Læknablaðið - 01.12.1937, Blaðsíða 4

IXO
LÆKNA B LAÐ IÐ
ar af því, að eríitt er oft aö segja
hvar veikin hafi byrjaö. Á sein-
ustu áratugunx hafa þó línurnar
skýrst í því efni. Ranke kendi
læknurn að þekkja frumstig
berklaveikinnar á því, aö hinni
specifiku bólgu með tuberkel og
ostmyndun i hinu smitaða líffæri
fylgdi sogæðabólga og specifik
bólga í tilsvarandi svæðiseitlum.
Þegar frumbólga þessi grær bein-
gerist eða kalkar frumbólgan og
tilsvarandi kirtill og er því oftast
tiltölulega létt að þekkja frum-
smitunina, jafnvel þó langt sé um-
liðið.
Schurmann finnur áðurnefnd
merki um eða leifar af frumsmit-
un í 96% þeirra, sem hafa ein-
hverjar berklabreytingar. Og all-
ir eru á einu máli um, að berklar
byrji ætíð á þann hátt, sem Ranke
hefir lýst. Frunxbólgan i melting-
arfærum, sem liggur i neðstu lög-
urn slímhimnunnar og í submucosa
grær þó venjulega án þess að
beingerast eða kalka og oft er ör-
ið svo lítið, að það er tæplega eða
ekki finnanlegt, og einu leifarnar
eru þá kalkaður eitill eða eitlar i
mesenterium. Siegmund og íleiri
hafa leitað eftir, hve oft finnist
ofannefnd merki um frumsmitun í
görnum, en ekki hafa fengist um
það neinar ábyggilegri tölur en
fyr eru nefndar. Allir eru hins-
vegar sammála um, að mikill hluti
af frumsmitun í meltingarfærum
orsakist af kúaberklategund sýk-
ilsins. Beitzke segir í 50% af til-
fellum. Raibnowitsh í 70%. —
Klercker segir í ítarlegri ritgerð
um garnasmitun, að þó að frurn-
smitun sé miklum mun sjaldgæf-
ari í görnum en í lungum þá sé
hún ekki óalgeng, en líklega mis-
munandi tíð í hinum ýrnsu löndum.
Líklegt er að frumsmitun i görn-
um sé fátíð hér á landi, einkum
af því, að kúaberklar eru væntan-
lega ekki til í landinu. Af Klercker
segir ennfremur, að batahorfur hjá
Ixörnum innan 3 ára með frurn-
smitun í görnum séu slæmar. Virð-
ist hann álíta þær mun verri, en ef
frumsmitun sé í lungum. Bendir
hann á að hún orsaki oft líf-
himnubólgu og sái sér oft út með
blóði til heilahimnu og víðar. Sú
skoðun hefir og rnjög verið ríkj-
andi til skamnis tínxa, að börn á
fyrsta ári lifi sjaldan berklasmitun
af. Reynslan frá Lúlxeck sker úr
þessu. Eins og kunnugt er, var
þar f.yrir nokkrum árurn ca. 250
nokkra daga gömlunx bönxum gef-
inn inn afar stór skanxtur af sér-
lega virulent berklasýklum í mis-
gripum fyrir Calmettes gróður.
Af þessum börnunx eru enn ekki
dáin nema ca. 30°/°. Schúrmann,
senx lxefir krufið 49 þeirra fann
frunxsmitun hjá þeim öllum í melt-
ingarfærum og auk þess hjá 7
þeirra einnig í lungun, en þegar
smitun er mjög mögnuð getur
frunxlxólga nxyndast á fleiri en ein-
unx stað. Það er þvi fengin full
sönnun fyrir, að frumsmitun i
görnum hjá ungunx Ixörnum og
berklasmitun yfirleitt hjá börnum
á fyrsta ári er ekki eins baixvæn
og margir lxafa haldið.
Sekundær berklasmitun garna
hefir miklu nxeiri þýðingu en írum-
smitunin. Hún stafar aðallega frá
smitmenguðum hráka, senx sjúkling-
ar kingja. Flcckscdcr o. fl. telja að
isol. iliocoecaltuberkulosis og fleiri
tegundir garnaberkla stafi af smit-
un, sem borist hefir blóðleiðis til
garnanna. Er það mjög í samræmi
við nýjustu kenningar um berkla í
barkakýli. Aður var talið, að þeir
stöfuðu nær ætíð frá hrákasmitun.
Nú þykir sannað, að þeir stafi oft
frá blóðsnxitun. Hálslæknir, senx sér
nýja, isoleraða epiglottis-berkla, get-