Læknablaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 26

412
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
(löglegra og ólöglegra lyfja) og jafnvel búsetu í
borg eða sveit. Hingað til hefur þó ekki verið
unnt að sjá skýrt samhengi þarna á milli. Ein
rannsókn hefur sýnt möguleg tengsl milli notk-
unar salísýlata, sýndar- (pseudo-) efedríns og
fenýlprópanólamíns og kviðarklofa, en ekki
neyslu getnaðarvarnapillu eða andhistamín-
lyfja (7). Önnur rannsókn sýndi tengsl við
neyslu salísýlata og getnaðarvarnarpillu (8).
Neysla kókaíns og amfetamíns hefur einnig
verið tengd kviðarklofa. Athyglisvert er að
fyrstnefndu lyfin þrjú hafa öll áhrif á æðar, því
sú kenning um myndun kviðarklofa sem flestir
aðhyllast er sú að blóðrásartruflun verði í byrj-
un meðgöngu, sem valdi því að kviðurinn lok-
ist ekki. A sama hátt er talið að þrengsli og lok-
anir á görn, séu til komnar vegna blóðrásar-
truflunar til garnahlutans sem þrýstist út um
þröngt kviðarholsgatið (9).
Garnir barna með kviðarklofa eru oft með
fíbríni og bandvefsskánum. Þetta gerist seint á
meðgöngunni, eða eftir 30. viku, og er í bein-
um tengslum við breytingu á efnasamsetningu
legvatns eftir að nýru fóstursins taka að starfa
(9). Einnig er oft langvarandi garnalömun hjá
þessum börnum, sem er ýmist talin vera vegna
súrefnisþurrðar í garnaveggnum á síðustu
vikum meðgöngu eða vegna langvarandi ert-
ingar af legvatni eftir að nýrnastarfsemi fóst-
ursins er byrjuð (5,10).
EUROCAT, skráning á fæðingum í Evrópu,
1980-1990 leiddi í ljós að tíðni á kviðarklofa
var 0,94 á 10.000 fæðingar. Kviðarklofi var
eini galli í 79% tilfella, en þess má geta að
fjórðungi meðgangna lauk með fóstureyðingu
(26,5%) (11). Það máþó geta þess, að tíðni inn-
an Evrópu er mismunandi eftir landsvæðum,
sem bæði getur verið vegna umhverfisáhrifa og
erfða. Tíðni hér á landi var því tæplega þrefalt
hærri en annars staðar í Evrópu, eða 2,59/
10.000. Börn sem fæðast með kviðarklofa eru
oft léttburar (12), meðalþyngd í okkar rann-
sókn var 2615 g, en meðalmeðgöngulengd 37
vikur. Meðalþyngd fullburða barna, það er eftir
38-40 vikna meðgöngu, var 3115 g. Þessi vaxt-
arskerðing hefur ekki verið skýrð.
Konum sem ganga með börn með kviðar-
klofa hefur ekki verið boðið upp á fóstureyð-
ingu hér og er rannsóknin því óvalin. Má því
álykta að árangur hér sé vel ásættanlegur. Dán-
artíðni var 10,7% (95% vikmörk 2,3-28,2),
sem er að fullu sambærilegt við það sem best
gerist erlendis (4-30% dánarhlutfall) (2,3,13).
Hér á landi var tekin upp reglubundin óm-
skoðun á 19. viku árið 1985. Frá þeim tíma
hafa níu börn greinst við ómun á 19. viku og
eitt barn greindist skömmu fyrir fæðingu á
röntgenmynd. Utan Reykjavíkur greindist ekk-
ert barn með ómun. Frá því að reglubundin óm-
un hófst hefur eitt bam ekki greinst fyrir fæð-
ingu í Reykjavík. Fyrra tímabilið greindust
börnin við fæðingu og þau fæddust með eðli-
legum hætti, utan eitt sem tekið var með bráða-
keisara. Frá því ómskoðun hófst hafa einungis
tvö börn, sem greindust fyrir fæðingu, fæðst
með eðlilegum hætti, hin hafa verið tekin með
keisaraskurði, ýmist val- eða bráðakeisara.
Samanburður á tegund fæðingar, það er keis-
araskurði eða eðlilegri fæðingu, hefur ekki sýnt
fram á mun á árangri (13-15). Jafnvel hefur
verið sýnt fram á verri árangur eftir keisara-
skurð (16). Arangur hér er sambærilegur, með-
allegutími eftir keisaraskurð er 75 dagar (mið-
tala 28 dagar), en 50,5 dagar eftir eðlilega fæð-
ingu (miðtala 31 dagur). Legutími eftir aðgerð-
artegund er einnig sambærilegur. Meðallegu-
tími eftir lokun strax er 68 dagar (miðtala 26
dagar), en eftir lokun að hætti Schusters 49 dag-
ar (miðtala 31 dagur). Meðallegutími fullburða
barna (meðgöngulengd 37 vikur eða meira
(n=19)) var 33 dagar (14-77 dagar, miðtala 26
dagar), en meðallegutími fyrirbura (börn fædd
eftir 36 vikna meðgöngu eða skemmri (n=9))
var 109,5 dagar (24-351 dagur; miðtala 105
dagar).
Meðalþyngd fyrirbura var 1849 g (bil 1500-
2670 g). Fjögur þeirra höfðu þrengsli eða lokun
á görn (2+2), tvö höfðu drep í görn við fæð-
ingu, hvorugt þó með lokun eða þrengsli á
görn. Fjögur fengu blóðsýkingu og/eða heila-
himnubólgu og tvö þeirra dóu. Því má álykta
að þessi börn séu veikari í upphafi og um leið
er þeim hættara við fylgikvillum. Ætti því að
forðast að láta þessi börn fæðast fyrir 38 vikna
meðgöngu þrátt fyrir vaxtarskerðingu, ef blóð-
flæði til fylgju er nægilegt.
Eina fullburða barnið sem dó fékk neðri hol-
æðarheilkenni vegna of mikils kviðarhols-
þrýstings eftir lokun á kviðveggnum. Ýmislegt
bendir til þess að koma megi í veg fyrir slíka
fylgikvilla með því að mæla þrýsting inni í
þvagblöðru. Ef hann fer yfir 20 mm kvikasilf-
urs er talin hætta á blóðrásartruflun, með eða
án neðri holæðarheilkennis, sem leiði til dreps
á görn, truflunar á nýrnastarfsemi og losts (17).
Mælingin gæti því verið leiðbeinandi bæði inni