Læknablaðið - 01.05.1934, Blaðsíða 9

LÆKNABLAÐIÐ
55
ar þessar eru nefndar Crisc hémoclasique, og taldar eiga rót sina i snögg-
um breytingum á fysisku ástandi kolloid-efna í plasma. Slíkar breytingar
á plasma blóÖsins verka auðvitaÖ út um alla vefi líkamans. Hverjar þess-
ar breytingar á kolloid-efnum eru, eru menn ei sammála um. Flestir telja
breytta flocculation jicirra aÖalatriÖi'Ö, að kolloid-kornin stækki, hlaupi
saman. Sumir telja svo, að við það stiflist háræðar lungnanna, en súrefnis-
skortur verði í blóðinu. Aðrir telja, að endotelið í heilaæðum ertist, hár-
æðar í heilanum víkki snögglega, og síðan, reflektoriskt, háræðar í öðr-
um liffærum. Ástand vegetativa taugakerfisins breytist, einkum er algengt
að aukin parasympatisk erting stuðli að shock. Ef sympatisk erting er
aukin, er mjög erfitt (ómögulegt?) að framkalla shock.
Fjöldi sjúkdómstilfella, sem áður voru talin undir gigt, asthma, urticaria,
migræne, eczem o. f 1., o. fl., eru nú talin vera í eðli sínu shock, sem að
vísu oft útleysist, án þess að um sýnilega utanaðkomandi ástæðu sé að
ræða. Sjúkdómseinkennin eru einkenni upp á bardaga, sem líkaminn á í
við óviðkomandi og skaðleg protein, sem komist hafa inn í blóðið. Þegar
kolloidstabilitet blóðsins er í hættu, tekur líkaminn viðbragð það, sem vér
nefnum shock.
Það getur verið ýmist likara anafylaktiska shockinu (m. ö. o., að sjúkl.
hafi á einhvern hátt sensibiliserast gegn þessu eða hinu antigeni) eða (pro-
tein)-shockinu. sem þá t. d. kemur eftir að fólk hefir borðað um of, tekið
eitthvert lyf, ofkælst eða jafnvel aðeins orðið fyrir geðshræringu. Hvort
menn fá urticaria, asthma eða eitthvað annað, fer eftir dispositioninni,
hvar hún er mest, — í húð, lungum eða annarsstaðar.
Menn höfðu oft veitt því eftirtekt, að asthmasjúklingum leið einkenni-
lega vel eftir að þeir höfðu haft köstin. Sama er og um ýmsa aðra þess-
ara sjúkdóma; sjúklingum líður oft einkennilega vel á milli kastanna. Varð
þetta til þess, að mönnum hugkvæmdist að reyna að framkalla shock-til-
felli, er maður hefði fult vald yfir hjá ýmsum sjúklingum, í þeirri von,
að niaður með því að æfa þannig þessi mótstöðuöfl líkamans yki mót-
stöðuna gegn þeim skaðlegu efnum, sem að verki væru, og veitti sjúk-
lingunum þannig lengri hvíldartíma á milli kastanna, og ef til vill j)að
langan. að líkaminn næði að losa sig við hin skaðlegu efni. svo að sjúk-
lingarnir yrðu albata í hinum strangasta og eiginlegasta skilningi. Höfðu
læknar þegar revnt shock-therapi löngu áður en menn vissu nokkuð um
shock, eingöngu út frá þeim hugsanagangi, að eftirlíkja nokkrum af reak-
tionum líkamans gegn sjúkdómum (Rumf. 1893 v*^ tyfus, Hallopeau &
Roger 1896 við lupus (inj. á dauðum bakteríum) o. fl. 1908 reyndu dc
Charrin, de Robin, dc Netter kolloidal-silfur við infektionssjúkdóma, án
þess þó að setja það í samband við shock. 1914 var byrjað á mjólkur-
terapi í Þýskalandi, og upp úr því hófust verulegar rannsóknir á shock-
terapi þar í landi, og í öðrum germönskum löndum.
Efni, scm notuð eru til þcss að framkalla shock eru mjög mörg. Aðal-
lega eru þau þrennskonar: 1) málmar, 2) organisk efni og 3) bakteriel
protein.
1) Málmar. Málmar eru aðallega notaðir í kolloid-upplausn (silfur,
gull, brennisteinn, járn, kopar, kvikasilfur o. fl.). Kornin eru ultramikro-
skopisk, eins og t. d. collargol, electrargol (kolloid-silfur fínskift með sér-
stökum rafmagnsaðferðum). Kolloid gullupplausnir eru erfiðari viðfangs,