Læknablaðið - 15.04.1995, Blaðsíða 42

322
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
af 24. í öðrum tilvikum var notuð ómun, sneiðmynd-
un eða að gúllinn kom í ljós við aðgerð. Níu sjúkling-
ar gengust undir aðgerð á 16 gúlum og árangur hjá
átta þeirra var góður. Enn er verið að kanna afdrif
þeirra sem ekki fóru í aðgerð. Aðeins einn sjúkling-
ur gekkst undir bráðaaðgerð vegna rofs á gúl sem
var á hægri nýrnaslagæð.
12. Miltistökur á Landspítalanum
1985-1992
Skúli Gunnlaugsson, Jónas Magnússon
Handlcekningadeild Landspítala, lœknadeild
Háskóla Islands
Áverkar á milta eftir slys eru vel þekktir og milt-
istökur í kjölfar þess vel rannsakaðar. Ekki liggur
fyrir nein rannsókn á miltisbrottnámi hér á landi hjá
sjúklingum, sem ekki hafa undangengna áverka-
sögu, en hafa sjúkdóm þar sem tilvera miltans gæti
skipt máli. Helsta markmið rannsóknarinnar var að
kanna hvaða ábendingar miltistöku liggja að baki
slíkra aðgerða og algengi þeirra.
Farið var yfir allar sjúkraskrár sjúklinga er geng-
ust undir miltistöku þar sem enginn áverkasaga lá að
baki. Jafnframt var kannað hvaða sjúklingar gengust
undir aðgerð vegna annars sjúkdóms, en þörfnuðust
engu að síður miltisbrottnáms. Auk ábendinga fyrir
aðgerð voru skráð klínísk einkenni, blóðrannsóknir,
myndgreingarannsóknir, meðferð fyrir aðgerð,
fylgikvillar aðgerða, blóðtap og langtímaárangur
með tilliti til upprunalegs sjúkdóms.
Á rannsóknartímabilinu gengust 58 einstaklingar
undir miltistöku vegna ofantaldra ástæðna. Sjúkra-
skýrslur fundust fyrir 48 sjúklinga. Af þeim hafði 21
sjúkdóma tengda milta (hópur A) og 27 sjúkdóma
utan rnilta (hópur B). Mjög fjölbreyttar ástæður lágu
að baki miltistöku hjá hópi A en algengastar voru
blóðflögufæðar purpuri (ITP) (24%) og mergvaxtar-
kvilli (19%). Hvað hóp B varðar þá voru algengustu
aðgerðirnar magabrottnám (18%) og brisaðgerð
(18%). Ábendingar að baki miltistöku hjá hópi A
voru blóðflögufæð (29%) og blóðfrumnafæð (24%).
Hjá hópi B var lang oftast um að ræða áverka á milta
í aðgerð (63%). ísótóparannsókn var algengasta
myndgreiningaaðferðin við rannsókn á miltanu fyrir
aðgerð. Fyrir aðgerð fengu fjórir sjúklinganna bark-
stera en sex fengu bióðgjafir, allir í hópi A. Að
jafnaði varð 600 ml blóðtap (miðtala, bil 0-7000) í
aðgerð hjá hópi A og þurftu þeir 0-12 einingar (mið-
tala 0) af rauðkornaþykkni auk 0-20 einingar (mið-
tala 0) eftir aðgerð. Hjá hópi B varð að jafnaði 2500
ml blóðtap (bil 500-13000) og þörfnuðust þeir að
jafnaði 0-26 eininga (miðtala 4) í aðgerð auk 0-17 á
eftir (miðtala 0). Langtímaárangur hvað varðar upp-
runalegan sjúkdóm var góður hjá 12 sjúklingum
(60%), sæmilegur hjá fjórum (20%) en lélegur hjá
fjórum (20%) í hópi A. Fylgikvillar hjá sama hópi
voru óverulegir.
Sjúkdómar eða sjúkdómsástand tengd milta eru
ekki óalgeng. í mörgum tilvika má ná ágætum ár-
angri með miltisbrottnámi og eru slíkar aðgerðir
yfirleitt hættulitlar. Langtímaárangur er þó verulega
háður grunnsjúkdómi.
13. Aðgerðir við lifraráverka
1968-1993 - yfirlit frá
Borgarspítala
Auðun Svavar Sigurðsson, Jónas Magnússon,
Gunnar H. Gunnlaugsson
Fjörtíu og einn sjúklingur gekkst undir aðgerð
vegna lifraráverka á þessu tímabili, 28 karlar og 13
konur. Sjúklingarnir voru á aldrinum fimm til 78
ára, flestir ungir, miðtala aldurs 20. Fjórðungur
sjúklinganna voru börn undir 10 ára aldri.
Lokaðir áverkar voru 34 (84%) og umferðarslys
algengasta orsökin en næst algengast var fall. Af sjö
opnum áverkum voru sex stungur og eitt skotsár.
Sautján sjúklingar (42,5%) voru í blæðingarlosti
við komu á spítalann (efri blóðþrýstingsmörk undir
90) og 12 (29%) voru enn í losti við upphaf aðgerðar.
Flestir sjúklinganna höfðu viðbótaráverka af ýmsu
tagi. Að meðaltali hafði hver iifraráverkasjúklingur
2,22 viðbótaráverka.
Algengustu ábendingar fyrir aðgerð voru lost,
vökvi í kviði, sem sýnt hafði verið fram á með ómun,
og merki um lífhimnuertingu. Aðrar ábendingar
voru opinn áverki, frítt loft í kviði og vökvi í kviðar-
holi við ástungu.
Áverkakvarði útgefinn 1990 (abbreviated injury
severity scale, AIS-90) var notaður til að flokka
lifrarmeiðslin. Sjötíu og eitt prósent sjúklinganna
reyndust hafa vægan eða miðlungsáverka í lifur (I
eða II) en aðrir höfðu meiri háttar áverka af gráðu
III eða IV. Þegar inn var komið var lifrin blæðandi í
51,3% tilfella en hjá tæplega helmingi sjúklinganna
hafði hætt að blæða. Blæðingu tókst oftast að stilla
með saumum en þrír sjúklingar gengust undir meiri
háttar lifrarhögg (resection) og lifðu þeir allir. Að-
gerðartími var frá 50-560 mínútum (miðtala 100) og
blóðgjafir í aðgerð 0-19,5 L (miðtala 1,4 L). Legu-
dagafjöldi var frá fimm og upp í 150 daga (miðtala
15). Margir þurftu á viðbótaraðgerð að halda vegna
annarra áverka, annað hvort í kviðarholi eða utan
þess. Meiri háttar áföll (complications) teljast hafa
verið 20.
Heildaráverkastigið (injury severity score, ISS)
var reiknað út fyrir hvern sjúkling. Tuttugu og þrír
sjúklingar (56%) voru með heildaáverkastig undir
16, þ.e.a.s. með vægan, miðlungs eða lífshættulegan
en þó yfirleitt læknanlegan áverka. Einn sjúklingur í
þessum hópi dó en sá hafði óskurðtækt illkynja æxli í
lifur sem rifnaði við högg á kviðinn. Aðrir sjúklingar
sem dóu voru með heildaráverkastig upp á 41 eða
meira. Alls dóu sjö sjúklingar (17%). þar af tveir á
skurðarborðinu en aðeins annar þeirra þó úr blæð-