Verktækni - 01.02.2012, Blaðsíða 10

10 / VERKTÆKNI
Gjöfular endurnýjanlegar auðlindir og
vistvæn orka, ásamt lágu kolefnisspori
(CO2) vegna orkunotkunar bygginga
er sérstaða okkar. Raforkuverð er lágt
á Íslandi í dag m.v. nágrannalöndin,
en allt bendir til að það muni hækka
verulega. Því er spurning hver sé
efnahagslegur ábati að spara orku og
eru hagræðingarmöguleikar í orku-
málum alltaf fullnýttir?
Í orkustefnu fyrir Ísland1, er markmið sett
fram um að raforkuverð færist nær því sem
þekkist á meginlandsmörkuðum Evrópu
og einnig er spáð að orkuverð tvöfaldist á
næstu 20 árum, svo eftir einhverju verður
að slægjast. Jarðvarminn er líka okkar
sérstaða og er ódýr í samanburði við
kyndingarkostnað Evrópuríkja, þar sem
notuð er t.d. kol, gas og kjarnorka sem
er bæði óvistvæn orka og veldur útblæstri
gróðurhúsalofttegunda (CO2). Fyrir liggur
ný tilskipun Evrópusambandsins um orku-
nýtingu bygginga (Directive 2010/31/EU)
3

, en væntanlega munu íslensk stjórnvöld
sækja um undanþágu frá því regluverki
þrátt fyrir að núverandi og nýsamþykkt lög
(Lög um mannvirki nr. 160/2010) er varða
skipulag og mannvirki, geri auknar kröfur
í átt til sjálfbærrar þróunar. Þar vega þungt
ákveðin hagnaðarrök þar sem auknar
aðgerðir í átt til orkusparnaðar eru ekki
taldar geta lækkað heildarorkukostnað
eins og staðan er í dag.
Lög, reglur og staðlar varðandi
orkunotkun
Ljóst er að okkur vantar reglur, staðla
og viðmið hvað varðar orkunotkun og
nýtingu. Í gildandi byggingarreglugerð nr.
441/1998 er gerð krafa um U-gildi (W/
m²K) og varmaeinangrun, en það er mat
sérfræðinga að kröfur byggingarreglu-
gerðar í dag eru þegar of strangar fyrir
Reykjavíkursvæðið (endurborgunartími
of langur) og er það að bera í bakkafullan
lækinn að auka við þessa kröfu. Það vantar
rannsóknir og samræmingu auk þess er
þekkingarskortur á arðsömum aðgerðum.
Því miður hefur það ekki verið skoðað
hvort fjárfesting í meiri einangrun sé hag-
kvæmur kostur. Eitt af markmiðum nýrra
mannvirkjalaga nr. 160/2010 er; „að stuðla
að góðri orkunýtingu við rekstur bygg-
inga” og í yfirlýstum markmiðum Alþingis
við endurskoðun byggingareglugerðar
2011 segir; „Markmiðið er framsæknasta
byggingarreglugerð á Norðurlöndum
hvað varðar sjálfbæra þróun”.
En því miður er ekki farið eftir þessum
markmiðum og er aukin krafa um ein-
angrun bygginga þ.e. U-gildi (W/m²K)
eina aðgerðin til vistvænna framfara og
bættrar orkunýtingar, þó svo að hag-
kvæmisútreikningar hafa ekki farið fram.
Það eru litlar tengingar milli tilskipunar
Evrópusambandsins við endurskoðaða
byggingarreglugerð, þrátt fyrir fögur fyrir-
heit um sjálfbæra þróun og góða orkunýt-
ingu við rekstur bygginga.
Helstu áherslur í tilskipun Evrópubanda-
lagsins (Directive 2010/31/EU) eru m.a. :
• Innleiðing orkunýtingarvottorða bygg-
inga (EPC)
• Lágmarkskröfur um orkunýtingu bygg-
inga (EPB)
• Auka gæði og eftirlit með loftræsti- og
hitakerfum
• Hagkvæmis- og arðsemisútreikningar
varðandi orkusparnað
Hvað er hagkvæmast fyrir Ísland?
Í flestum Evrópuríkjum eru unnir arð-
semisútreikningar og fundinn líftímakostn-
aður (LCC). Í framhaldi af því eru teknar
ákvarðanir um fjárfestingar í orkusparnaði
og varmaeinangrun, auk endurnýjun bún-
aðar og ytra byrðis í eldri húsum.
Sóknarfæri í orkusparnaðaraðgerðum eru
m.a. þessar:
1. Stillingar á kerfum – meira eftirlit
með loftræsti- og hitakerfum, minnka
umfram notkun í raforku og heitu
vatni með vöktun og vitund starfsfólks.
Notkun rafrænna innviða.
2. Innkaup á raforku – rétt val á taxta
frá orkusölufyrirtækjum (á við um
atvinnufyrirtæki).
3. „Hin hagsýna húsmóðir” – aðferð,
slökkva ljósin o.þ.h.
Einnig má nefna að auka einangrun í
húsum, en reikna þarf endurgreiðslutíma á
fjárfestingunni með arðsemisútreikningum.
Endurgreiðslutími fjárfestinga í bættri
orkunýtingu er æskilegur 10 ár, en yfir-
lýsing frá stjórnvöldum um hvaða endur-
greiðslutíma skuli miða við er nauðsyn-
legur til að samræma megi aðferðir og mat
á niðurstöðum orkuútreikninga.
Mynd 1 sýnir útreikning Dana á ein-
angrunarþykktum t.d. 300 mm einangrun:
Fjárfestingin er 20 Euro/m2 og 35 Euro/m2
sparnaður með núvirðisreikningum allan
líftímann. Hagnaðurinn er því 15 Euro/
m2 m.v. 40 ára líftíma. Með þessu dæmi
er ljóst að 300 mm einangrun borgar sig í
Danaveldi.
Hvað með Ísland, hafa verið gerðir
svona útreikningar hjá okkur? Nei, ekki
markvisst. Þess vegna eru ákvarðanir um
aukna einangrun í nýrri byggingarreglugerð
ekki tekin út frá arðsemisútreikningum
eða mæligögnum, heldur er farin sú leið
að taka upp hrá einangrunargildi sem sett
eru fram í reglugerðum í nágrannalöndum
okkar, því við megum ekki vera eftirbátar
þeirra.
Vistvæn og bætt hönnun, skoðun á
líftímakostnaði(LCC)
Á síðustu árum eru tæknimenn og fjár-
festar farnir að gefa meiri gaum að heildar-
myndinni í framkvæmdum og mannvirkja-
gerð með hönnunarstjórnun og skoðun á
líftímakostnaði (LCC). Framkvæmda- og
rekstaraðilar og eigendur fasteigna eru
farnir að átta sig á því að eitt er að byggja
og annað er að reka mannvirkið til fjölda
ára. Að vanda undirbúninginn í skipulagi,
hönnun og framkvæmd, skilar sér í minna
viðhaldi og lægri rekstrarkostnaði allan
líftímann. Vistvæn hönnun varðandi orku
og vatn gengur út á m.a. að setja viðmið
um hámarksorkunotkun byggingarinnar,
auka einangrun og loftþéttleika, lágmarka
þörf á kælingu, velja lausnir sem krefjast
minni orku á rekstrartíma, leggja áherslu
á notendastýringu, velja vatnssparandi
blöndunartæki og salerni, huga að lausnum
Orkunotkun bygginga
Erum við að hagnast á orkusparnaði og vistvænum áherslum?
— Lágmarkskröfur um orkunýtingu bygginga (EPB)
— Auka gæði og eftirlit með loftræsti- og hitakerfum
— Hag væmis- og arðsemisútreikningar v rðandi orkusparnað

Hvað er hagkvæmast fyrir Ísland?
Í flestum Ev ópuríkjum eru unnir arðsemisútreikningar og fu din líftímako tnaður (LCC). Í
framhaldi af því eru teknar ákvarðanir um fjárfestingar í orkusparnaði og varmaeinangrun,
auk endurnýjun búnaðar og ytra byrðis í eldri húsum.
Sóknarfæri í orkusparnaðaraðgerðum eru m.a. þessar:
1. Stillingar á kerfum – meira eftirlit með loftræsti- og hitakerfum, minnka
umframnotkun í raforku og heitu vatni með vöktun og vitund st rfsfólks. Notkun
rafrænna innviða.
2. Innkaup á raforku – rétt val á taxta frá orkusölufyrirtækjum (á við um
atvinnufyrirtæki).
3. “Hin hagsýna húsmóðir” – aðferð, slökkva ljósin o.þ.h.

Einnig má nef að auka ein ngrun í húsum, en reikna þarf endurgreiðslutí a á
fjárfestingunni með arðsemisútreikningum. Endurgreiðslutími fjárfestinga í bættri
orkunýtingu er æskilegur 10 ár, en yfirlýsing frá stjórnvöldum um hvaða endurgreiðslutíma
skuli iða v ð er nauðsynlegur til að samræma megi aðferðir og mat á niðu töðum
orkuútreikninga.

Mynd 1: Viðbótareinangrun þaksrýmis í eldra húsi3

3
 Heimild:Sören
 Aggerholm,
 SBi,
 2011

Mynd 1: Viðbótareinangrun þaksrýmis í eldra húsi 3