Læknablaðið - 15.09.1995, Blaðsíða 33
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
669
Table III. Comparison of the advantages and disadvantages of conventional agglutination tests and class specific methods for
detecting RF.
Agglutination tests (Rheumaton, RAPA, Latex) Class specific tests (ELISA)
Semiquantitative Quantitative
Results expressed as titer Results expressed in units
Different RF classes can not be measured Different RF classes can be measured
Detects preferentially IgM RF Measures all RF classes
Detects less than half of patients with only IgA RF and/or IgG RF Detects most patients with elevation of elevation of only IgA RF and/or IgG RF
70-80% of RA patients positive Up to 90% of RA patients positive
Með ELISA aðferð er mögulegt að mæla
sérstaklega magn einstakra gerða gigtarþátt-
anna IgM, IgG og IgA. Fyrst er gert ELISA
skimpróf sem greinir jöfnum höndum allar
gerðir gigtarþátta (9). Sé það jákvætt er sér-
staklega mælt niagn IgM, IgG og IgA gigtar-
þátta. Niðurstöður prófanna eru gefnar í ein-
ingum (arbitrary units/ml) og teljast sýni með
meira en 25 einingar af IgM, IgG eða IgA
gigtarþáttum jákvæð.
I töflu III eru bornir saman helstu kostir og
gallar kekkjunarprófa og ELISA prófsins.
Meginkostur kekkjunarprófanna er að þau eru
ódýr og einföld í framkvæmd. Ókostur er hins
vegar að sjúklingar sem hafa hækkun á IgA eða
IgG gigtarþáttum en ekki IgM, eru langflestir
með neikvætt kekkjunarpróf (10). Þetta er
slæmur ágalli eins og nánar verður vikið að
síðar. Helsti kostur ELISA aðferðarinnar er sá
að mögulegt er að mæla sérstaklega mismun-
andi gerðir gigtarþátta og eru fleiri sjúklingar
með iktsýki jákvæðir í ELISA prófinu en
kekkj unarprófum.
Greining gigtarsjúkdóma
Hækkun á gigtarþáttum getur fundist hjá
sjúklingum með iktsýki mörgum mánuðum
eða jafnvel árum áður en sjúkdómseinkenni
gera vart við sig og á það sérstaklega við um
IgA og IgG gigtarþætti (3,6,11,12). Faralds-
fræðilegar athuganir á iktsýki hafa sýnt að al-
gengi sjúkdómsins er um það bil 10 sinnum
hærra hjá þeim sem hafa hækkun bæði á IgM
og IgA gigtarþáttum, en þeim sem einungis
hafa hækkun á IgM gigtarþætti (mynd 1)
(6,13). Hækkun á IgA gigtarþætti er þannig
sértækari fyrir iktsýki heldur en hækkun á IgM
gigtarþætti.
Flestir sjúklingar sem komnir eru með ikt-
sýki hafa hækkun á gigtarþáttum, bæði í kekkj-
unarprófi og með ELISA aðferð. í flestum
samanburðarrannsóknum eru 70-80% sjúk-
linga með iktsýki jákvæðir í kekkjunarprófum
en með ELISA aðferð eru þeir heldur fleiri,
um eða yfir 90% (11,14,15). Hins vegar hafa
margar rannsóknir sýnt að gigtarþættir eru oft
hækkaðir í öðrum gigtarsjúkdómum en iktsýki
(tafla IV). Þannig hafa sjúklingar með rauða
úlfa, blandaðan bandvefssjúkdóm (MCTD),
barnaliðagigt (JRA), heilkenni Sjögren’s og
fleiri gigtarsjúkdóma iðulega hækkun á gigtar-
þáttum, bæði í kekkjunarprófi og með ELISA
aðferð. Hækkun á gigtarþáttum ein og sér er
þannig ekki nægjanleg til að skera úr um það
hvort sjúklingur sé haldinn iktsýki. Því er gagn-
legt að athuga hvort sjúklingur er með hækkun
á einni eða fleiri gerðum gigtarþátta. Lang-
flestir sjúklingar með iktsýki hafa hækkun á
tveimur eða þremur gerðum gigtarþátta, oftast
bæði á IgM og IgA gigtarþáttum (13,16,17).
40-i (%)
only
(n=194) (n=39) (n=62)
Fig. 1. Prevalence ofRA in relation to RFfindings (based on
information from reference 11).