Læknablaðið - 15.09.1995, Blaðsíða 32

668
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Table I. Some diseases commonly associated with elevated rlieumatoid factors (RF).
Rheumatic diseases:
Infections:
Neoplasms:
Other diseases:
Healthy individuals:
Rheumatoid arthritis, systemic lupus erythematosus, scleroderma, mixed connective
tissue disease, Sjögren’s syndrome, juvenile rheumatoid arthritis
Endocarditis, tuberculosis, salmonellosis
Mononucleosis, influenza, AIDS, hepatitis
Malaria, schistosomiasis
Especially after chemotherapy or irradiation
Hypergammaglobulinemia purpura, mixed cryoglobulinemia, sarcoidosis, pulmonary fi-
brosis
Smokers, the elderiy, after blood transfusions and vaccinations
kvæmdar eru á Rannsóknastofu í ónæmisfræði
á Landspítalanum og eru mælingar á gigtar-
þáttum þar fyrirferðarmestar (tafla II). Þannig
hafa rúmlega 30% af öllum þjónusturannsókn-
um deildarinnar síðastliðin 10 ár verið mæling-
ar á gigtarþáttum. Undanfarin ár hafa að jafn-
aði verið framkvæmdar um 7.000 slíkar mæl-
ingar á ári hverju. Vegna þessa mikla umfangs
er mikilvægt að þjónustan sé rétt notuð og
læknum sé ljóst hvaða gagn má hafa af mæling-
unum.
Fjöldamargar rannsóknir hafa verið gerðar á
undanförnum árum á þýðingu gigtarþátta í
ýmsum sjúkdómum, sérstaklega hjá sjúkling-
um með iktsýki. Niðurstöður þessara rann-
sókna hafa stundum verið nokkuð misvísandi.
Tilgangurinn með þessari grein er að benda
læknum á gildi gigtarþáttamælinga og vekja
athygli á því að mælingar með ELISA tækni á
einstökum gerðurn gigtarþátta, gefa læknum
meiri og betri upplýsingar en fást með hefð-
bundnum kekkjunarprófum. Á það við bæði
um greiningu og mat á horfum sjúklinga nteð
liðagigt.
Mælingaraðferðir
Frá árinu 1984 hafa tvær meginaðferðir verið
notaðar til mælinga á gigtarþáttum á Rann-
sóknastofu í ónæmisfræði á Landspítalanum.
Annars vegar eru það hefðbundin kekkjunar-
próf (Rheumaton og RAPA) en hins vegar
ELISA próf.
Kekkjunarpróf byggjast á því að blóðkorn
eða agnir sem húðaðar hafa verið með IgG
kekkjast, ef saman við þær er blandað sermi
sem inniheldur gigtarþætti. Slík próf greina
fyrst og fremst IgM gigtarþátt vegna þessa að
hann er fimmgildur (pentameric) og hefur því
mun meiri kekkjunargetu en aðrar gerðir gigt-
arþátta sem oftast eru eingildar (monomeric)
eða tvígildar (dimeric). Vinnuregla ónæmis-
fræðideildar er sú að óski læknir eftir því að
kekkjunarpróf sé gert, er fyrst gert næmt
skimpróf (Rheumaton®, Wampole Lab.,
New Jersey, USA) á óþynntu sermi. Ef það er
jákvætt er sýnið raðþynnt og mælt nánar í
RAPA® prófi (Fujirebio Inc., Japan). Sýni
með titer 1:40 eða hærri teljast jákvæð í RAPA
prófi.
Table II. Summary ofthe most common routine laboratory tests performed at the Department of Immunology, Landspítalinn
1984-1993.
Number of tests Percentage (%)
Rheumatoid factor (Rheumaton, RAPA, ELISA) 77.402 (30.7%)
Antinuclear antibodies (ANA, DNA, ENA, Sm, RNP, SSA, SSB) 63.121 (25.0%)
ig e (total/PRIST and allergen specific/RAST) 46.463 (18.4%)
Complement components and function (C3, C4, C3d, CH50 etc) 25.191 (10.0%)
Autoantibodies other than ANA’s (SMA, AMA, ICA etc) 15.243 ( 6.0%)
Immunoglobulins (IgM, IgA, IgG, IgG subclasses)* 14.451 ( 5.7%)
Other tests 10.494 ( 4.2%)
Total 252.365
* Started in 1987.