Læknablaðið - 01.05.1934, Page 8

54
LÆKNABLAÐIÐ
Tilfellin eru ekki nægilega mörg til þess aÖ leiSa líkur aÖ því, hvort hér
sé um almenna reglu a<5 ræÖa, sem gildi um alla manio-depressiva á byrjun-
arstigi, eSa að eins um nokkurn hluta þeirra.
En þunglyndið er slíkt böl og byrði fyrir þá sem fyrir því verða, að
allar tilraunir, sem á einhvern hátt miða að því að létta því af mönnum, eiga
fylsta rétt á sér.
Lækningabálkur.
Shock.
(Yfirlitsgrein, tekin saman af H. T.).
Biologiskur grundvöllur, teknik, indikationir og kontraindikationir.
Richet, og einn samverkamaður hans, Porticr, veittu því af tilviljun
eftirtekt 1902, að sóleyjartegund ein var mjög eitruð. Við nánari
rannsóknir á eitrinu kom í ljós, að er hundur einn, sem fengið hafði
saklausan smáskamt af því fyrir 3 vikum, aftur fékk skamt af því, sem
saklaus var heilbrigðum hundi, þá vciktist hann mjög, nokkrum sekúnd-
um cftir inntökuna: Hann valt um, órólegur mjög, með miklutn uppköst-
um, hélt hvorki saur né þvagi, andardrátturinn varð tiðari og tíðari, pupillur
dilateraðar og dýrið var dautt eftir J4 klst.
Ricliet og Portier nefndu þetta anapliylaktiskt shock. Ári seinna sá
Artlius sama fyrirbrigði hjá kanínum, sem fengu hestaserum. 1909 sýndu
Bicdl og Kraus, og 1910 Nolf fratn á að einkenni við anafylaktiskt shock
voru þau sömu, sem lífeðlisfræðingar lengi höfðu vitað að kæmu fram, ef
hundum væri gefið pepton i stórum skömtum (30—50 ctgr. pr. kg., intra-
venöst). Munurinn var sá einn, að örsmáan skamt þurfti til þess að fram-
kalla anafylaktiskt shock hjá dýri, setn gert hafði verið ofnæmt — sensi-
biliscrað, — en pcpton-sliock kom af stónim skamti hjá dýri, sem ckki
hafði áður verið sensibiliserað.
Menn hugðu í upphafi, að shock kæmi aðeins af proteinefnum eða kol-
loid-upplausn. Síðari rannsóknir hafa sýnt, að protein í serum ýmissra
dýra, kolloid-upplausnir ýmsar frá náttúrunnar hcndi (blóð og serum manna,
mjólk) eða tilbúnar kolloid-upplausnir (collargol og aðrar kolloidmálm-
up])lausnir), ýms krystalloid cfni og lyf geta valdið shocki, jafnvel isotonisk
Na/Cl-upplausn og intravenöst vatn.
Miklar rannsóknir hafa verið gerðar á þvi, hvað væri valdandi shock-
einkennunum, hæði af lifeðlisfræðingum og öðrum læknum. Mestan skerf
til þessara rannsókna virðast Frakkar hafa lagt, og þar i landi fyrst og
fremst Widal og fjöldi lærisveina hans. Rannsóknir þessar hafa sýnt, að
áffur en hin rosalegu shock-einkenni koma i ljós, verða breytingar í blóð-
inu og ósjálfráða taugakerfinu, blóðþrýstingpir hækkar alt i einu, blóðplöt-
um og leucocytum fækkar, storknun blóðsins minkar eða hættir. Breyt-
ingar þessar eru hinar sömu, hvað sem veldur shockinu. Blóðbreyting-