Dagfari - 15.04.2000, Blaðsíða 6

Kalda stríðinu er ekki lokið
Vita menn ekki að kalda stríðinu lauk fyrir tíu árum? spurði
utanríkisráðherra brúnaþungur á alþingi og þótti smellið. Það sem
utanríkisráðherra sást yfir er að kalda stríðinu er alls ekki iokið. Raunar má
þetta til sanns vegar færa hvað varðar alþjóðastjómmál og þó ekki. Þó að
annar aðalleikarinn í kalda stríðinu hyrfi af sviðinu varð hinn eftir og
hegðaði sér eins og ekkert hefði í skorist.
Þó að utanríkisráðherra þykist ekki vita það stafaði Bandaríkjunum og
taglhnýtingum þeirra aldrei veruleg ógn af Sovétríkjunum enda
forystumenn þeirra sælir með sitt heimsveldi sem þeir fóru með að vild.
Að minnsta kosti geta flestir verið sammála um að ógnin hafi heldur verið
ýkt en hitt. Sem kemur að einu höfuðatriði kalda stríðsins: Það var ekki
síst hugarástand. Ógnin var meiri í höfðum manna en í raun.
Þetta gerir það að verkum að kalda stríðinu má vel halda áfram þó að hinn
að hálfu leyti ímyndaði óvinur sé nú með öllu horfinn. Þetta sést vel á
helstu frömuðum kalda stríðsins sem þreytast seint á að ræða um
mikilvægi NATO þó að í hinu orðinu telji þeir stríðinu lokið.
Vamarbandalagið er ennþá mikilvægara þegar sá sem átti að verjast er
horfmn. Og þetta þykir rökrétt.
Sannleikur tíunda áratugarins var þessi: Vamarbandalagið NATO var
sigurvegari kalda stríðsins. Þess vegna er eðlilegt að það stækki að
fyrirferð þegar óvinurinn hverfur. Þetta er sérkennileg rökfræði en
rökfræðin að baki kalda stríðinu var aldrei mjög skiljanleg nema þeim sem
lifðu og hrærðust í því.
Það er þversagnakennt að þó að utanríkisráðherra og margir jábræður hans
skilgreini kalda stríðið fyrst og fremst sem meinta baráttu Bandaríkjanna
og Sovétríkjanna um heimsyfirráð sem sé nú lokið telja þeir allar stofnanir
kalda stríðsins mikilvægari en nokkru sinni fyrr. En einmitt þetta sýnir að
kalda stríðið er í raun sterkara en nokkru sinni fym Kalda stríðið er (og
var) menningarástand og hefur aldrei verið kaldara en nú.
Þetta sást vel á jólabókaflóðinu. Fyrir þessi jól var stofnað nýtt bókaforlag,
Nýja bókafélagið, sem er arftaki Almenna bókafélagsins. Almenna
6