Nýjar kvöldvökur - 01.01.1920, Blaðsíða 34

28
NÝJAR KVÖLDVÖKUR.
og stórhnga, sem aldrei gat fengið instu þrá
sinni fullnægt. Hafði honum þó tekist að vinna
sig upp úr fátækt og fyrirlitningu, verða mikils-
metinn maður, sem gat beitt sjer fyrir stór-
feldustu framkvæmdum heimsins. Hann hefði
getað safnað auði og hlotið völd og metorð,
og ofan á alt annað varð hann aðnjótandi
fullkominnar heimilishamingju. Alt, sem þessi
heimur getur í tje látið virtist falla honum í
skaut. En þránni var ekki fullnægt við neitt
af því. Hann hjelt áfram að leita, uns öll
veraldargæfa hans hrundi í rústir. Og þegar
öll sund sýndust Iokuð, heilsan var þrotin og
alt var af honum tekið, þá rennur upp það
augnablik, sem hann hafði verið að leita að
alt lífið.
»Jeg sat aleinn á reginhafskletti sjálfrar til-
verunnar. Sól og stjörnur voru mjer sloknað-
ar. — — En sjáðu nú, þá lifði jeg það, að
ennþá var eiíthvað eftir. Rað var ofurlítill, ó-
bugandi neisti í mjer. Og hann tók að lýsa
af sjálfsdáðum.--------Jeg fór að finna til með-
aumkunar, sem ekki verður orðum að komið,
með öllum mönnum á jarðríki.«
Og Pjetur, söguhetjan, tekur síðasta bygg-
hnefann,* sem hann á, og sáir honum í akur
nágrannans, sem enginn hafði viljað hjálpa um
útsæði. En þó var það þessi maður, sem
hafði sært hann dýpst, sem hafði af eintómri
mannvonsku svift hann síðasta geislanum í
lífinu. A næturþeli vann Pjetur þetta misk-
unnarverk, til þess að engan skyldi gruna, að
hann hefði gert það. Hann hafði unnið sigur
f baráttunni við sjálfan sig.
Svo djúpt þurfti að grafa til þess að guð-
dómsneistinn fólgni í eðli þessa manns, birtist
á yfirborði orða og athafna, og að hann loks
gæti fylgst með í því, að »skapa guð« á jörðu,
guðsríki meðal mannanna. En að því sköpun-
arverki stuðla allir, sem auðga, fegra og göfga
líf sjálfs sín eða annara á einhvern hátt. Slík
er lífsskoðun Jóhanns Bojers. Hann virðist,
fljótt á litið, fara aðrar götur en trúmennirnir,
en niðurstaðan verður hin sama. Menn ættu
ekki að kunna því illa, þó það sje sjaldgæft,
að þannig sje skygnst niður í hyldýpi og insta
eðli mannssálarinnar, Ieitað að »instu þrá«
hennar. j g
Einar H. Kvaran: Sögur
Rannveigar I. Reykjavík
1919.
Pað er nú svo komið, að þegar menn heyra
getið um nýja sögu eftir þenna höfund, þá
vita menn, að þar er ágætissaga á ferðinni.
Hann er orðinn svo alkunnur fyrir sögur sínar,
bæði hvað orðfæri og efnisval snertir, að því
þarf ekki að lýsa, enda stendur hann svo langt
fyrir ofan alla núlifandi skáldsagnahöfunda vora,
að þar kemst enginn samanburður að. Pað
er enginn efi á því, að þessi síðasta saga
verður vinsæl hjá almenningi, ekki síður en
»Sálin vaknar« og »Sambýli«. Pó er hún rituð
nokkuð á annan veg. Söguhetjan (Rannveig)
er látin sjálf segja frá atburðunum. Og getur
það farið vel hjá ritsnillingi eins og Einari H.
Kvaran, en jeg veit, að sumir fella sig ver við
það söguform. Saga þessi er svo full af fjöri
og fyndni, að hún tekur fram, að því leyti,
öðrum sögum höf. frá seinni árum. Ekki vant-
ar þó alvöruna á milli, og djúpsæja Iífsspeki.
Hvergi víkur sagan að dularfullum fyrirbrigðum.
Munu sumir telja það kost, en þó ekki jeg.
Og þess er að gæta, að þetta er aðeins byrjun
sagnabálks. Hversu langur hann kann að verða,
veit sjálfsagt enginn nema höfundurinn. En
allir, sem lesa þenna fyrsta kafla, munu þrá
framhaldið.
Páll /. Árdal.
Einar H. Kvaran: Trú og
sannanir. Hugleiðingar
um eilífðarmálin. Reykja.
vík 1919.
Pessi bók, sem er 25 arkir að stærð, er að
mestu Ieyti samsafn fyrirlestra, sem höf. hefir
samið og flutt í Reykjavík og suma viðar á
landinu, á árunum 1905 —1919. Aðalefni fyrir-
lestranna er um dularful! fyrirbrigði og um
sálarrannsóknir, sem þar að lúta, gerðar á síð-
ustu árum. Lýsir hann þar hinum mikla vís-