Læknablaðið - 01.05.1934, Blaðsíða 3

20. árg.
5.-6. tbl.
mitii
Ileykjavík, maí—júní 1934.
[Frá nýja spítalanum á Kleppi. Yfirlæknir: Helgi Tómasson, dr. med.]
Rannsóknir á psychosis manio-depressiva.
— Yfirlit. —
(Fyrirlestur fluttur í Vísindafélagi Islendinga 13. febr. 1934).
Eftir Iielga Tóniasson.
Algengasti geÖsjúkdómurinn er talinn hin svonefnda psychosis manio-
depressiva. Hann birtist í fjölda mynda, sem á yíirborðinu og fljótt á lit-
ið eru gerólíkar, en sem þó við nánari athugun og að flestra dómi nú, eru
taldar ein sjúkdómsheild. Sjúklingarnir geta verið daprir og hryggir, lif-
andi mynd hinnar dýpstu sorgar, hinna þyngstu þjáninga og harma, eða
þeir eru glaðir og kátir, fullir þrótti og fjöri, svo að út af flóir á alla
barma, ofsareiðir eða bandóðir. Þeir geta verið kyrrir, jafnvel eins og
stirðnaðir eða óhreyfanlegir, eða þeir eru ókyrrir, eirðarlausir, með hávaða
og hamagangi.
Sjúkdómurinn birtist í köstum, sem akut psychosis, oftast nær annað-
hvort sem mani eða melancholi, sjaldnar sambland af hvorutveggja. Dr.
Guðm. Finnbogoson hefir búið til ágæt íslensk orð yfir þessar 2 helstu
myndir sjúkdómsins, oflæti = mani, vanlæti eða fálæti yfir melancholi,
sem annars er oftast nefnd þunglyndi, eftir því einkenni, sem mest er
áberandi hjá þeim sjúklingum.
Sameiginlegt með öllum myndum sjúkdómsins er alment talin geðslags-
breytingin, svo að manio-depressiva geðveikin er talin hinn eiginlegi skap-
brigða- eða geðslags-sj úkdómur, þó ýmislegt bendi til þess, að í mörgum
tilfellum sé um meira en aðeins geðslagsbreytingu að ræða.
Oflætið er miklu sjaldgæfara en van- eða fálætið, og birtist í ýmsum
stigum, sem, er þau eru vægust, líkjast eðlilegri gleði og ánægju eða reiði.
Við nána athugun má þó venjulega finna byrjandi hugarlos það og dóm-
greindarleysi á eigin persónu, sem síðar verður mjög áberandi hjá sjúk-
lingunum og gerir, að þeir á vissum stigum sjúkdómsins líkjast mest ölv-
uðum mönnum í mörgu. Vanlætið eða fálætið er aftur á móti mjög al-
gengt, einkum í vægari myndum, þeim, sem almennt eru nefndar þung-
lyndi. Aðaleinkenni þessara sjúklinga eru þunglyndi, tregða, andleg og
líkamleg, kvíði, hræðsla eða angist og ýtnsar líkamlegar ógeðfeldniskendir.
Þeir eru þreyttir, slappir, máttlausir, linir, þungir í höfði, þunglamalegir,
lystarlausir, hægðatregir, þvag oft lítið, kynhvatir daufar, svefn ófull-
nægjandi o. f 1., o. fl.