Læknablaðið - 15.12.1949, Blaðsíða 25

L Æ K N A B L A Ð I Ð
141
tekt tveggja heimila í Þingeyj-
arsýslu á síðari hluta 18. ald-
ar, sýslumannsseturs með 18
heimilisföstum mönnum og
prestsseturs með 12 heima-
mönnum, en mikill gesta og
þurfamanna ágangur var á
báðum heimilunum. Kornmat-
arúttekt sýslumannsheimilis-
ins samsvaraði 420 h.e. á mann,
en á prestssetrinu komu 140 h.
e. á mann á dag úr kornmat.
Þegar tekið er tillit til að hér
er um efnaheimili að ræða, og
að fleiri munnar en heimilis-
manna hafa notið mjölsins, þá
geta þessar tölur vel samrýmzt
innflutningi kornmatar þá,
smbr. töflu VII.
Fram yfir miðja 19. öld hefir
liðlega helmingur af h.e. magni
landsmanna verið úr mjólkur-
mat, og hlutdeild kornmatar
í fæðinu hefir vaxið að sama
skapi sem neyzla mjólkurmatar
hefir þorrið frá því á 18. öld-
inni og er um 17% af orku-
þörfinni um miðja 19. öld.
Schleisner (23), sem rann-
sakaði heilbrigðisástandið hér
á landi laust fyrir miðja 19. öld,
getur um búsílag 7 heimila
víðsvegar á landinu með sam-
tals 77 heimilismönnum. Korn-
matarúttekt þessara heimila er
að meðaltali 50 kg. á mann á
ári og samsvarar það alveg inn-
flutningi þessara matvæla
kringum 1850, smbr. töflu VII.
Á síðari hluta 19. aldar fer
mjólkurneyzlan enn minnkandi
og mest dregur úr henni í byrj-
un 20. aldarinnar þegar fráfær-
ur leggjast niður. Lágmarki
nær mjólkurneyzlan í kring-
um 1920, er þá aðeins 23,6% af
orkuþörf þjóðarinnar. Allan
þennan tíma fer notkun korn-
matar og sykurs hraðvaxandi
og nær kornmatarneyzlan trú-
lega hámarki um 1920, en syk-
urát mun enn vera að aukast.
Nokkra hugmynd er hægt að
fá um þátt eggjahvítu, kol-
vetna og fitu í fæðinu á 18. og
fyrrihluta 19 aldar af töflu
VIII og skýrslum Skúla Magn-
ússonar og Schleisners um bús-
ílag heimilanna, sem þegar hef-
ir verið minnzt á. Beztar eru
heimildirnar um kolvetna-
magnið, því megnið af því fæst
úr mjólkinni, kornmatnum og
sykrinum. Á 18. öld var hér ekki
teljandi garðrækt né innflutn-
ingur á jarðeplum, en nokkur
kolvetni hafa landsbúar fengið
úr innlendum gróðri og þá
fyrst og fremst fjallagrösum og
sölum. Á heimilunum, sem
Skúli Magnússon tilfærir, var
grasaforðinn 1 hestur á mann,
eða um 128 kg., sem samsvarar
1050 h.e. á dag. En um þessa
miklu grasanotkun farast
Skúla svo orð: „Svo mikil nyt-
semd af grösum sem hér er um
mælt efaz eg at nockrstaðar
á íslandi verit hafi almenn, á
núverandi ölld eðr hundrað ára
tíma, nema í Þingeyjar og
Múlasýslum og þó ecki helldr