Læknablaðið - 01.04.1966, Qupperneq 58

82
LÆKNABL A Ð IÐ
1. til myndunar vefja beinagrindarinnar (beins og brjósks).
Dæmi: osteosarcoma, chondrosarcoma;
2. til myndunar eitil- og blóðmyndandi vefja.
Dæmi: lymphoma, Eiwing’s sarcoma, niyeloina;
3. til myndunar æða- og bandvefs.
Dæmi: angiosarcoma, fibrosarcoma.
Athyglisvert er, að illkynja æxli eru tíðust í löngu útlima-
beinunum. Dr. Lent Johnson, sem veitir forstöðu beinadeild
vefjameinafræðistofnunar Bandaríkjahers í Washinglon, hefur
sett fram nýja kenningu um beinaæxli.3 Kenningin er sú, að
æxlisbygging og hegðun æxlisins sé ekki aðeins ákveðin af frum-
um, sem æxlið vex út frá, heldur einnig staðsetningu æxlisins í
beininu, stöðu beinsins í iíkamanum og aldri sjúklingsins. Tíðni
og vaxtarhraði æxla í beinum verður fyrir áhrifum af því, sem
Johnson lcallar „metabolic gradient“ í beininu og stöðu beinsins
í beinagrindinni. Efnaskiptin (metabolism) eru hægust í epiphysis
beinsins, hraðari í diaphysis og hröðust í mctaphysis. Enn fremur
eru efnaskiptin hröðust á aðalvaxtarstað löngu útlimabeinanna,
þ. e. í fjærenda lærleggs, nærenda sköflungs, nærenda upparms-
leggs og fjærenda hverfileggs (radius). Hraði efnaskiptanna
minnkar, því lengra sem dregur frá meginás líkamans, þ. e.
hryggnum. Aldur sjúklingsins liefur líka áhrif á efnaskiptin, og
eru þau bröðust á unglingsárunum, þegar vöxtur og myndbreyt-
ing beinanna eru örust og hægja síðan á sér jafnt og þétt með
aldrinum.
Kenning Jolmsons samrýmist því, að illkynja beinaæxli eru
algengust í endum löngu útlimabeinanna í ungu fólki og flest
vaxa frá metaphysis. Sömu æxli cru aftur á móti mjög sjaldgæf
í höndum og fótum og koma varla fyrir í eldra fólki nema sam-
fara Pagets sjúkdómi. Tíðni illkynja æxla er talsvert liá í sjúkl-
ingum með Pagets sjúkdóm, eða allt að 10%, ef mörg bein eru
sj'kt, en innan við 2%, ef fá eða aðeins eitt bein er sýkt. 1 þessum
sjúkdómi er ört niðurbrot og endurbygging beinvefs og efnaskipti
því liröð á sama hátt og á vaxtarskeiði unglingsáranna.
Á árunum 1935—1960 voru greind 35 illkynja og 97 góðkynja
beinaæxli á Rannsóknastofu Háskólans. Tölur þessar eru fengnar
úr spjaldskrá stofnunarinnar um innsenda vefi frá skurðstofum
sjúkrahúsanna. Hugsanlegt er, að smávegis misræmi sé í greining-
unni, þar sem fleiri en einn meinafræðingur bafa unnið við efnið
og skoðanir stundum skiptar um eðli æxlanna. Beiðnir um vefja-