Læknablaðið - 15.05.1999, Blaðsíða 106

484
LÆKNABLAÐIÐ 1999; 85
Lyfjamál 77
Frá Heílbrigðis- og tryggingamálaráðuneyti
og landlækni
Notkun geðdeyfðarlyfja
Eins og kunnugt er hefur notk-
un geðdeyfðarlyfja farið ört vax-
andi hér á landi á síðustu árum.
Þessi þróun er ekkert einsdæmi
og hefur hið sama verið að gerast
í nágrannalöndum. Samfara þess-
ari aukningu er gífurlega vaxandi
kostnaður.
Heilbrigðis- og trygginga-
málaráðherra ákvað því 1. mars
síðastliðinn að skipa nefnd til að
kanna orsakir aukningar á neyslu
geðdeyfðarlyfja hér á landi.
Nefndinni var ætlað að afla upp-
lýsinga um þróun í þessu efni og
meta hvort ástæða sé til við-
bragða af hálfu heilbrigðisyfir-
valda. I nefndina voru skipaðir
Tómas Helgason prófessor, for-
maður, Einar Magnússon skrif-
stofustjóri í Heilbrigðis- og
tryggingamálaráðuneytinu, Hall-
dóra Ólafsdóttir geðlæknir á geð-
deild Landspítalans, Jón Sæmund-
ur Sigurjónsson deildarstjóri í
Heilbrigðis- og tryggingamála-
ráðuneytinu, Sigurður Thorlacius
tryggingayfirlæknir og Eggert
Sigfússon deildarstjóri í Heil-
brigðis- og tryggingamálaráðu-
neytinu, ritari.
Nefndin skilaði áliti sínu á til-
settum tíma, 15. apríl síðastlið-
inn.
Helstu niðurstöður nefndarinn-
ar um hvað sé til ráða eru eftirfar-
andi:
1) Ekki leikur vafi á að öll geð-
deyfðarlyf sem nú eru á markaði
hérlendis eru gagnleg og draga úr
eða eyða sjúkdómseinkennum og
bæta heilsutengd lífsgæði sjúk-
linganna. Það er góður kostur fyr-
ir sjúklingana að hægt sé að velja
mismunandi lyf eftir því hver
verka best í hverju einstöku til-
viki og hver þolast best. Hins
vegar er óljóst hvaða áhrif lyfin
hafa haft á lýðheilsu (public
health) og hvort algengi þung-
lyndis- og kvíðaraskana hefur
minnkað eins og hugsast gæti
miðað við hina stórauknu notkun
geðdeyfðarlyfja. Því er nauð-
synlegt að láta gera eftirtaldar
rannsóknir:
• Faraldsfræðilega skimleit hjá
úrtaki fólks úr þjóðskrá að
þunglyndis- og kvíðaröskun-
um, sambærilega við rannsókn
sem gerð var 1984.
• Rannsókn á ástæðum þeim
sem læknar hafa fyrir ávísun-
um á geðdeyfðarlyf.
• Rannsókn á hvers vegna sjúk-
lingar telja sig fá geðdeyfðar-
lyf.
• Rannsókn á heilsutengdum
lífsgæðum sjúklinga sem leita
til heilsugæslunnar og fá ávís-
un á geðdeyfðarlyf í upphafi
meðferðar og aftur eftir þrjá
mánuði og kanna þá um leið
hvort farið hafi verið að fyrir-
mælum læknis um notkun lyfj-
anna.
Þegar niðurstöður eru fengnar
úr þessum rannsóknum verður
hægt að taka afstöðu til gagnsemi
lyfjanna í víðara samhengi og
hversu vel þeim fjármunum sem
fara til lyfjakaupa sé varið.
2) Fræða þarf fólk um einkenni
þunglyndisraskana og meðferðar-
möguleika, sérstaklega ungt fólk
sem ef til fær enn ónóga meðferð
þrátt fyrir stóraukna notkun geð-
deyfðarlyfja. Einnig þarf að fræða
lækna betur um greiningarskil-
merki þunglyndisraskana og ann-
arra geðraskana og meðferð þeirra.
3) Þegar er vitað að mikið
vantar á að meðferðarheldnin sé
fullkomin og liggja til þess ýmsar
ástæður. Því er æskilegt að sjúk-
lingarnir fái minna en mánaðar-
skammt í fyrsta sinn sem þeir fá
hvert lyf, til dæmis viku eða 10
daga skammt. Á hinn bóginn er
óvíst hvort reglan, að ekki megi
ávísa nema 30 daga skammti í
einu, skipti máli, þegar sýnt er að
lyf þolist og geri gagn.
4) Nauðsynlegt er að koma á
samráði geðlækna og heilsu-
gæslulækna til að setja fram leið-
beiningar um hvaða meðferð
skuli beitt við þunglyndis- og
kvíðaröskunum, hvaða lyf skuli
valin, hvers vegna og í hvaða
skömmtum eigi að gefa þau.
Sérstaklega þarf að gera lækn-
um ljóst hvað mismunandi lyf
með sömu eða svipaða verkun
kosta og jafnframt að athuga
möguleika á hvatningu til að
velja ódýrustu lyfin ef þau gera
sama gagn.
5) Nauðsynlegt er að kynning
á nýjum meðferðarformum fari
fram fyrir lækna og leika á veg-
um landlæknis en ekki eingöngu
á vegum lyfjaframleiðenda. 1
þessu sambandi er vert að benda
á að það er nokkurt áhyggjuefni
hversu mikið ýmis viðhalds-
menntun og nauðsynlegt ráð-
stefnuhald lækna og annarra heil-
brigðisstarfsmanna eru orðin háð
fjárframlögum lyfjaiðnaðarins.