Kraftur - 01.11.2010, Side 8

8 KRAFTUR
hættan á kRaBBameini við óáByRgt kyn-
líf og nauðsyn kRaBBameinsleitaR
hpv-veiRAn
• HPV smitast við kynmök.
• HPV og ákveðnir lifnaðarhættir geta valdið leghálskrabbameini.
• Bólusetning fyrir kynþroskaaldur gagnast best.
• Leghálskrabbameinsleit kemur í veg fyrir að HPV-smit þróist í
krabbamein.
HPV-veiran (human papilloma virus) getur
leitt til leghálskrabbameins, en hún smitast
við kynmök. Veiran ein og sér veldur ekki
krabbameini heldur koma að auki aðrir
þættir við sögu, svo sem kynsjúkdómar, fjöldi
bólfélaga, getnaðarvarnarpillan, reykingar
og aðrir smitsjúkdómar. Um 15 stofnar
HPV-veirunnar orsaka leghálskrabbamein
en um fjörtíu HPV-stofna er að finna í
kynfærum kvenna. Góðkynja HPV-stofnar
valda til dæmis leiðinda góðkynja vörtum á
kynfærum karla og kvenna.
Konur finna ekkert fyrir HPV-smiti og því er
ekkert sem varar konur við frumubreytingum
eða krabbameini á byrjunarstigi í leghálsi.
Flestar konur smitast fljótlega eftir fyrstu
kynmök og er talið að meira en 40-
50% kvenna smitist af HPV fyrir 25 ára
aldur. Veiran tengist við gen (litninga)
fruma í leghálsi, leggöngum, skapabarmi,
endaþarmi, getnaðarlim karla, í munni og
hálsi beggja kynja og hún getur orsakað
krabbamein í þessum líffærum. HPV veldur
fyrst forstigsbreytingum og getur frumustrok
frá leghálsi langoftast greint þær áður en
þær þróast í krabbamein. Í leghálsi eru
breytingarnar aðallega neðst í leghálsinum
og því er hægt að fjarlægja þær með minni
háttar aðgerð sem kallast keiluskurður. HPV
og keiluskurðir hafa engin áhrif á möguleika
konunnar til barneigna.
Með frumustroki frá leghálsi má finna út
hvaða konur hafa smitast af HPV-veiru.
Frumustrokið er notað við hefðbundna
leghálskrabbameinsleit til að greina frá
þær konur sem þurfa nánari rannsókn með
leghálsspeglun. Bóluefni er til við HPV-
veirunni en áhrif þess takmarkast af þeirri
staðreynd að bóluefni gegn einum stofni
veirunnar virðist hafa takmörkuð áhrif á aðra
stofna hennar. Nú eru á markaði tvö bóluefni
(Gardasil og Cervarex) gegn tveimur
stofnum veirunnar (16 og 18) sem valda um
60-70% leghálskrabbameins. Bóluefnið
virkar best hjá stúlkum sem ekki hafa hafið
kynmök og því er best að bólusetja stúlkur
fyrir kynþroska eða við 10-12 ára aldur.
Bólusetning gerir takmarkað gagn fyrir þær
sem fyrir bólusetningu hafa smitast af HPV-
stofnum 16 og 18, og heldur ekki fyrir um
30-40% leghálskrabbameina sem orsakast
af öðrum stofnum veirunnar. Í ljósi þessa er
mikilvægt að fara í leghálskrabbasmeinsleit
reglulega frá tvítugsaldri til að koma í veg
fyrir að krabbamein þróist og á það jafnt við
um bólusettar sem og óbólusettar konur.
Sífellt fleiri stúlkur fá HPV-smit og því
er mikilvægt að stúlkur mæti í boðaða
krabbameinsleit. Í leitinni er hægt að greina
sjúkdóminn snemma og koma í veg fyrir
að krabbamein myndist. Sjúkdómurinn
getur myndast svo hratt að krabbamein á
www.matis.is
Hafið við Ísland er fullt af hollustu. Líftæknisvið Matís vinnur
að rannsóknum á verðmætum lífvirkum efnum sem meðal
annars er að finna í hafinu.
Bóluþang í fjörum landsins er gott dæmi um þennan falda
fjársjóð. Í því höfum við fundið verðmæt lífvirk efni sem
eftirsótt eru í heilsuvöruframleiðslu.
Þetta er dæmi um hvernig rannsóknir Matís skila nýjum
tækifærum fyrir íslenskt atvinnulíf.
Hollt er
bóluþangið!
Stefna Matís er að
 ... vera framsækið þekkingarfyrirtæki sem eflir
samkeppnishæfni Íslands og skilar þannig tekjum
til íslenska ríkisins
 ... vera eftirsóttur, krefjandi og spennandi
vinnustaður með fyrsta flokks aðstöðu þar sem
starfsmenn njóta sín í starfi
 ... hafa hæft og ánægt starfsfólk
Gildi Matís
 Frumkvæði
 Sköpunarkraftur
 Metnaður
 Heilindi
Hlutverk Matís er að
 ... efla samkeppnishæfni íslenskra
afurða og atvinnulífs
 ... tryggja matvælaöryggi og
sjálfbæra nýtingu umhverfisins með
rannsóknum, nýsköpun og þjónustu
 ... bæta lýðheilsu
byrjunarstigi getur fundist milli tveggja til
þriggja ára frá því að ekkert óeðlilegt sást
við leit. Líkur á að kona í föstu sambandi
hafi smitast af HPV-veiru minnka með fjölda
eðlilegra frumustroka. Á sama tíma og
fleiri stúlkur fá HPV-smit fer ungum konum
sem mæta í krabbameinsleit fækkandi
og er það mjög alvarlegt. Hægt er að fara
í krabbameinsleit hjá heilsugæslulækni,
kvensjúkdómalækni og Leitarstöð
Krabbameinsfélagsins. Frekari upplýsingar
má finna á vefsíðu Krabbameinsfélagsins
www.krabb.is
Heimildir (Kristján Sigurðsson):
Bóluefni við leghálskrabbameini-kostir og gallar. Lyfjatíðindi, 09.12.2007.
HPV-veirusmit. Grein birt í Morgunblaðinu 28. október, 2009.
HPV bólusetning og leghálskrabbameinsleit á Íslandi. Læknablaðið, 12 tbl, 93.
Leghálsskoðun- Einföld en mikilvæg rannsókn. Fræðslurit Krabbameinsfélagsins, 1999.
Veirur valda krabbameini í leghálsi. Fræðslurit Krabbameinsfélagsins, 2007.