Fréttatíminn - 25.05.2012, Side 46

H E LGA R BL A Ð
UMBROT
GRAFÍSK
HÖNNUN
Fréttatíminn leitar að verktaka í umbrot og grafísk verkefni
tengd prentmiðlum og stafrænni vinnslu. Nauðsynlegt er
að viðkomandi hafi reynslu af umbroti dagblaða. Um er
að ræða hlutastarf fyrst í stað og gæti því hentað vel aðila
í sjálfstæðum rekstri sem leitar að föstu verkefni.
Umsóknum skal skila á netfangið:
teitur@frettatiminn.is
É g vil byrja á því að taka það fram að ég hef aldrei hitt drengina sem komu til Ís-
lands frá Alsír á dögunum. Það hafa
líklega fáir, en samt hef ég orðið vör
við að fólk virðist hafa á því sterkar
skoðanir hvað á að gera við þá. Þess
vegna fannst mér að ég – eins og
aðrir – þyrfti að láta í mér heyra af
þessu tilefni. Það eru litlar líkur á
því að þeir sem vilja senda drengina
„aftur heim“ lesi þessa grein mína
– en þó það væri ekki nema einn
þeirra, þá yrði ég ánægð.
Ég ætla ekki að tjá mig um laga-
legu hliðina á þessu máli, ég ætla
heldur ekki að tjá mig um úrræði,
peninga eða praktíska hluti. Ég
ætla ekki að minnast á þá sam-
félagslegu ábyrgð sem Ísland ber í
alþjóðlegu samhengi. Mig langar
bara að segja ykkur litla sögu.
Ég á nefnilega vin sem heitir Amin. Þetta er ekki
sami Amin og kom til Íslands um daginn, og líklega
eiga þessir tveir fátt sameiginlegt annað en nafnið.
Jú, þeir eru þessa stundina staddir í landi sem er
eins ólíkt heimalandi þeirra og hugsast getur, og
svo eru þeir báðir ungir flóttamenn.
Vinur minn kemur frá Afghanistan og hann er
17 ára. Hann hefur búið í Danmörku í tvö ár. Áður
en hann kom til Danmerkur bjó hann í Pakistan
með stóra bróður sínum í 8 ár, þar sem þeir unnu í
teppaverksmiðju í skiptum fyrir mat og húsaskjól.
Amin hafði aldrei gengið í skóla, en bandarískir
hermenn í Afghanistan höfðu kennt honum að
leggja saman og draga frá.
Þegar Amin kom til Danmerkur var hann lágvax-
inn, grannur, og þunnhærður – eins og barn. And-
litsdrættirnir voru samt svo djúpir og augnsvipur-
inn þannig að hann minnti á gamlan mann, frekar
en 15 ára dreng. Hann kom í skólann þar sem ég
var að vinna, og til að byrja með horfði hann aldrei í
augun á fólki, læddist með veggjum og lét lítið fyrir
sér fara. Hann var svo hræddur við að gera mistök
að ef einhver hækkaði róminn, hrökk hann í kút
og leit flóttalega í kring um sig. Það var næstum
ómögulegt að ná til hans, og ég velti því stundum
fyrir mér hvort ég ætti einhvern tímann eftir að
sjá hann brosa, eða í það minnsta slaka á áhyggju-
hrukkunum á milli augnanna.
Ári seinna var svo mikill munur á Amin, að ég
þurfti oft að minna mig á hvað hann hafði búið
í landinu í stuttan tíma. Hann var orðinn hár
og herðabreiður ungur maður, andlitið var enn
markað því sem lífið hefur fært honum, en það
hafði slaknað á hörðum andlitsdráttunum og það
var áður óþekktur glampi í augunum. Hann tók þátt
í hamagangi bekkjarfélaga sinna, var óhræddur
við að svara spurningum í tímum og það var satt að
segja fátt sem minnti á lágvaxna, kúgaða ungling-
inn sem ég hafði hitt árinu áður.
Það er ótrúlegt hvað gerist andlega og líkamlega,
þegar sá sem alist hefur upp í miklum ótta, við
hættulegar aðstæður, kemst í öruggt umhverfi. Það
er kraftaverki líkast!
Amin elskar að ganga í skóla og hann talar nú
góða dönsku. Hann er líka að læra ensku, stærð-
fræði, þýsku, eðlisfræði og allt það sem aðrir
unglingar læra – á dönsku. Hann þurfti að byrja á
því að læra að lesa og skrifa, en samt hefur hann
náð þessum ótrúlegu framförum á aðeins 2 árum.
Þegar Amin kom til Danmerkur hafði hann aldrei
séð tölvu, og hafði ekki hugmynd um hvað inter-
netið var. Núna gerir hann power point kynningar,
leitar að upplýsingum á netinu og notar tölvu eins
og jafnaldrar hans. Þetta hefur ekki komið af sjálfu
sér – kennarar hans hafa ekki undan við að gefa
honum aukaverkefni og Amin eyðir öllum frímín-
útum í tölvustofu skólans.
Amin spilar fótbolta flesta daga vikunnar, í fót-
boltaliði sem aðeins er skipað dönskum unglingum.
Ég hef spurt hann hvernig honum finnist að vera
eini útlendingurinn, og það virðist ekki trufla hann
því hann brosti bara og sagði að dönsku strákarnir
væru góðir strákar. Hann heldur sig þó svolítið til
hlés, því eins og við vitum sem höfum lært nýtt
tungumál, þá er erfitt að fylgja samræðum þegar
margir tala í einu. Hann segist þó reyna eins og
hann getur, og sem betur fer virðast hinir strák-
arnir ekki þreytast á hlédrægni hans. Ég veit að
foreldrar strákanna og fótboltaþjálfarar hafa staðið
við bakið á Amin eins og klettar þegar farið er í
keppnisferðir eða eitthvað er um að vera í fótbolta-
klúbbnum. Það er ómetanlegt, því það er ekki alltaf
auðvelt að halda áttum þegar eina fjölskyldan þín
er bróðir þinn sem er einu ári eldri – og kann alveg
jafn lítið á samfélagið og þú.
Ég hef spurt Amin hvort hann sé
í sambandi við einhvern heiman að,
annaðhvort frá Pakistan eða Afgh-
anistan. Hann hikaði áður en hann
svaraði, leit svo niður og sagði:
„Nei, það eru allir farnir. Það er
allt farið. Nú er Danmörk það eina
sem ég á.“ Hann hélt svo áfram,
með glampa í augunum: „Í Afghan-
istan gerði ég ekkert nema vinna,
í Pakistan gerði ég heldur ekkert
nema vinna. Í Danmörku fæ ég að
ganga í skóla og það er mikilvægt.
Eftir skóla fer ég á fótboltaæfingu,
það er líka mikilvægt.“ (Amin, við-
tal 2010).
Það er erfitt að ímynda sér þær
breytingarnar sem Amin hefur
gengið í gegn um undanfarin tvö
ár. Frá unga aldri var honum þræl-
að út í teppaverksmiðju. Hann leit
því á sig sem verkamann – það var hans hlutverk í
samfélaginu. Hann hefur sagt mér að þegar hann
kom til Danmerkur var hans fyrsta spurning: „Hvar
á ég eiginlega að vinna?“ Það kom honum í opna
skjöldu þegar honum var sagt að
hann ætti að ganga í skóla. Það hafði aldrei
hvarflað að honum að hann ætti eftir að mennta sig.
Það hlutverk sem hafði mótað Amin frá unga aldri,
og eina hlutverkið sem hann þekkti var hvergi
gjaldgengt í dönsku samfélagi. Hann gat hvergi
nýtt kunnáttuna sína úr teppaverksmiðjunni.
Amin þurfti því að byrja upp á nýtt – 15 ára
gamall. Hann þurfti að læra að fóta sig í nýju hlut-
verki, og þar af leiðandi byggja upp nýja sjálfs-
mynd; Amin nemandi og fótboltamaður, ekki Amin
verkamaður. Þarna koma kennarar, þjálfarar og
það fólk sem hann umgengst til sögunnar. Þetta
eru hans fyrirmyndir, þau kenna Amin að fóta sig
í dönsku samfélagi og styðja við bakið á honum.
Hann þarf nefnilega hjálp. Amin á enga foreldra og
átti ekkert tengslanet þegar hann kom til landsins.
Þess vegna þarf að benda honum á þá möguleika
sem hann hefur og gefa honum tækifæri til þess að
standa sig.
Amin hefur ekkert að snúa tilbaka til og fyrir
honum er ekkert sem heitir heim – annað en Dan-
mörk. Þess vegna leggur hann sig líka fram við að
fóta sig í dönsku samfélagi. Hann stefnir fram á við,
í staðinn fyrir að dvelja í fortíð sem er ekki lengur
til. Og Amin hefur stórar áætlanir fyrir framtíðina.
Hann ætlar í menntaskóla, og svo í háskóla því
hann vill verða verkfræðingur. Fyrstu tvö árin í
Danmörku hafa gert honum kleift að þróa með sér
þessa drauma. Ég vona að danskt samfélag haldi
áfram að styðja við bakið á honum svo hann geti
látið drauma sína rætast.
Ég veit hvað hann hefur lagt hart að sér. En því
miður eru margir sem sjá hann sem númer. Einn
af fjölmörgum ungum flóttamönnum sem koma til
Danmerkur á hverju ári – og eru til vandræða fyrir
samfélagið. Oftast hverfa sjálfar manneskjurnar
nefnilega á bakvið fréttir um lagaleg úrræði (eða
úrræðaleysi), peninga og tölfræði.
Amin er jú ungur flóttamaður – en hann er líka
metnaðargjarn, góður í fótbolta, uppáhaldsfagið
hans er stærðfræði og hann langar að verða verk-
fræðingur. Stundum skoðar hann myndir frá Afgh-
anistan eða hlustar á afghanska tónlist á YouTube,
en hann hefur ekki búið þar síðan hann var 7 ára og
man lítið eftir lífinu þar. Amin vill búa í Danmörku.
Í fyrsta sinn á ævinni líður honum vel, hann er
öruggur og á sér stóra draum fyrir framtíðina.
En hann vinur minn er enginn kraftaverka-
drengur – ég þekki fleiri stráka og stelpur eins og
hann. Þetta eru unglingar sem hingað til hafa lifað
við aðstæður sem við getum ekki ímyndað okkur.
En þeim hefur verið gefið nýtt tækifæri. Þau hafa
mörg hver þurft að sjá fyrir sér sjálf frá unga aldri,
og leggja nú hart að sér til þess að skapa sér góða
framtíð í nýju landi. Þau hafa alla möguleika til
þess að standa sig – það er samfélagsins að styðja
þau en ekki standa í vegi fyrir þeim.
Ég vona að þessi litla saga gefi einhverjum inn-
sýn í líf ungra flóttamanna. Þau eru eins ólík og
þau eru mörg, en eiga það þó sameiginlegt að þau
eiga ekkert sem þau geta snúið aftur til. Þeim var
vissulega ekki boðið hingað – en nú eru þau komin,
og það er okkar hlutverk að hjálpa þeim að fóta sig.
Ef við gefum þeim tækifæri til að mennta sig, og
styðjum við bakið á þeim, þá verða þau seinna meir
sjálfstæð og geta gefið til baka til samfélagsins,
alveg eins og íslensku unglingarnir okkar. Það er
alveg á hreinu að ef við hlúum að þeim fyrstu árin
og hjálpum þeim að finna sitt hlutverk í samfé-
laginu, þá eiga allir eftir að græða – við, og þau, og
samfélagið í heild.
Innsýn í líf ungra flóttamanna
Vinur minn, flóttamaðurinn
Heiðrún Helga Bjarnadóttir
trúarlífs-félagsfræðingur,
og hefur unnið með ungum
flóttamönnum í Danmörku.
Upplýsingaöryggismál
Þú býrð í glæpa-
hverfi Internetsins
E f þú tengir óuppfærða tölvu beint
út á Internetið geta
liðið mínútur eða
örfáir klukkutímar
þar til hún er hökk-
uð. Eldveggir og
vírusvarnir stöðva
hluta slíkra tilrauna,
en hætturnar eru
líka fólgnar í sýkt-
um vefsíðum (var
eitthvað óæskilegt á
síðunni í leitarniður-
stöðunum?), árásum
með tölvupósti
(þekkirðu sendand-
ann? Var hlekkur
eða viðhengi með bréfinu?),
þráðlaus net (notarðu WEP?)
og jaðartæki eins og símar og
spjaldtölvur (eru lykilorðin þín
geymd þar?).
Tölvurefir fyrir um áratug
síðan voru fiktarar: takmarkið
var að komast yfir aðgang eða
upplýsingar að netþjónum.
Síðan þá hafa hlutirnir breyst:
það að finna öryggisgalla í vin-
sælum hugbúnaði í dag getur
gefið hakkara yfir 60 milljónir
íslenskra króna í aðra hönd á
svörtum markaði. Slíkir gallar
eru að finnast í vaxandi mæli.
Internetið hefur einnig stækk-
að og stór skipulögð glæpa-
samtök víðsvegar í heiminum
ráða nú til sín hakkara til þess
að ráðast gegn einkatölvum og
með þeim á stærri fyrirtæki.
Stöðu tölvuöryggis á netinu
má útskýra með myndlíkingu.
Við getum ímyndað okkur
Internetið sem risavaxna 900
milljón manna stórborg í villta
vestrinu með þeim fágæta
eiginleika að ganga má borgina
endilanga á sekúndubroti. Því
skiptir litlu máli hvar hver
býr. Þarna eru stórar búðir,
íbúðahverfi og bílaumferð. Í
stórborginni er engin lög-
regla og helsta vörnin sem
borgarbúar hafa eru misstórar
girðingar (eldveggir) utan um
hús og hverfi og misgóðir lásar
á dyr og glugga (uppfærslur
og vírusvarnir). Borgin er því
sérlega freistandi fyrir glæpa-
menn sem hreiðra um sig víðs-
vegar í stórborginni. Þeir reyna
að yfirtaka hús borgarbúa án
þess að íbúarnir verði þess
varir (tölvuyfirráð), iðulega
með því að smygla sér inn með
dagblaðinu,
pósti eða öðru
sem eigendur
hleypa venju-
lega inn á heim-
ilið (óværur og
spilliforrit t.d. í
gegnum vafra).
Þegar á heim-
ilið er komið
hafa boðflenn-
urnar hljótt um
sig en sperra
eyrun þegar
rætt er um
kreditkort. Þeir
geta lymsku-
lega sent skeyti
á kunningja
íbúanna (ruslpóstur) og geta
stolist í að nota bílinn án þess
að eigendurnir verði þess varir.
Sum glæpagengi geta meira
að segja stýrt tugmilljónum
heimila samtímis og notað
stolnu farartækin þeirra til
þess að valda umferðarteppu
hjá verslunum sem ekki borga
verndarfé (netárásir).
Tölvuöryggi er ekki búðar-
vara heldur stöðugt ferli og er
beintengt því hversu miklum
tíma og fjármunum við verjum
til að tryggja það. Öryggi vill
alltaf sitja á hakanum þótt
afleiðingar tölvuinnbrots, sem
er kannski ólíklegt, geti valdið
gríðarlegu tapi. Sem dæmi mat
Sony að innbrot í PlayStation
3 netverslunina þeirra fyrir
rúmu ári muni kosta fyrirtæk-
ið yfir 11 milljarða íslenskra
króna.
Við Íslendingar þurfum
alvarlega að hugsa um stöðu
tölvu- og upplýsingaöryggis-
mála. Sem skref í þessa átt var
haldin Hakkarakeppni í HR í
fyrra og undanfarið hefur sér-
stakt Tölvuöryggisnámskeið
verið haldið í skólanum þar
sem 25 nemendur settu sig inn
í hugarheim hakkara til þess
að geta betur varist núverandi
og framtíðarógnum á netinu.
Það er von mín að þjóðin sé
að vakna, en betur má ef duga
skal. Notum öryggishugbúnað,
uppfærum reglulega tölvuna
okkar, pössum okkur á skrítn-
um vefsíðum og hlýðum öllum
öryggisviðvörunum. Fyrirtæki
ættu að gera reglulegar úttekt-
ir og láta þjálfa starfsfólk þess
í öryggismálum. Á Internetinu
eru nefnilega engin landamæri.
Ýmir Vigfússon,
lektor við tölvunarfræðideild
Háskólans í Reykjavík
38 viðhorf Helgin 25.-27. maí 2012