en Vesturlönd
hafa lengi grunað Líbýumenn
um græsku í þessum efnum.
FRAMTÍÐARHOR.FUR.
Að öllu samanlögðu er
harla erfitt að vera bjartsýnn á
að verulegur árangur náist í af-
vopnunarmálum í nánustu
framtíð. Til þess malar her-
gagnaiðnaðurinn of mikið gull
og ítök hans í alþjóðastjórn-
málum eru vægast sagt
óhugnanlega mikil. Vel má
vera að það bakslag sem komið
hefur í niðurskurð kjarnorku-
herafla á síðustu árum verði
aðeins tímabundið og innan tíu
ára komist afvopnunarferlið á
góðan rekspöl. Til að svo megi
verða þarf stjórnmálaástandið í
Rússlandi að breytast mikið,
meira en hægt er að gera sér
vonir um í tengslum við næstu
forsetakosningar þar í landi. Þá
er greinilegt að spenna fer
vaxandi í ýmsum fjarlægari
heimshlutum, ekki síst í sam-
skiptum Indlands og Pakistan.
Þó eru þrjú Ijós í öllu þessu
myrkri sem stafar því miður
ekki af heimsku heldur af
hreinni græðgi. Þar skal
fyrst nefna talsverða
viðleitni til
n i ð u r -
skurðar
21