Læknablaðið - 01.07.1934, Side 20

82
LÆKNABLAÐIÐ
laust at5 geisla cancer í maganum. En upp á síðkastiö hefir tekist aS vinna
sumum sjúkl. meS þenna sjúkdóm talsvert palliativt gagn.
OröiS radiotherapie er nú notaS um geislalækning yfirleitt. og nær
yfir röntgen-, radíum- og ljóslækningar.
Sem dæmi um mein, sem læknast af röntgen eSa radíum, má nefna
cancer uteri. Þeir kannast viS þaS skurSlæknarnir hérna í Reykjavík, aS
cancer sem hefir etiS upp mestalla portio vaginalis uteri, getur stundum
gróiS til fullnustu. Hver er leyndardómurinn ? Hefir krabhamein í leginu
sérstöSu fram yfir mein i öSrum líffærum? Sennilega ekki. En orsökina
er líklega aS finna í því, aS cancer á þessum staS fær margfalt meiri geisla
á sig, en hægt er aS koma viS viSa annarsstaSar.
Mæling á geisla-dosis hefir fram á síSustu ár veriS einn erfiSasti kapí-
tulinn í allri radiotherapi. Læknarnir hafa notaS fysiskar aSferSir, og
mælt geislamagniS meS athugun á þeim litarbreytingum, sem geislarnir
valda á sumum efnum (colorimetri) ; en nú orSiS er aSalatriSiS í mæl-
ingunum aS miSa geisla-dosis viS áhrif geislanna á ionisation loftsins, og
verSur þaS ekki rakiS nánar hér. Hin leiSin er aS mæla geislaskamtinn
biologiskt, og miSa viS þaS geislamagn, sem þarf til aS framkalla erythem
á skinninu. Á geislalækna-máli er jjetta nefnt H E D, þ. e. a. s. „hú'Ö-
erythem-dosis“, og voru geislalæknarnir löngum deigir viS aS bjóSa hör-
undinu meiri geisla í einu. Þetta er ekki furSa, þegar tekiS er tillit til
hinna hroÖalegu röntgen- og radium-sára, sem voru ekki svo fáséð á fyrri
árum, bæÖi á læknurn og sjúklingum.
En meS svonefndri „filtration“, þ. e. a. s. meS þvi aS láta geislana
ganga gegnum kopar- eSa zinkplötur, áSur en þeir komast aS hörund-
inu, hefir nú tekist aS bjóSa skinninu margfaldan ,,húS-erythem-dosis“,
aS ósekju. Legkrabbinn, sem minst var á, fær sennilega 6—8 sinnum
þessa dosis-einingu, og þar er þá falin skýringin á því, aÖ sáriÖ grær á
portio vaginalis. En þaÖ sem vantar er, aÖ radium það, sem lagt er inn í
legiö, nái til parametria.
Vitanlega hafa vísindamennirnir reynt aÖ gera sér Ijóst, hve mikill væri
„drápsdosis" geislanna á krabljamein. MáliÖ er tiltölulega einfalt, og próf-
unin gerS meS því, aS geisla meS radíum eSa röntgen krabbameinshold,
sem haldiÖ er á lifi í næringarvökva in vitro, utan líkamans. Þetta hold
nær ekki aS festa rætur og vaxa áfram eftir „implantation", ef þaS er
geislaö meS 6 II E D, þ. e. a. s. meS 6 sinnum meiri geislum, en þarf
til ]>ess aÖ valda roÖa á hörundinu. Þetta kemur einmitt heim viÖ þann
radíum-dosis, sem notaÖur er til að græða meÖ cancer-sár á leginu.
ÞaS er mikils viröi, aS vera búinn a'ð fá hugmynd um hvaS þurfi sterka
geisla til þess aS vinna á cancer. En geislalæknarnir eru í vandræöum
meÖ aÖ veita þessum miklu geislum aÖ innvortis meinsemdum, sem ekki
verður komist aÖ, nema me'Ö því aÖ geisla gegnum hörund og önnur líffæri.
ÞaS er ýmislegt, sem bendir á, aS franski geislalæknirinn dr. H. Coutard,
viS Curie-stofnunina í Paris, sé aS vísa leiö fram úr erfiSleikunum. Þeim
l^er margt á milli Frökkum og Þjóöverjum, ekki eingöngu á stjórnmála-
sviðinu, heldur líka í geislalækningunum. Þessi franski læknir fer sinar
eigin götur, og hefir sýnt fram á, aS sama geislamagn verkar ööruvísi,
og meir, á meinsemdina, ef geislunartíminn er haföur langur („protra-
heruö“ geislun), heldur en ef sami dosis er viShaföur meS miklum krafti