Kraftur - 01.05.2011, Blaðsíða 8

8 KRAFTUR
HUGVEKJA
Um daginn horfði ég japönsku kvikmyndina
,,Ikiru“ sem á íslensku myndi heita ,,Að lifa“.
Sagan er um ekkil á sextugsaldri, Kanji, sem
starfar í ráðhúsi í Japan en finnst starf sitt
hvorki merkilegt né gefandi. Hann gerir ekki
meira í vinnu sinni en hann þarf og hefur
lítinn áhuga á að þjóna fólki sem hann mætir
þar. Ung kona sem vinnur með honum kallar
hann múmíu, því hann virðist ekki hafa áhuga
á einu né neinu. En dag nokkurn uppgötvast
að Kanji er komin með krabbamein og á
aðeins 6-7 mánuði eftir ólifaða. Hann fylltist
örvæntingu og sorg. Hann reynir að leita að
lífsfyllingu í innantómum skemmtunum en á
endanum verður hann að horfast í augu við
breyskan sannleikann: ,,Ég hef ekki gert neitt
við líf mitt.“
LEIKVÖLLURINN BJARGAÐI LÍFI
Nokkrir borgarar höfðu lengi óskað eftir
leikvelli í hverfinu en enginn í bæjarstjórninni
hafði viljað verða að óskum þeirra. Kanji
ákvað að taka þetta mál upp á sína arma.
Þegar hann byrjaði var eins og hann yrði
annar maður. Hann var ekki lengur eins
og múmía. Hann þurfti að yfirstíga margar
hindranir en þegar hann stóð á vellinum
þegar hann var opnaður uppgötvaði hann að
hann hafði upplifað hamingju og ánægju og
þannig dó hann.
Sagan á sér stað eftir stríðslok seinni
heimsstyrjaldarinnar í Japan, þegar verið var
að byggja upp þjóðfélagið á ný, frá fátækt
til velferðar, frá vonleysi til nýrra vonar.
Myndin er full af hlýrri kímnigáfu og þar er
mikið grín gert að skriffinnsku Japana og
skort á skapandi anda og virkri starfsorku.
En aðalatriðið í sögunni er þetta: ,,Hvernig á
maður að lifa lífi sínu?“ Ein aðferð til þess
að nálgast efnið er að setja fram eftirfarandi
spurningu: ,,Hvernig hugsar maður um
eigið líf ef maður veit hvenær því lýkur?“
Í sögunni ,,Ikiru“ vaknaði Kanji í ,,sönnu lífi“
eftir að hann fékk að vita um örlög sín og
öðlaðist aftur tilfinningu fyrir tilgangi lífsins.
MEÐVITUND UM VIRÐI LÍFSINS
Þetta er að sjálfssögðu aðeins kvikmynd.
Kanji er hvorki siðferðileg né sálfræðileg
fyrirmynd og það er ekkert raunsærra að
bregðast við eins og Kanji þegar dauðann
ber að garði en einhvern veginn öðruvísi.
Örlög Kanji er aðeins dyr sem leiða okkur til
einnar afstöðu um eigið líf, dauða og örlög.
,,Manneskja verður meðvituð um virði
lífssins rétt áður en því lýkur. Mig langaði að
lýsa þessum algenga harmleik manna,“ segir
leikstjórinn Kurosawa.
Við vitum öll að einhvern daginn munum við
deyja. Það er eitt. En það er annað að vera
alltaf meðvituð um dauða okkar. Við lifum
yfirleitt okkar hversdagslífi án þess að hugsa
til dauðans, við gleymum honum nema
eitthvað minni okkur á hann.

FÓLK VANRÆKIR DAGINN Í DAG
Það er ef til vill þess vegna sem fólk getur
venjulega ekki hugsað um eigin dauða,
þar sem hann er svo fjarri og óraunsær
í hversdagslífinu. Það er ekki nema að
viðkomandi sé í starfi sem er hættulegt eða
glímir við hættulegan sjúkdóm sem það
hugsar lífið upp á nýtt. En það er einmitt í
hversdagsleikanum að hættan verði sú að
við teljum lífið svo sjálfsagt, að við teljum
það svo sjálfsagt að morgundagurinn komi
að við vanrækjum að gera hvern dag þess
virði að lifa hann. Hvað varðaði Kanji í ,,Ikiru“,
þá vanrækti hann lífið, og sú vanræksla var
mikil.
Hins vegar má einnig segja að jafnvel þótt
við vitum ekki hvenær við hverfum úr hinu
jarðneska lífi og að raunar gæti dauðinn
komið til okkar á morgun, þá verðum við
samt að lifa í dag samkvæmt þeirri forsendu
að ,,lífið haldi áfram á morgun líka,“ af því að
annars getum við ekki haft framtíðarsýn. Og
án framtíðarsýnar getum við ekki byggt upp
okkur sjálf eða samfélag okkar.
AÐ VERA MEÐ SPRENGJU Á
BAKINU
Það eru því einnig örlög okkar mannanna
að þurfa að ganga áfram, þrátt fyrir að vera
með sprengju á bakinu, sem er dauðinn, en
við trúum því og vonum að sprengjan springi
ekki strax.
Ef við erum látin vita af því hvenær sprengjan
springur, þá gæti sú vitneskja verið bæði
bölvun fyrir okkur og blessun. Ef maður
óttast mikið og er hræddur við dauðann,
þá er vitneskjan bölvun. Ef manni tekst að
ákveða að eyða þeim dögum sem eru eftir
og gefa þeim virði, þá er hún blessun.
Á sama hátt getur það einnig verið bæði
bölvun og blessun að vita ekki hvenær dauði
manns kemur. Það getur verið blessun að
þurfa ekki að vera hræddur við dauðann og
geta notið lífs síns til hinsta andartaks. En
samtímis getur það verið bölvun ef maður
hefur ekki tök á að kveðja ættingja og vini
vegna skyndilegs dauðfalls.
Við getum ekki ráðið því hvenær við deyjum,
hvort sem við vitum af því eða ekki. Það sem
við getum gert er að gleyma ekki virði eigin
lífs og berum virðingu fyrir því frá degi til
dags og byggja líf okkar upp á þeirri jákvæðu
forsendu að ,,lífið haldi áfram.“
AÐ LIFA – MEÐ SPRENGJU Á BAKINU
EFTIRFARANDI HUGVEKJA ER EFTIR TOSHIKI TOMA, PREST
INNFLYTJENDA. HÚN FJALLAR UM LÍFIÐ OG DAUÐANN OG HVERNIG
VIÐ GÆTUM HUGSAÐ UM OG SKYNJAÐ LÍFIÐ EF VIÐ VITUM AÐ
DAUÐINN ER NÁLÆGUR.
,,Hvernig hugsar maður um eigið líf
ef maður veit hvenær því lýkur?“
„Og án framtíðarsýnar getum við
ekki byggt upp okkur sjálf eða
samfélag okkar.“
Toshiki Toma segir að vitneskjan um dauðann gæti bæði verið bölvun og blessun.