Læknablaðið - 01.12.1934, Blaðsíða 114

190
LÆKNABLAÐIÐ
En, eins og kunnugt er, þykir venjulega rétt aS hlífa konunni viS
innvortis vitjun, vegna áhættu, sem henni er samfara, enda stundum
erfitt að ná til fyrirliggjandi fósturhluta, ef hann er ekki genginn niður
í grind. Þegar svona stendur á, má grípa til röntgenskoöunar, ef kon-
an liggur á fæðingardeild eSa spítala, þar sem röntgentæki eru við hendina.
Fyrir röntgenlæknirinn er það auSvelt verk aö taka mynd af fullburöa
fóstri, eins og um er aS ræSa í svona tilfelli. ÞaS getur auðvitaS hver
maður áttaö sig á því á röntgenfilmunni hvort fóstriS er í höfuöstööu,
sitjandastööu eöa þverlegu. Lika má sjá hvort höfuðiö er flecterað (hvirfil-
staöa eöa extenderað (andlitsstaöa). Eins segir skugginn af columna til
um, hvort fóstriö er í i. eöa 2. stööu, eftir því hvort hryggurinn er v.
eöa h. megin.
Hjá konunni á i. mynd var ekki hægt aö ákveöa fósturstöðuna, fyr
en röntgenmyndin var tekin. Þegar litiö er á þessa mynd sést, að fóstriö
réttir öllu betur úr bakinu heldur en venjulega er sýnt á myndum í
kenslubókum í fæöingarfræöi. Fóstriö er ekki í neinni bóndabeygju, og
fóstriö getur jafnveLrétt útlimi út frá kroppnum. — Þegar röntgenlækn-
arnir sáu þetta fyrst, var talið grunsamt um utanlegsbarn. En röntgen-
skoöunin hefir sýnt síðar, aö fóstrin eru ekki eins aöþrengd í móðurlífi,
eins og læknarnir héldu áöur.
Eitt verkefnið, sem komiö gat til mála aö leysa úr meö geislaskoðun,
var hvort einburi eöa fleirburar — og þá venjulega tvíburar — væru
á ferðinnL Palpation er stundum óglögg og hjartahljóðin vafasöm. Máliö
er fremur einfalt, frá röntgensjónarmiöi. Þaö er augljóst mál, hvort fóstr-
iö er eitt eöa fleiri, ef fósturskuggar koma á annaö borö fram á filmunni.
Reyndar verður aö hafa gát á, ef foetus eru ófullburða og skuggar daufir.
Öruggast er aö átta sig á höfuö- og hryggjarskuggum. Þaö er ætíð erfið-
ara og ruglingslegra að dæma um útlimaskuggana. Hjá einni konu á
fæðingardeild Landspítalans sáust á röntgenmyndinni tvö ófullburða fóstur,
sem lágu einkennilega langt hvert frá ööru. (3. mynd). Af þessu var
ályktað aö konan heföi hydramnios, sem líka reyndist rétt vera.
Fjórða spurningin var um vanskapnaö barnsins. Þaö er auövitanlegt,
aö engin röntgenmynd getur sýnt hvort barnið hefir skarö í vör eða
aukalegan fingur. En meiri háttar deformitet á höföinu, svo sem hydro-
cephalus eöa anencephalus sést í geislunum.
Þá er aö svara því, hvort fóstrið er lifandi eða liöiö. Fósturhreyfingar
mun mjög hæpiö að fá vissu um í gegnlýsing, enda gætu verið villandi
passívar hreyfingar — af hálfu móðurinnar. Þó er hægt, meö nokkurn-
vegin vissu, að sýna meö röntgenskoöun fram á dauða fóstursins.
Þegar fóstriö deyr, veröur móöirin vör við, aö fósturhreyfingar hætta;
kviðurinn verur öllu minni og brjóstin slöpp. Konan fær stundum van-
líðan, með hrolli, lystarleysi og óbragöi í munni (resorption legvatnsins).
Ljósmóöir og læknir heyra ekki fósturhljóð. En ástandiö getur þó verið
vafasamt.
Dauöastirönun gerið vart viö sig mjög fljótt eftir að fóstriö deyr, en
stendur aöeins yfir í nokkrar klst. Þegar þetta er afstaöiö, geta komið
fram cadaverös breytingar, sem hafa mikið gildi fyrir röntgenskoðun-
ina. Þrýstingurinn inni i heilabúinu lækkar þegar blóörásin hættir. Höfuð-
kúpubeinin ganga því til, enda heldur uterus aö utanfrá. Á höfuðmótum