Læknablaðið - 01.12.1934, Blaðsíða 113

LÆKNABLAÐIÐ
189
hafa fæöingarlæknarnir komiö sér niður á minstu grindarmál, sem talið
er, aö leyfi fæöing á fullsköpuöu barni.
Sumstaöar erlendis hefir veriö gert nokkuö aö því aö reyna aö fá
mál á grindinni, meö þvi aö taka hliðarmyn^ir af pelvis. Þetta er erfitt
verk og ekki gerandi, nema meö mjög öflugum röntgenvélum. Skoöunin
útheimtir sérlega áhrifamikla geisla, og þaö út af fyrir sig getur verið
varhugavert gagnvart fóstrinu, ekki síst, ef skoðunin krefur tvær eða
fleiri myndir. Ábyggileg vitneskja er reyndar ekki um geislaþol fósturs-
ins; en eg hygg, að flestir röntgenlæknar kynoki sér viö aö bjóöa því
mikla röntgengeisla. Röntgenskoöunin á grindinni hefir þvi lítt rutt sér
til rúms, enda hafa fæðingarlæknarnir önnur ráö til að átta sig á grindar-
málunum. Eg ætla þess vegna að lýsa aðallega röntgenskoðun á sjálfu
fóstrinu.
Fyrsta spurningin var um, hvort konan væri gravid eöa ekki. Hver
eru fóstureinkennin á röntgenfilmunni, og hve snemma um meðgöngu-
tímann gera þau vart við sig? Röntgenmyndin af fóstrinu er bundin við
skuggana af fósturbeinunum, og þess vegna sjást ekki skuggar af fóstrinu
fyr en skriður er kominri áibeinmynduninav'Þaö er ekki fyr en á 4. mán-
uöi meðgöngutímans, sem skuggar sjást af fósturbeinunum á röntgen-
mynd, þegar fóstrið er röntgenmyndað í móÖurlífi. t enduÖum 5. mánuði,
er álitið aö megi meö öruggri vissu fá fóstriö fram á röntgenmynd.
Þá er að gera grein fyrir hvernig fóstrið lítur út á myndinni. Óneitan-
lega þarf stundum nokkra æfingu til þess að koma auga á fóstrið, á
röntgenfilmunni. Snemma um meðgöngutímann getur þetta veriö líkt og
felumynd, þar sem þarf aö leita að þeim skuggum sem stafa af fóstur-
pörtum, og greina þá frá því sem tilheyrir móöurinni. Þaö sem fyrst er
ráðlegt aö leita uppi eru skuggar af höfuðkúpu og hrygg fóstursins.
Skugginn af fósturhöfðinu er einsog egglaga hringur (1. mynd). Kalkið
í höfuðbeinunum er stundum ekki meira en það, að skuggi verður aðal-
lega í útjöðrunum, þar sem geislarnir hitta höfuðkúpuna eins og á kant.
Þannig kemur fram hringskuggi. — Skugginn af fósturhryggnum lýsir
sér sem bogadregin röð af smákubbum eða plötum, vegna beinmyndunar
í corpus vertebræ (2. mynd). Á sama svæði má sjá rifjaskugga og út-
limabeinin. Oft er erfitt að átta sig á röntgenmyndum af útlimunum (1.
mynd). Þegar venjulega eru teknar myndir af útlimum eru þeir lagðir í
typiskar stellingar; eri af skiljanlegum ástæðum kemur það ekki til greina
á fósturmyndunum. Þar má búast við að sjá handleggi og fætur i öllum
hugsanlegum stellingum. Setjum svo, að lærleggurinn sé ekki þvert fyrir
geislunum, heldur öfugt, að geislarnir hitti legginn axialt; þá verður
myndin af beinpípunni aðeins eins og ofurlítill blettur.
Ef fóstrin eru ung, en mæðurnar mjög gildar, er alvanalegt að sjá að-
eins höfuðkúpu og hrygg, en rif og útlimir koma oft óglöggt fram.
Það eru því einmitt skuggarnir af höfði og baki fóstursins, sem leysa
úr spurningunni um það, hvort konan muni vera með barni eða ekki.
Næsta spurningin, sem kom til greina var: Hvernig ber fóstrið að?
Ljósmæður og fæðingarlæknar átta sig oftast á fósturstöðunnf m’eð
venjulegum aðferðum. En útvortis skoðun, með höndunum, er þó stund-
um erfið, t. d. vegna hydramnios eða spennings í kviðnum, og eins getur
þá líka verið vafasamt hvað álykta má um fósturstöðuna af hljóðunum.