Vesturland - 24.04.2013, Blaðsíða 8
8 24. apríl 2013
,,Lánamál bænda hafa verið mér mjög hugleikinn”
- segir Búnaðarþingsfulltrúinn Guðný H. Jakobsdóttir í Syðri-Knarrartungu í Breiðuvík
Einkunnarorð Búnaðarþings 2013 sem fram fór í marsmánuði voru ,,Bændur segja allt gott” sem er
liður í því að kynna bændasamfélagið
og búskap betur en gert hefur verið
til þessa fyrir landsmönnum. Bænda-
samtökin kusu sér nýjan formann, en
Haraldur Benediktsson, Vestri-Reyni,
gaf ekki kost á sér til endurkjörs, en
hann er nú í framboði til Alþingis. Nýr
formaður er Sigurgeir Sindri Sigur-
geirsson bóndi í Bakkakoti í Borgar-
firði en í fysta skipti í sögu samtak-
anna eru konur í meirihluta í stjórn.
Kosin voru Guðný Helga Björnsdóttir á
Bessastöðum, Fanney Ólöf Lárusdóttir
á Kirkjubæjarklaustri, Guðbjörg Jóns-
dóttir á Læk, Þórhallur Bjarnason á
Laugalandi, Einar Ófeigur Björnsson
í Lóni og Vigdís M. Sveinbjörnsdóttir
á Egilsstöðum. Guðný H. Jakobsdóttir,
bóndi í Syðri-Knarrartungu í Breiðuvík
í sveitarfélaginu Snæfellsbæ, var einn
fjögurra aðalfulltrúa Búnaðarsamtaka
Vesturlands. Að Syðri-Knarrartungu
eru um 50 kýr í fjósi og fyrir sálarhreill
bóndans, eins og Guðný nefnir það,
samanstendur bústofninn eining af
um 40 kindum. Meginbúskapurinn
er því mjólkurframleiðsla. Þingið sátu
48 fulltrúar auk gesta, þar af 12 konur,
eða um 25% þingfulltrúa.
Guðný segir það klárlega vera
merk tímamót að meirihluti stjórnar
Bændasamtakanna skuli vera skipaður
konum og það sé ekki auðvelt að benda
á stjórnir, allra síst landsamtaka, þar
sem meirihlutinn er skipaður konum.
Guðný telur víst að þessar konur muni
setja mark sitt á það sem stjórnin
lætur fara frá sér, en bendir jafnframt
á að innan Bændasamtakanna hafi
stundum verið starfandi jafnræettis-
nefnd. Kannski sé það óbeint að skila
árangri.
Guðný var að sita sjöunda Búnað-
arþingið á sínu þriðja kjörtímabili.
Til þessa hafa konur verið fámennar á
þingum bænda, en þeim fer þó heldur
fjölgandi. Guðný er formaður Búnað-
arsamtaka Vesturlands og gegnum það
kviknaði áhugi hennar að komast á
Búnaðarþing, enda er það býsna mik-
ilvæg tenging úr héraði.
,,Það er mjög algengt að formenn
búnaðarsamtaka og búgreinasamtaka
sitji á Búnaðarþingum en það leggur
jafnframt þær skuldur á herðar að upp-
lýsa bændur heima í héraði hvað fram
hafi farið á þinginu, bæði persónulega
og eins á fundum bænda heima í hér-
aði,” segir Guðný.
-Voru einhver mál sem vöktu athygli á
þína á þinginu og þú hafðir sérstakan
áhuga á að næði fram að ganga?
,,Í upphafi þings var ég býsna opin
fyrir því sem var í gangi en áður kom ég
nærri kjörum og starfsumhverfi bænda
og sat í nefnd þar að lútandi, en lána-
mál landbúnaðarins hafa verið mér
mjög hugleikinn. Meðan ekki verður
nein breyting á lánamálum bænda
verður ekkert hætt að ræða þau og
koma því til leiðar að þau verði betri.
Núna er ákveðin pattstaða, ákaflega
lítið að gerast í okkar málum en rétt
eins og aðrar stéttir í þjóðfélaginu þá
fundum við fyrir hruninu. Það var bú-
inn að vera mikill uppbyggingartími í
landbúnaði frá árinu 2000, mikið um
framkvæmdir, byggð ný fjós og önnur
lagfærð og ýmsar aðrar framkvæmdir í
gangi, en þar á undan hafði um lengri
tíma ríkt stöðnun. Margir bændur eru
í dag að súpa seyðið af því. Stærsti hluti
búanna er rekin á kennitölu einstak-
lingsins sem og heimilið en það er að
breytast, en samt er þetta enn algeng-
asta rekstrarformið.
Fyrir ári tókum við tímamótaá-
kvörðun sem reyndar var búin að
vera um skeið í undirbúningi. Það var
að aðskilja ráðgjafaþjónustuna í land-
búnaði frá hagsmunagæslunni. Það
er m.a. matvælaumræðan, ESB-um-
ræðan, áburðaráætlanir, fóðuráætlanir,
nautaval á kýrnar og margt fleira sem
flyst frá Bændasamtökunum, og var
rekin einnig af Búnaðarsamtökunum
í landinu. Nú er þessi starfsemi í nýju
fyrirtæki, Ráðgjafamiðstöð landbún-
aðarins. Þetta var risastórt skref og alls
ekki óumdeilt en ég segi að okkur bar
gæfa til að stíga þetta skref og ég er
sannfærð um að þetta verður okkur
bændum til hagsbóta en auðvitað
verður þetta erfitt fyrst meðan verið
er að samræma starfsmenn undir einn
hatt. Þetta mun taka einhver tíma
meðan verið er að slípa þetta allt til en
í þessu felast gríðarleg tækifæri en fyrst
og fremst mun þetta styðja við land-
búnaðinn og styrkja hann um allt land.”
-Var nauðsynlegt að færa ráðgjafa-
þjónustuna frá Bændasamtökunum?
,,Já.”
Sátt og samhugur
á Búnaðarþingi
- Hefur afgreiðsla einhverra mála farið
öðru vísi en þú áttir von á?
,, Ekki kemur neitt sérstakt mál upp
í hugann sem einhver togstreita hefur
ríkt um. Það ríkti mikil sátt og sam-
hugur á Búnaðarþinginu þrátt fyrir að
þarna sætu ólíkir einstaklingar sem
koma úr ólíkum geirum landbúnað-
arins. Okkur hefur borið gæfa til að
starfa saman um mál og ná sátt um þau.
Það var ekki verið að skilja við mál í
einhverri óeiningu en mér er kunnugt
um að stundum skiptust menn í fylk-
ingar áður fyrr og þá tekist hart um
einstaka mál.
Það hafa nokkur mál verið til um-
ræðu sem snúa að þjónustu við dreif-
býlið. Þar vil ég nefna samgöngur, sér-
staklega vegi, en viðhald vega er æði
misjöfn, vægast sagt og þar verulega
gæðum skipt milli þeirra sem vegina
nota. Stundum virðist sem nýfram-
kvæmdir séu að kostnað viðhalds
eldri vega. Börnin okkar sækja skóla
að Lýsuhóli sem er um 15 mínútna
akstur, en það er alls ekki alltaf mokað
svo þangað sé fært. Nettengingar voru
nokkuð til umræðu sem eru víða ekki
góðar. Rafmagnslínur eiga það til að
slitna í vondum veðrum, það gerðist
m.a. í óveðri milli jóla og nýárs, þá
kubbuðust í sundur margir rafmagns-
staurar svo hér varð rafmagnslaust.
Við eigum hins vegar olíukynntar raf-
stöðvar sem við getum notað til mjalta
og fleira. Það er nú bara þannig að án
rafmagns gerir maður ekkert.”
- Umræður um uppruna hráefnis í
þeim vörum sem kaupendum stendur
til boða hefur farið nokkuð hátt að
undanförnu. Í einhverjum tilfellum
hafa ekki staðist þær upplýsingar sem
gefnar hafa verið upp á umbúðum,
jafnvel ekkert af kjöti þar sem átti að
vera ákveðið hlutfall kjöts í vörunni.
Þessi vörusvik hljóta að koma við
ykkur bændur, það rýrir álit neytenda
á frumframleiðslu ykkar bænda.”
,,Þetta er gríðarlega harkalegt. Þetta
eru ekki bara svik við neytendur, þetta
eru líka svik við okkur bændur því við
skilum okkar framleiðslu eins og mjólk
eins og umsamið er okkar gripum í slát-
urhús. Svo fær neytandinn eitthvað allt
annað en t.d. nautakjöt eins og hann er
að sækjast eftir. Þetta kemur vissu óorði
á okkur þó við höfum ekkert um þetta
að segja eftir að framleiðslan okkar er
komin í afurðastöðvarnar, hvað þá
lengra.
Á Búnaðarþingi var rætt um ímynd
landbúnaðarins, aukin gæði, ásýnd og
orðspor og hvatt til þess að vinna að
auknum leiðbeiningum um góða fram-
leiðsluhætti. Ég er hvetjandi þess að
settar verði reglur um hvernig ásýndin
eigi að vera, en fyrst og fremst að gæðin
séu í lagi. Okkur er einnig sárt þegar
bændur eru að fara illa með bústofninn
eins og því miður eru einhver dæmi
um, og okkur gremst oft hve seint
kerfið er að taka við sér, til hjálpar
skepnunum.”
-Hefur eftirlit með gæðum og uppruna
vöru kannski verið í molum?
,,Bændur hafa ekki verið allt of
ánægðir með forðagæslumál. Þetta
hefur verið þungt í vöfum, það hefur
verið erfitt að bregðast við því þessi
eignaréttur er svo ríkur og sterkur og
réttur til að andmæla.”
Neysla mjólkur
fer dvínandi
- Hver er staða landbúnaðarins í dag.
Búum hefur verið að fækka en önnur
að stækka. Er fólk enn að bregða búi
og góðar bújarðir að fara í eyði? Eru
laxveiðimenn enn að kaupa góðar lax-
veiðijarðir og þar með leggja af búskap
á viðkomandi jörðum?
,,Sjálfsagt er eitthvað um þetta, en
það hefur hægt verulega á þessu. Fram-
leiðslumarkið í mjólk hefur farið úr 114
milljónum lítra upp í 116 milljónir lítra
svo ekki dregur úr framleiðslu í þessum
geira, en það sem er umfram er verið
að selja erlendis, fyrst og fremst smjör
og osta. Framleiðsla á skyri hefur auk-
ist verulega, og það má almennt segja
um unnar mjólkurvörur, enda hefur
eftirspurnin farið vaxandi. En neysla
drykkjavara lækkar hægt og rólega með
hverju árinu sem líður. Færri og færri
virðast drekka mjólk í dag og kannski
ræður því einhver áróður gegn fituríkri
mjólk. Kannski finnast einhver ráð til
að snúa þeirri þróun við. Einu sinni
var alltaf drukkin mjólk með mat og
það virðist engum hafa orðið meint
af því. En bændur verða að laga sig að
breyttum aðstæðum á markaði og þróa
nýjar vörur,” segir Guðný H. Jakobs-
dóttir í Syðri-Knarrartungu.
Á Búnaðarþingi var rætt
um ímynd landbúnaðar-
ins, aukin gæði, ásýnd og
orðspor og hvatt til þess að
vinna að auknum leið-
beiningum um góða fram-
leiðsluhætti. Ég er hvetjandi
þess að settar verði reglur
um hvernig ásýndin eigi að
vera, en fyrst og fremst að
gæðin séu í lagi.
Syðri-Knarrartunga.
Guðný H. Jakobsdóttir.