Læknablaðið - 15.04.1995, Blaðsíða 28

310
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
un á heilsugæslustöð fengu allar með talsverð
eða mikil einkenni og nokkrar síðan meðferð
svo sem sýkla- eða hormónalyf. Nýr spurninga-
listi 10 mánuðum síðar sýndi að 61% kvenn-
anna sögðust betri. Marktækt bestur var árang-
ur þeirra sem höfðu haft áreynslueinkenni og
komu í æfingahópa. Æfingar komu að gagni
jafnvel við mikil einkenni og þótt þær væru
aðeins gerðar einu sinni til tvisvar í viku. Mælt
er með að greining verði virkari og konum með
þvagleka boðið upp á skipulega æfingameð-
ferð og hormónameðferð eftir tíðahvörf áður
en gripið er til skurðaðgerðar.
Inngangur
Síðastliðin 10-15 ár hefur mikið verið skrifað
um þvagleka, einkum hjá konum. Tölur um
algengi eru mjög breytilegar eða allt frá 6-60%
(1-3). Meginástæða þessa mismunar er trúlega
fremur breytileg skilgreining vandamálsins og
að mismunandi hópar eru rannsakaðir, heldur
en að meginmunur sé á algengi þvagleka í heild
á milli staða eða landa. Til dæmis taka sumir
höfundar aðeins þau tilvik þar sem um félags-
legt eða hreinlætisvandamál er að ræða, aðrir
taka með allar konur sem einhvern tíma hafa
misst þvag á undangengnu ári. Það eykur svo
enn á óvissuna að umfang þvaglekans, stærð
vandamálsins og áhrif á daglegt líf eru illa eða
ekki mælanleg og því að verulegu leyti huglægt
mat hverrar konu.
Auk hinnar háu tíðni þvagleka hjá konum er
tvennt mest áberandi við niðurstöður rann-
sókna síðustu ára. Annars vegar að vandamál-
ið er að mestu leyti falið (4) og hins vegar að
meirihluta kvennanna virðist vera hægt að
hjálpa með einföldum aðferðum án inngrips
(non-invasive) það er með grindarbotnsæfing-
um eða blöðruþjálfun (5,6). Nýlega birtust nið-
urstöður rannsóknar á þvagleka á stofnunum í
Reykjavík (7) en við höfum ekki fundið neitt
um umfang þvagleka í heild á íslandi.
Tilgangur þessarar rannsóknar var annars
vegar að kanna algengi þvagleka og áhrif hans
á daglegt líf „heilbrigðra“ kvenna úti í þjóðfé-
laginu og hins vegar hvort hægt væri að bæta
ástandið með tiltölulega einfaldri greiningu og
meðferð á heilsugæslustöð.
Efniviður og aðferð
I október 1993 var sendur út spurningalisti
(spurningalisti I) til allra kvenna 21 árs og eldri
í Öxarfjarðarhéraði (íbúafjöldi 501), sem þar
áttu lögheimili og bjuggu heima. Námsmenn
og aðrir sem bjuggu tímabundið utan héraðs
svo og konur á dvalar- og hjúkrunarstofnunum
voru undanskildar. Alls fékk 131 kona sendan
spurningalista og var spurt um tíðni þvagleka,
hversu stórt vandamál hann væri fyrir viðkom-
andi og í hvaða mæli þvagleki eða ótti við hann
hindraði athafnir eða hefði áhrif á daglegt líf.
Á listanum voru einnig spurningar til að
greina gerð þvaglekans og hvort viðkomandi
kona hafi leitað aðstoðar vegna hans, hvaða
meðferð hún hafi fengið og árangur. Hringt
var einu sinni í þær konur sem ekki höfðu
skilað listanum mánuði eftir útsendingu og þær
beðnar um svör.
í janúar 1994 var hringt í allar konur með
þvagleka samkvæmt spurningalista I og þeim
boðnar ítarlegar skriflegar leiðbeiningar um
grindarbotnsæfingar eða þátttaka í æfingahóp-
um undir leiðsögn sjúkraþjálfara og hjúkrunar-
fræðings eða ljósmóður. Öllum með meðal eða
mikil einkenni var auk þess boðið viðtal og
skoðun hjá hjúkrunarfræðingi eða lækni til
nánara mats. í viðtöl komu 16 konur, þar af
fóru 10 í kvenskoðun og 14 skiluðu þvagprufu í
rannsókn. í framhaldi af því fengu sex konur
hormónameðferð, hjá einni var gerð þvagrás-
arvíkkun og tvær fengu sýklalyf. Kennsla í
grindarbotnsæfingum var skipulögð þannig að
konum var skipt í hópa eftir umfangi þvagleka.
Konur með vægan þvagleka komu þrisvar sinn-
um, tvisvar með viku millibili og síðan einu
sinni eftir mánuð. Konur með meðal eða mik-
inn þvagleka komu fimm sinnum, fjórum sinn-
um með viku millibili og einu sinni eftir tvo
mánuði. Sjúkraþjálfari kenndi og stjórnaði æf-
ingum en hjúkrunarfræðingur eða ljósmóðir
var með í öll skiptin, svaraði spurningum og
tók þátt í umræðum. Allar konurnar fengu
blöð með myndum og fræðslu um grindarbotn-
inn, hvaða áhrif slakur grindarbotn hefði og
æfingaaðferðir. Farið var markvisst í gegnum
þessar leiðbeiningar og æfingar gerðar, bæði
grindarbotnsæfingar og aðrar æfingar til að
auka líkamsmeðvitund. Konurnar voru hvatt-
ar til að gera æfingarnar einu sinni til tvisvar á
dag, byrja rólega og auka smám saman.
Samkvæmt svörum við spurningalista I
ásamt nánara mati úr viðtölum og skoðunum
var konunum skipt í hópa eftir tíðni og umfangi
þvaglekans annars vegar og gerð þvagleka hins
vegar og stuðst við algenga flokkun annarra
(8).