Læknablaðið : fylgirit - 01.02.1978, Blaðsíða 28

26 - AF HAGLEIK LÆKNISHANDA
sama sjúkdómi. En síðan heji eg dreypl í augu
nýfceðinganna minna, þvi,,maður veil aldrei hvar slíkt
er“, sagði iœknir við mig. Að líkindum hefirþelta meðal
ekki verið notað hér á landi fyr en þelta, þar sem Björn
heilinn lœknir vissi ekki af þessum sjúkdómi hér fyr“.
1 Alexander Pagenstecher, 1828-79, þýskur augnlæknir
kynnti fyrstur augnsmyrsli það, sem við hann er
kennt og inniheldur hydrarg. oxyd.flav.0.1 vaselin
10.
2 Atropin augndropar. Von Graefe lagði fyrstur áherzlu á
mydriasis við iritis árið 1856, en Donders lýsti
fyrstur áhrifum atropins á auga 1864.
3 fink sulfat-augndropar hafa verið notaðir í margar aldir
við augnangri.
4 Silfursambönd hafa verið notuð til augnlækninga frá því
á miðöldum. Silfurnitratsambandið er þekkt frá
þvi um miðja síðustu öld.
5 lchthyol er ennþá notað við langvarandi hvarmabólgu.
Var fyrst notað sem augnsmyrsli 1889.
6 Calomel (mercuri chlorid) var áður mikið notað við
bólgu í slímhúð og glæru, svo sem augnbóluangur.
7 Ludwig Laqueur, 1877 í Strassburg, sýndi fram á að
eserin lækkaði augnþrýsting við gláku.
8 Adolf Weber, í Darmstadt, notaði fyrstur pilocarpin við
gláku 1876.
9 Hermann Snellen, 1834-1908, hollenskur augnlæknir.
Upphaf augnskurða og
lýtalækninga
Verður nú sagt frá nokkrum skurðaðgerðum
Björns eftir að hann sezt að í Reykjavík. Mætti ætla
að þá hafi aðstaða hans til skurðlækninga batnað,
því í höfuðstaðnum varsjúkrahús, sem jafnframt var
kennslustofnun fyrir læknanema. En svo mun ekki
hafa verið, fyrr en Landakotsspítalinn tekur til
starfa, nær níu árum síðar. Aðbúnaður á
sjúkrahúsinu í Reykjavík var mjög lélegur eins og
áður er getið, sjúkrarúm fá og aðsókn dræm.
Stunduðu læknarnir fæsta sjúklinga sína þar.
I sjúkraskrám sínum tekur Björn ekki fram, nema
örsjaldan hvar hann gerir aðgerðir sínar. Er senni-
legt að hann hall gert þær heima hjá sjúklingum eða
þar sem þeir héldu til í bænum, ef þeir áttu heima
utanbæjar, eins og hann var vanur að gera á
Akranesi. Vera má að hann hafi gert einhverjar
aðgerðir á sjúkrahúsinu, en þeirra er a.m.k. ekki
getið í þeim skýrslum spítalans, sem til eru. Engar
sjúkrahússkýrslur hafa fundizt fyrir árin 1895 og
1896. Árið 1897 lágu 59 sjúklingar á sjúkra-
húsinu. Af þeim aðgerðum, sem þá voru gerðar,
er ekki minnst á neina augnskurði, en sjúk-
lingarnir skiptast þannig á læknana: Guðmundur
Björnsson 32, Guðmundur Magnússon 23, Jónas
Jónassen 2, J.J. og G.B. 1, en læknis eins er ekki
greindur [6].
í 4. töflu er greint frá augnaðgerðum Björns
Ólafssonar, en öllum táragangsaðgerðum sleppt,
enda teljast ílestar þeirra vart til meiriháttar
aðgerða og voru nær daglegur viðburður.
Frá 24. júlí 1892 til 12. október 1909 gerir hann
a.m.k. 355 aðgerðir á augum, og er þá farið eftir
sjúkraskrám hans. Langflestar aðgerðirnar gerir
hann árið 1894 (47 aðgerðir), fyrsta árið, sem hann
starfar í Reykjavík og 1909 síðasta árið sem hann
liíði (42 aðgerðir), enda þá byrjaður á nýrri
glákuaðgerð, sem gaf góðar vonir, eins og síðar
verður skýrt frá. Eins og sést á töflunni voru drer-og
glákuaðgerðir lang algengastar.
Þegar blaðað er í sjúkraskrám Björns Ólafssonar,
furðar maður sig á fjölbreytni augnskurða hans og
þá einkum á sköpulagsaðgerðum á augnalokum og
húðflutningum. Hann fylgist vel með hvað er að
gerast erlendis, þrátt lyrir einangrun, einkum með
lestri fagrita. Á miðri starfsævi siglir hann ogkynnir
sér nýjungar, eins og síðar verður vikið að.
Þegar hefur verið sagt frá aðferð er Björn beitir
við dreraðgerðir sínar. Fyrstu dreraðgerðina í
Reykjavík gerir hann á 7 ára stúlku af Álftanesi, er
haíði meðfætt drer og nær blind. Fékk hún góða sjón
eftir aðgerðina. Er athyglisvert að hann notar hina
fyrrnefndu aðferð von Graefe’s (extractio linearis),
en ekki hjúpskurð, sem algengast var að gera við
þessa tegund drers [12.02.94]. Er þessi aðferðennþá
í fullu gildi við þessa tegund drers. Þegar um
ungbörn var að ræða, gerði hann hjúpskurð á
augasteininum [06.05.09].
Ekki þurfti alltaf að fjarlægja augastein til þess að
bæta sjón, þótt ský væri myndað.
Björn gerir aðgerð [20.06.94]. á ungri konu, er
hafði ský á miðjum augasteini og í jöðrunum, en
tærir blettir voru á milli skýjanna. Hafði hún
sáralitla sjón í birtu, er sjónopin drógust saman.
Gert var lituhögg á báðum augum og fékk hún góða
lestrarsjón eftir aðgerðina [20.06.94].
Oftast tókust dreraðgerðir Björns vel, en erfitt var
að gera aðgerð á sumum sjúklinganna vegna
örmyndunar og samvaxtar eftir glæru-og litubólgu.
Aðgerðin, sem lýst er í 10. sögu mistókst, en
aðgerðarlýsingin er birt vegna þess, að hér er beitt
nýrri aðferð og líka til að sýna, hversu illa sumir
sjúklinganna voru á sig komnir, þegar augnlæknis
var leitað. Sýnir þetta einnig, að Björn var ótrauður
að ráðast í tvisýnar aðgerðir og að leggja sig í líma að
hjálpa þeim, sem til hans leituðu.