Nýjar kvöldvökur - 01.10.1947, Blaðsíða 51

N. Kv.
BÓKMENNTIR
185
lítill, enda oftast mest um það hugsað að
rekja söguþráðinn, sem ort var út af, sem
nákvæmast. Oft var líka gripið til rangra
orðmynda og margt rímnaskáldið varð að
berja í bresti hagmælsku sinnar með hor-
tittum, til þess að fullnægja kröfum ríms-
ins, og marga skorti tilfinnanlega smekkvísi
bæði í vali og meðferð efnis. Að þessu leyti
stendur dómur Jónasar Hallgrímssonar
óhaggaður.
En hvað var þá gildi rímnanna fyrir ís-
lenzka þjóðmenningu? Segja má, að með
rímnaskáldskapnum hafi haldist örlítið
samlrengi við hinn forna skáldskap, sögur
og tungu. Rímnaskáldm héldu braglistinni
hátt á lofti. Dýrir hættir voru aðalsmerki
listar þeirra. Með því móti héldust hinar
fornu meginreglur kveðskaparins við meðal
þjóðarinnar, svo að enn særir það flest ís-
lenzk eyru, ef rangt eru settir stuðlar og
höfuðstafir eða áherzlum misþyrmt. Sakir
hinna dýru hátta þurftu skáldin einnig að
heyja sér orðaforða og nota kenningar að
fornum sið. Þannig hélzt verulegur forði
hins forna skáldamáls lifandi, og þekkingin
á því, því að nrenn urðu að skilja kenningar
og heiti rímnanna, og að lokum héldust
kynnin af hinum fornu sögum við í rímun-
um, sem alþýða manna las og lærði og raul-
aði sér til dægrastyttingar. Sá þáttur, sem
rímurnar þannig, þrátt fyrir allt, hafa átt í
viðhaldi tungunnar, verður seint ofmetinn.
Rímnaútgáfa sú, er hér skal gerð að um-
talsefni, er ein hin vandaðasta, sem gerð
hefur verið og unnin af fyllstu alúð og virð-
ingu fyrir þessari bókmenntagrein. Er út-
gáfan tileinkuð hinum brezka vísinda-
manni, prófessor W. A. Cragie, sem öllum
erlendum fræðimönnum fremur hefur
kunnað að nreta íslenzku rímurnar, en hann
átti áttræðisafmæli s.l. sumar. Útgáfunahafa
þeir annast Finnur Sigmundsson og Björn
K. Þórólfsson, skrifar Finnur um höfundinn
en Björn um rímurnar fróðlegar ritgerðir
og skemmtilegar.
Höfundur rínrnanna, Guðmundur Berg-
þórsson (1657—1705), var farlama frá bams-
aldri, svo að eigi mátti hann lrreyfa sig öðru-
vísi en skríðandi. Engu að síður var hann
eitt mikilvirkasta skáld sinnar samtíðar, og
orð nrikið fór af gáfum hans og vafalaust
ekki um skör fram. Til eru eftir hann 13
rímnaflokkar í handritum, en eitthvað mun
þó glatað. Auk þess orti hann fjölda kvæða,
og lrafa sum þeirra náð geysivinsældum, svo
senr Agnesarkvæði og Tólfsonakvæði, að
ógleymdum Skautaljóðum.
Það var því vel til fundið, að gefa einmitt
út rímur eftir þetta höfuðskáld rímnakveð-
skaparins, þegar til þess var tekið að gefa út
vandaða rímnabók til heiðurs hinum aldna
vísindamanni og íslandsvini. Olgeirs rímur
eru ortar út af danskri sögu frá miðöldum,
sem rakin er til sagnanna um Karlamagnús
keisara. Eru rímurnar 60 að tölu og margar
langar, enda er bókin tvö allgild bindi.
Bragarhættir eru rnargir og furðu dýrir, og
þótt mál sé stundum dönskuskotið, er það
samt furðu lipurt, og má telja fullkomið af-
rek af 23 ára gömlum manni, öldum upp
við hin kröppustu kjör, að yrkja svo vold-
ugan rímnabálk. Er aðdáunarvert, hvílíku
valdi hann lrefur náð á máli og rími, jafn-
framt því, sem hann þýddi efnið úr dönsku
máli.
Útgáfan er öll hin vandaðasta og snyrti-
legasta, og eiga allir, sem þar hafa að unnið
þakkir skildar fyrir starf sitt. Er þess að
vænta, að fleiri slíkar útgáfur íslenzkra
rímna fari á eftir. Mundi slíkt verða kær-
komið öllum þeim, sem unna þjóðlegum
menntum.
Endurmirwingar frú Gyðu Thorlacius.
Sigurjón Jónsson læknir sneri á ís-
lenzku. Útg. ísafoldarprentsmiðja.
Reykjavík 1947.
Árið 1801 fluttist ungur sýslumaður af
íslenzkum ættum til Reyðarfjarðar og tók
sýsluvöld í Suður-Múlasýslu. Hét hann
24