Læknablaðið - 15.09.1995, Blaðsíða 42

676
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
Árni Björnsson
Hugmyndafræði lækna og
lækninga
í ágústhefti Læknablaðsins er
grein eftir collega Pétur Péturs-
son á Akureyri, einskonar eftir-
máli eftir tilvísanadeiluna á
liðnum vetri og vori.
Eins og Pétur á ætt og vanda
til segir hann meiningu sína
tæpitungulaust og mættu fleiri
gera það. Þó held ég að greinin
hefði verið betri ef stóryrði
hefðu verið notuð í meira hófi,
en honum er enn heitt í hamsi.
Meður því að mikið er rætt
um hagsmuni í greininni, finnst
mér ekki úr vegi að hagsmuna-
laus collega, sem er nokkuð
kunnugur innviðum íslenskrar
læknisþjónustu og læknisfræði,
láti aðeins til sín heyra. Petta
getur meðal annars verið gagn-
legt vegna þess að svari einhver
Pétri í sama dúr er hætt við að
umræðan fari útí skæting,
læknastéttinni til lítils sóma, en
þeim mun fleiri skröttum til
skemmtunar, sérlega misvönd-
uðum fjölmiðlum.
Ég er mjög sammála Pétri um
það að umræður um hagsmuni
og hugmyndafræði lækna eigi
að fara fram á síðum Lækna-
blaðsins, sem ég á ómögulegt
með að sjá annað en verði fram-
vegis sem hingað til fræðslurit
og málgagn allra lækna, þó leið-
ir kunnu að skilja í hagsmuna-
og félagsmálum.
Þcgar rætt er um hugmynda-
fræði er nauðsynlegt að hug-
myndirnar séu skýrar og byggð-
ar á traustum hugmyndafræði-
legum grunni. í læknisfræði eru
hugmyndir og markmið oft
þokukennd. Á þetta ekki síst
við um félagslega læknisfræði
en þar er hlutverk læknisins
ekki aðeins það að lækna sjúk-
dóm hjá einstaklingi heldur
einnig að sjá sjúkdóminn í víð-
ara samhengi svo sem fjölskyldu
eða samfélags. Menntun lækna
hefur lengst af byggst á því að
greina og lækna einstaka sjúk-
dóma hjá einstaklingum og sér-
hæfing í læknisfræði fremur fal-
ist í því að þrengja sjónarsviðið
en víkka það.
Þær vinnuaðferðir sem sér-
fræðingurinn notar beinast að
því að leita sjúkdóms, meðal
annars með því að útiloka aðra
sjúkdóma hjá einstaklingi.
Heimilislæknirinn sér sjúkdóm
hjá einstaklingi fremur í ljósi
umhverfis og félagslegra að-
stæðna. Báðar vinnuaðferðirn-
ar eiga jafnan rétt og því má
spyrja hversvegna læknar sem
hlotið hafa sömu eða svipaða
grunnmenntun deila um það
hvor skuli vera rétthærri. Eru
læknar ekki að búa til faglegan
ágreining sem byggist á allt öðru
en fræðilegum forsendum og er-
um við tilbúnir til að kryfja það
til mergjar hvort hér er ekki um
að ræða ágreining sem tengist
hagsmunum, metnaði eða
valdastreitu?
Það eru mörg atriði í grein
Péturs, sem nota má í raunveru-
legri hugmyndafræðilegri um-
ræðu, en til þess að svo megi
verða, þarf að endurskoða ýmis
gildi sem hann og aðrir hafa tal-
ið sjálfsögð.
Pétur byrjar á að nefna „við-
kvæmar staðreyndir" og telur
þar upp meðal annars oflækn-
ingar, faglega vangetu, gróða-
fýkn, lýðskrunt, ofnotkun lyfja
og fleira. I slíkum tilvikum er í
raun um að ræða brot á siðaregl-
um. Fyrir slík brot ber að refsa
og þar komum við að hug-
myndafræðilegu grundvallar-
atriði, en það er: Hvernig á að
halda uppi aga innan stéttarinn-
ar? Eru læknar tilbúnir til að
ræða það í alvöru?
„Rjómi'1 heimilislæknahóps-
ins í LR er á „félagslegum verg-
angi". Ljótt ef satt er, en að
sjálfsögðu ber okkur skylda til
að kryfja það til mergjar ef og þá
hvers vegna menn eru svo
óánægðir innan læknasamtak-
anna, að þeir kjósa heldur „fé-
lagslegan vergang".
Eru læknar tilbúnir að gera
það fordómalaust?
Forsenda „vandaðra" heimil-
islækninga er að allir landsmenn
hafi eigin lækni. Hér eru tvær
fullyrðingar. Annars vegar er
fullyrt að eitthvað sé til sem
heita „vandaðar“ heimilislækn-
ingar. Eru heimilislæknar til-
búnir í hugmyndafræðilega um-
ræðu um „vandaðar" heimilis-
lækningar?
Hins vegar er fullyrt að allir
landsmenn „verði“ að hafa eig-
in lækni. Til þess að hægt sé að
standa við þá fullyrðingu þarf
að skoða hugmyndafræðilega
grunninn undir henni, meðal
annars með því að kanna hug-
myndir neytenda um það hvort