Dagfari - 01.02.2000, Blaðsíða 23

VIÐTAL VIÐ HERRA S1GURB.IÖRN EINARSSON. BISKUP ÍSLANDS 1959-1981
Sigurbjörn Einarsson var
dósent í guöfrœöi viö Háskóla
Islands þegar beiðni Banda-
ríkjastjórnar um herstöövar til
99 ára kom fram. Hann skip-
aði sér þegar í fi'amvaröasveit
þeirra sem andœfðu slíkum
hugmyndum og var formaöur
Þjóövarnarfélagsins á árunum
1946-1951. Hallgeröur Páls-
dóttir rœddi viö Sigurbjörn um
þátt hans í jyrstu baráttusam-
tökum Islendinga gegn banda-
rískum lier í landi og aöild
Islands aö hernaöarbandalagi.
Þjóðvarnarfélagið var stofnað í
september og október árið
1946. Hverjar voru helstu for-
sendur og hvaða hugmyndir
voru þar að baki?
Þegar bandarískur her
kom fyrst til Islands árið 1941
hafði verið um það samið að
bandarísk herseta stæði ekki
lengur en fram yfir stríðslok.
Það fór á annan veg og það
voru óneitanlega vonbrigði að
herinn skyldi ekki fara þegar
friður hafði verið saminn.
Þegar áætlanir um víðtæka
hernaðaraðstöðu og veru hers
hér á landi til lengri tíma
spurðust út grunaði marga að
þetta hefði verið rætt á bak við
tjöldin og hefði átt að fara
leynt. Ekki var laust við að fólk
spyrði sig hvort Bandaríkja-
menn hefðu víðtækari áætlanir
á prjónunum og hyggðu á ítök
til frambúðar. Afstöðu margra
Islendinga til Keflavíkur-
samningsins verður að skoða í
þessu ljósi.
✓
Ymsir óttuðust mjög
aukin ítök og áhrif Bandaríkja-
manna hér á landi og töldu þau
stefna íslenskri menningu og
þjóðerni í hættu. Við sem höfð-
um beyg af þessari þróun
stofnuðum Þjóðvarnarfélagið
til að eiga vettvang til umræðu
og tæki til áhrifa. Vettvang sem
var ekki að finna innan flokk-
ana, því að mikil leynd hvíldi
yfir viðræðum stjórnvalda við
ríkisstjórn Bandaríkjanna.
Andstaða okkar við veru her-
liðs hér á landi á sínum tíma
mun enda hafa átt nokkurn þátt
í því að bein áhrif herliðsins
urðu ekki eins mikil og þau
hefðu getað orðið. Áhrif frá
erlendri menningu hafa fremur
borist í gegnum fjölmiðla en
með beinum samskiptum.
✓
Alituð þið mikilvægt að stofna
þverpólitískt félag um málið
fyrir þá sem voru andsnúnir
hersetunni án þess að aðhyllast
sósíalistíska hugmyndafræði?
Herstöðvabeiðni
Bandaríkjanna var of alvarlegt
mál til að láta einn flokk
einoka það. Það hefði heldur
ekki verið til hagsbóta fyrir
málstað herstöðvaandstæðinga
að ná ekki ítökum út fyrir
fylkingar sósíalista. Hávaðinn í
þeim sem voru lengst til vinstri
gat spillt fyrir málstaðnum.
Það var líka ástæða til tor-
tryggni vegna hollustu sumra í
þeim hópi við allt sem kom frá
Moskvu. Því miður varð óttinn
við áhrif að austan til þess að
23