Læknablaðið - 01.07.1927, Blaðsíða 29

LÆKNABLAÐIÐ
123
þaS. TaliS er, aS kyn, veSurlag eSa hnattstaSa, viSurværi og efnahagur,
borgalif, menningarstig, sjúkdómar o. f 1., hafi áhrif á hve fljótt menses
koma og hætta.
HvaS k y n i S snertir má nefna, aS Zigeunar, GySingar og Armeníu-
búar fá menses fyr en Evrópumenn.
VeSurlag og hnattstaSa er taliS aS hafa þau áhrif, aS tíSir
byrja fyr í heitum löndum en köldum, t. d. í Persiu á 10. ári, en þess
seinna sem norSar dregur. Þó segir Vilhjálmur Stefánsson, aS tíSir byrji
snemma hjá Eskimóum, og setur þaS i samliand viS hinn mikla hita, sem
oft er í kofum þeirra.
í borgum byrja tíSir fyr en í sveitum, fyr hjá ríkum en fátæk-
um, fyr hjá mentafólki (kvenstúdentum) en vinnulýS. TíSir hætta
ekki ætiS þess fyr, sem þær hafa komiS fljótar. Ljóshært og b 1 á-
c y g t fólk fær tiSir nokkru síSar en móeygt og dökkhært.
HvaS s j ú k d ó m a snertir, þá vita allir, aS chlorosis, alt blóSleysi,
berklaveiki, mb. cordis, infectionssjúkdómar og yfirleitt allir langvinnir
kvillar, sem s t a n d a f y r i r þ r i f u m, tefja menses eSa hindra þær
meS öllu. Ilt viSurværi hefir sömu áhrif. Vegna þessa er aS eins takandi
mark á heilbrigSu fólki.
AS meSaltali byrja tíSir á NorSurlöndum og Þýskalandi viS 15,7 ára
aldur,* en nákvæmar sést þetta á tölum Waréns fyrir Finnland:
Aldur % Aldur
11 ára ............. 0,80 17 ára
12 — ............... 4.44 18 —
13 — ............... n.98 19 —
14 — .............. 18,82 20 —
15 — .............. 20,77 21 —
16 — .............. 19,86
%
12,16
7,10
2,37
0,99
o,33
Hann rannsakaSi 7000 konur. Sú yngsta var 8 ára, sú elsta 25 ,ára, er
tiSir byrjuSu. — AS meSaltali var byrjunaraldurinn 15,74 ár, og venju-
lega variationsbreiddin (68,3%) 13.9—17,6 ár. Þó getur hún olti# á frá
'0,2 til 21,2 ára, án þess aS óeSlilegt sé. SvipaS mun þetta vera í Noregi,
SvíþjóS og Danmörku. Hvernig er þaS !iér hjá oss sem búum norSar?
Hvers lier nú aS gæta til þess aS geta rannsakaS
þetta, svo gagn sé aS? Þetta virSist mér vera hiS helsta:
1) Enga skal telja sem hefir þann heilsubrest, sem líklegt þyk-
ir aS hafi tafiS tiSab)rrjun.
2) Enga skal telja, sem ekki veit meS óyggjandi vissu um
aldur sinn, þegar tíSir liyrjuSu eSa hættu. Ef auSiS er, skal tilgreina ald-
urinn í fullum árum og mánuSum, en sé þaS ekki auSiS, i fullum árum
(15 ára JiýSir þá aS tíSir hafi byrjaS þegar stúlkan var á 16. ári). —
Þegar þess er gætt hve minniS er svikult, er því hyggilegast aS fá aSal-
lega vitneskju um tíSabyrjun hjá ungum stúlkum, sem nýlega hafa kom-
ist á þann aldur, þó oft megi lika treysta skynsömum konum, sem glögg-
lega muna hvenær byrjunin var.
3) T a 1 a k v e n n a, sem rannsakaSar eru, má helst ekki vera lægri
Alette Sclireiner fann þó meðaltal Noregs 14,60 og NorSur-Noregs 14,7 ár.