Læknablaðið - 01.05.1934, Side 4

5°
LÆKNABLAÐIÐ
Eins og eg tók fram áður, hefir manio-depressiv geðveiki verið talin
hinn eiginlegi geðslags- eða skapbrigða-sjúkdómur.
En líkamlegur grundvöllur geðslags manna er að nokkru leyti hið svo-
nefnda ósjálfráða — vegetativa eða autonoma — taugakerfi. Innan þess
má greina tvo stóra aðalstofna — hið svonefnda sympatiska og parasym-
patiska kerfi. Verkun þeirra er á öll líffæri andstæð, t. d. eykur sympa-
ticus hjartslátt og þrengir æðarnar, en parasympaticus hægir á hjartanu
og víkkar æðarnar; gætir þannig andstæðuáhrifa þessara tveggja kerfa
um allan líkamann.
Áhrif þau, sem þessar taugar hafa á cellur líffæranna, fara eftir
því, hvernig þeir líkamsvökvar eru samsettir,, sem eru umhverfis cellur
líffæranna, við teljum, að erting taugaendanna fari cftir efnasamsetningu
þeirra vökva, sem er umhverfis þá.
Það er alment og vel grundvallað biologiskt lögmál, að frumefnið Ca
dragi úr ertingu, frumefnin Na og K auki hana aftur á móti, þannig, að
ákveðið hlutfall á milli þessara efna i næringarvökvunum er eitt fyrsta
lífsskilyrði allra lifandi vefja, jafnt hjá verum með köldu blóði sem heitu.
Hjá mönnum og dýrum er blóðið aðallíkamsvökvinn, þannig, að allar
breytingar á samsetningu jiess hljóta óhjákvæmilega að hafa almennar
breytingar á starfi líffaranna í för með sér, og allar almennar breyting-
ar á starfi þeirra hljóta að hafa áhrif á samsetningu blóðsins. Hlýta breyt-
ingar þessar ýmsum kemisk-fysiskum lögmálum, sem ekki koma við máli
mínu hér.
Vegna þess sambands, sem er á milli geðslags manna og ósjálfráða
taugakerfisins, og þess aftur og frumefnanna Ca, K, Na í (næringar)-
vökvum líkamans, tók eg mér fyrir hendur 1923—26, að rannaka Ca,
K, Na í blóði sjúklinga með geðslagssjúkdóma, svo og ertingu ósjálf-
ráða taugakerfisins hjá þeim.
Rannsóknir þessar voru gerðar á geðveikraspitölum og á yfirleitt mik-
ið veikum sjúklingum.
Þeir leiddu í ljós, að yfirleitt var ertingin í ósjálfráða taugakerfi þess-
ara sjúklinga minkuð — eða þeim hluta, sem snertir hjarta og æðakerfi
aðallega — og jafnframt var Ca í blóði aukið og Na minkað, m. ö. o. að
þarna var almennu biologisku jafnvægi raskað, og sú almenna afleiðing,
sem því fylgir. Rannsóknir þessar hafa síðari rannsakendur yfirleitt stað-
fest í öllum aðalatriðum.
A árunum 1927—31 gerði eg tilraunir með að nota þessar almennu
breytingar, sem grundvallaratriði fyrir lækningatilraunutn á sjúkdómnum.
Valdi eg þar til fyrst sjúklinga með mania — oflæti — eftir nánari regl-
um og gaf þeim nýtt efni, acethylcholin, sem vitað var að verkaði ertandi
á parasympatiska hluta ósjálfráða taugakferfisins. og ephedrin, sem ertir
sympatiska hluta þess. Bæði þessi efni virtust mér jafnframt verka lækk-
andi á Ca í blóðinu, og aukandi á Na, m. ö o. þau áttu að geta komið
jafnvægi á þessar tvær almennu breytingar, sem var að finna hjá sjúk-
lingunum, hina minkuðu ertingu í taugakerfinu og hið hækkaða Ca/Na-
hlutfalli blóðsins.
Jafnframt því sem sjúklingum var gefið jætta, læknuðust þeir á a. m.
k. ekki meir en þriðjungi þess tima sem sennilegt var, að þeir ella hefðu gert,