Læknablaðið - 15.09.1986, Blaðsíða 8

188
LÆKNABLAÐIÐ
faraldur vegna Campylobacter sýkinga, en
það gerðist á Stöðvarfirði í júní 1984, að um
það bil 10% íbúanna veiktust af niðurgangi
eftir mengun vatnsbóls af C. jejuni úr gæsa-
skit (15). Campylobacter hefur einnig ræk-
tast úr öðru vatnsbóli á íslandi, en þar kom
ekki upp faraldur svo vitað sé (16).
Meðgöngutími eftir smitun er oftast 3-5
dagar, en getur verið allt frá einum og upp
i tíu daga (17). Veikindin einkennast af
niðurgangi, hita, kveisuverkjum og blóð-
ugum hægðum og standa þau yfirleitt skem-
ur en viku (15). Sýklar úr menguðu neyzlu-
vatni eða mengaðri fæðu berast niður í mjó-
girni og ristil og eru taldir valda slímhúðar-
skemmdum.
Iðraeitur (enterotoxin) myndast yfirleitt
ekki (18), en líkur benda til þess að bakterían
ráðist inn í vefina og valdi þar staðbundinni
skemmd og bólgu (19).
Það er vel þekkt að bakteríur og fleiri
örverur geti valdið skemmdum í rist-
ilslímhúð. Shigella, Salmonella, Mycobacte-
rium tuberculosis, Campylobacter, Gono-
coccus og Entamoeba histolytica valda
slímhúðarskemmdum í ristli, sem við vefja-
rannsókn getur verið mjög erfitt að greina
frá ristilsárabólgu eða jafnvel svæðis-
garnabólgu (Crohn’s disease) (13).
Þær vefjabreytingar, sem við fundum í
ristilsýnunum, eru i samræmi við það, sem
áður hefur verið lýst í iðrabólgu af völdum
Campylobacter (21-25), þ.e.a.s. bjúgur,
bólgufrumuíferð, kirtilkýli, fækkun á slím-
frumum, blóðfylla og skemmdir eða smásár
í yfirborðsþekju. Mönnum ber hins saman
um það, að erfitt sé að aðgreina ristilbólgu
af völdum sýkingar og ristilsárabólgu (22,
23). Af þeim ristilsýnum, sem lýst er hér að
ofan, voru einungis tvö réttilega flokkuð
upphaflega sem ristilbólga af völdum
sýkingar, en tvö voru flokkuð sem rist-
ilsárabólga. Eftir endurskoðun vefjasneiða
var enn eftir eitt tilfelli, sem ekki var hægt
að greina frá ristilsárabólgu án vitneskju um
niðurstöðu úr hægðaræktun. Þetta staðfestir
fyrrgreint álit um erfiðleika í mismunargrein-
ingu. Greiningin verður þó mun auðveldari,
þegar nákvæmar upplýsingar fylgja vefja-
sýninu og þegar vakin er athygli á því, að
iðrasýking komi til greina, en oft er skortur
á slíkum klínískum upplýsingum á
rannsóknarbeiðnum.
Bakteríuræktun úr niðurgangshægðum er
nauðsynleg til að staðfesta sýkinguna, en C.
jejuni þarf sérstakar kringumstæður til að
vaxa við sýklaræktun, 42ja gráðu hita á
Celcius, 5-10% súrefni og Skirrow’s-æti.
Smásjárskoðun með Gram-litun eða fasa-
smásjárskoðun (phase contrast microscopy)
á nýjum hægðum getur greint sýkilinn, sem
er, eins og áður sagði, Gramneikvæður,
hreyfanlegur og boginn eða gormlaga.
Mótefni gegn Campylobacter finnast í
blóði manna eftir sýkingu (24). Nota má
mælingar á þeim til að staðfesta
sjúkdómsgreiningu, en þau myndast það
seint, að ekki er hjálp að mótefnamælingu til
skyndigreininga. Slíkar mælingar eru ekki
gerðar hér á landi.
Vefjarannsókn á slímhúðarsýni úr ristli
getur komið að gagni við sjúkdómsgrein-
ingu, sérstaklega ef ferill sjúkdómsins er
óvenjulegur og hann líkist ristilbólgu af
öðrum uppruna, svo sem ristilsárabólgu.
Vefjaskemmdir eru yfirleitt minni í rist-
Tafla 111. Niðurstöður úr hægðaræktunum frá fólki með niðurgang eða önnur einkenni um iðrabólgu.
Hundraðshlutar jákvæðra sýna
Tilvísun Fjöldi Sjúkdómur/sýni Camp.1) Salm.2) Shig.!) Y.Ent.4) Annaö
Svíþjóð (2) 5.571 Iðrabólga 6.9% 4.1% 1.7% 2.1% -
Canada (26) 1.004!) Niðurgangur 4.3% 5.1% 1.4% 2.8% -
Canada (11) 206 Niðurgangur 7.8% 2.4% 1.4% 0.5% -
Ungverjaland (27) 2.892 Iðrabólga 9.2% 2.9% 0.4% 0.3% 1.3%
U.S.A. (28) 8.097 Saursýni 4.6% 2.3% 1.0% - -
ísland (4) 4.019 Saursýni 1.7% 4.1% 0.2% 0.0% -
1) Campylobacter. 2) Salmonella. 3) Shigella. 4) Yersinia enterocolitica. 5) Börn.