Læknablaðið - 15.07.1995, Blaðsíða 57

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
565
greining. Meðferðin getur verið
að teygja vöðva, liðka eða losa
liði. Aðferðingefuroftótrúlega
góðan árangur, jafnvel hjá fólki
með langvinna bakverki (3).
Forsenda fyrir því að geta veitt
slíka meðferð er að sjálfsögðu
góð líffærafræðileg kunnátta og
skilningur á samspili vöðva,
taugakerfis og andlegra þátta.
í skilgreiningu á ortópedískri
medisín felst sjúkdómsgreining,
meðferð og það að fyrirbyggja
sjúkdóma í stoðkerfi, sem ekki
eru gigtarsjúkdómar eða sjúk-
dómar sem krefjast skurðað-
gerða. Þar er átt við lækningu
verkja í stoðkerfi með því að
bæta vinnuaðstöðu og notast
við vöðvateygjur, liðkun, losun,
þjálfun, lyf, sprauturoghjálpar-
tæki svo sem bakbelti. Síðast en
ekki síst er mikilvægt að fá
sjúklinginn sjálfan til þátttöku.
Því hefur oft verið haldið
fram að fólk með bakverki eigi
við andleg vandamál að stríða.
Að sjálfsögðu breytist andleg
líðan fólks sem þjáist af verkj-
um, en til að það sé sjúkdóms-
greiningin þurfa geðræn vanda-
mál að hafa greinst áður en bak-
verkir komu fram. Það er
nánast óþekkt fyrirbæri að geð-
heilsa orsaki bakvandamál.
Finni læknir ekkert að við skoð-
un sjúklings er það oftar vegna
þess að skoðun og sjúkrasaga er
ekki nægjanlega nákvæm.
Aðferðin
Með því að skoða sjúklinga á
þennan hátt komumst við að því
að langflestir sjúklingar með
bakverki hafa augljós líkamleg
vandamál sem hægt er að með-
höndla með einföldum aðferð-
um.
Skoðun er framkvæmd á
sama hátt og hjá öðrum sjúk-
lingum:
Sjúkrasaga, skoðun, þreifing,
hreyfi- og starfræn próf.
Þegar sjúkdómsgreining er
tilbúin er næsta stig:
* Meðferð eftirsjúkdómsgrein-
ingu.
* Endurkoma eftir nokkra
daga - ný skoðun og mat á
meðferð.
* Skipulagning áframhaldandi
lengri meðferðar ef með þarf.
* Tilvísanirefáþarfaðhaldatil
dæmis geislagreining eða
sjúkraþjálfun.
Dæmi um bakverki sem
unnt er að lækna með
ortópedískri medisín
Flestir læknar og sjúkraþjálf-
arar sem hafa tileinkað sér
þessa aðferð nota hana lang-
mest við verkjaástandi í baki, til
dæmis við brjósklosi. Segjum
sem svo að vöðvi milli tveggja
hryggjarliða sé sífellt spenntur í
langan tíma. Þetta veldur
eymslapunkti sem getur verið
mjög viðkvæmur fyrir hreyfing-
um. Vöðvinn getur þróað slíkt
ástand vegna slitbreytinga. Það
hefur síðan mest áhrif á smáliði
hryggjarins. Við það aukast
stöðu- og hreyfiskynsskilaboð
til miðtaugakerfis sem síðan
veldur aukinni vöðvaspennu í
viðkomandi hluta hryggjarins.
Ef slík aukning er öðrum megin
verður afleiðingin að sjálfsögðu
hryggskekkja. Smám saman
koma sambærilegar breytingar
ofar í baki vegna þess að hrygg-
skekkjan veldur sömu breyting-
um á öðrum hryggjarliðum. Á
þennan hátt getur minniháttar
slitbreyting á smáliðum L4-L5
leitt til verkja eftir endilöngu
baki. Almenn vanlíðan sjúk-
linga eykst og mjög algengt er
að sjúklingar með slíka verki
verði þunglyndir þar sem með-
ferð er oft ábótavant og halda
hinir sjúku þá að eitthvað alvar-
legt sé að. Margar rannsóknir á
slíkum sjúklingum sýna að með
nákvæmri skoðun og mati er
hægt að lækna þá á tiltölulega
einfaldan hátt, eða að minnsta
kosti bæta líðan verulega (3-6).
Meðferðin skal beinast að upp-
runalega skaðanum en ekki að
síðkomnu spennuástandi nema
í litlum mæli. Auka þarf hreyfi-
getu þeirra liða sem hafa skerta
hreyfigetu og styrkjandi æfingar
eiga við þar sem hryggjarliðir
hreyfast of mikið. Hér hjálpa al-
menn þjálfun og heilbrigt líf-
erni. Upplýsingar til sjúklings
um ástand líkamans eru ntikil-
vægar og við nákvæmar vel
gefnar skýringar léttir sjúklingi
oft. Þetta er aðeins dæmi um
eina mögulega orsök fyrir bak-
verkjum en fjölbreytnin er mik-
il.
Það gefur auga leið að því fyrr
sem sjúklingur fær góða með-
ferð því minna verður vanda-
málið og kostnaður þjóðfélags-
ins þar með.
Nýjar kennslubækur
Á síðastliðnum árum hafa
komið út nýjar kennslubækur í
faginu. Má þar nefna ntjög góð-
ar bækur eftir Bernt Ersson í
Svíþjóð. Um þessar mundir
koma út eftir hann fjórar bækur
sem fjalla um mismunandi hluta
líkamans. Fjallar fyrsta bókin
um öxl, hnakka og brjóstkassa,
önnur bókin um neðri hluta
hryggjar og mjöðm, sú þriðja
um olnboga og hendi og fjórða
um hné og fót. Bækurnar eru
skýrar og auðlesnar og henta vel
sem uppflettirit. Þeir sem hafa
vefið á námskeiðum í greininni
hjá Bernt þekkja eflaust bæk-
urnar, þar sem hér er um að
ræða endurbætta útgáfu á því
kennsluefni sem dreift er á nám-
skeiðunum. Höfundi hefur tek-
ist vel við gerð kennslubókar
sem er ekki einungis góð fyrir
menntun og endurmenntun
lækna heldur einnig sjúkraþjálf-
ara, hnykklækna, nuddara og