Læknablaðið : fylgirit - 01.02.1978, Qupperneq 30

28 - AF HAGLEIK LÆKNISHANDA
Björn gerir allmargar aðgerðir til lagfæringar á
þessum kvillum. Lýsir hann sumum þeirra all
ítarlega í sjúkraskrám sínum og nær oft góðum
árangri og stundum ágætum.
Athyglisverðir eru húðflutningar, er hann
framkvæmir. Flytur hann skinnbætur teknar af
innanverðum upphandlegg og græðir þær við
augnalokin eftir að hafa losað um samvexti og
herping. Er Björn fyrstur íslenzkra lækna, er flytur
húð úr einum stað á annan. Er hann þar, sem í svo
mörgu, langt á undan sinni samtíð, og það er ekki
fyrr en hálfri öld síðar að sambærilegar lýta-
aðgerðir eru gerðar aftur hér á landi, svo neinu nemi.
Fyrsta skinnflutning sinn gerir Björn þegar árið
1894 á 60 ára bónda af Vatnsleysuströnd, er haíði
fengið ígerð í kinn og drep hlaupið í. Myndaðist
síðan svo mikill örvefur að hann varð afskræmdur í
framan, munnurinn skakkur og efri vörin dregin
upp á við, neðra augnalokið dregið niður á við og
snéri slímhúðin út rauð og þrútin. Eftir viðeigandi
undirbúningsaðgerð fletti Björn húðlappa af
upphandlegg og græddi á kinnina og auk þess flutti
hann til húð af gagnauga (transplant „ved
Drejning“) og tókst þar með að láta augnalokið falla
að auganu. Aðgerðin var gerð í staðdeyfingu með
því að sprauta kókaíni í vefinn. 12. saga.
Björn gerir húðfiutning bæði á fullorðnum og
börnum.
113. sögu er sagt frá fimm ára telpu frá Norðfirði,
er leitað var með til hans 1897 vegna úthverfingar
augnaloks, sem var afleiðing ígerðar, er hún haíði
fengið. Einnig hafði hún vagl á glæru ogskjálg. Efra
augnalokið var alveg umsnúið og augnahárin nær
því föst undir augnabrún og var stórt ör yfir allt
augnalokið og gat sjúklingur ekki lokað auganu og
snéri slímhúðin út, rauð og þrútin. I svæfingu var
fiuttur húðlappi tekinn af innanverðum upp-
handlegg sjúklingsins eftir að viðeigandi undir-
búningsaðgerð hafði verið gerð á augnalokinu.
Greri lappinn vel við augnalokið, en ekki var hann
saumaður.
Björn er með fyrstu læknum hérlendis er beitir
smitgát við aðgerðir sínar.
I aðgerðarlýsingunni segir: „hendur, operations-
felt og verkfæri steriliseruð, þá þvegin í soðnu vatni,
svo þurrkuð með steril Gaze og svo enginn vökvi
látinn komast í sárið“. Girni (sublimat catgut) var
notað til að sauma handleggssárið. Þremur vikum
eftir þessa aðgerð gerir hann skjálgaðgerð og getur
telpan þá vel lokað auganu, „en ekki opnað það enn
fyllilega, lappinn nokkuð þykkur, en fer þó í
fellingar við opnun augans“.
Konu, sem Björn gerði húðflutning á, hefur
greinarhöfundur haft til meðferðar. Hún lést 84 ára
gömul árið 1973.
Mörgum árum áður en vitað var um sjúkradag-
bækur Björns, sagði hún höfundi, er hún laust innan
við fermingaraldur fékk ígerð í efra augnalok vinstra
auga.
Atti hún heima á Vatnsleysuströnd. Ekki náðist í
lækni í Keflavík fyrr en fjórum dögum eftir að hún
veiktist og var augað þá sokkið og stakk læknirinn á
igerðinni. Eftir nokkurn tíma kom herpingur í efra
augnalokið með mikilli örmyndun og gat hún af
þeim sökum ekki lokað auganu og þurfti sífellt að
hafa bundið um það. Nokkrum mánuðum síðar var
farið með hana til Björns augnlæknis í Reykjavík,
er framkvæmdi húðflutning á efra augnalok. Sagði
hún höfundi að aðgerðin hefði verið gerð í svæfingu
heima hjá venzlafólki hennar, er bjó við Bergstaða-
stræti. Var skurðborðið þrjár kommóður, sem var
raðað saman. Að sögn sjúklings voru fjórir eða fimm
læknar eða læknanemar með Birni, er aðgerðin var
gerð.
Er höfundur skoðaði þessa konu árið 1954 var
skinnbótin fremur lítið áberandi, en nokkuð þykk,
ljósari en húðin í kring og náði yfir allt augnalokið
frá augnahárum upp að augabrún og deplaði hún
auganu eðlilega. Konan hafði enn góða sjón á
vinstra auga, en hægra var alblint vegna gláku, er
hún kom til skoðunar árið 1972.
Er höfundur fór að blaða í sjúklingabókum Björns
Olafssonar, en hann fékk þær í hendur í nóvember
1970, fannst saga þessa sjúklings og kemur frásögn
konunnar vel heim við sjúkra- og aðgerðarlýsingu
Björns. Sjá 14. sögu.
Þar sem skapnaðaraðgerðir Björns áaugnalokum
og andliti eru svo merkilegt brautryðjandastarf á
sviði skurðlækninga hér á landi, væri freistandi að
birta nokkrar sögur til viðbótar, en verður ekki gert
hér. Er athyglisvert hversu nákvæmlega hann lýsir
aðgerðum sínum er bera vitni um handlagni og
lærdóm. Hann hikar ekki við að endurtaka
aðgerðir, unz árangur næst.
Eitt af mörgu, sem háði fyrri tíðar skurðlæknum
voru deyfingar, því þá voru ekki fundin þau lyf, sem
auðvelda aðgerð í staðdeyfingu. Minnzt hefur verið
á kókaininndælingu í vef.
Björn notar deyfingaraðferð Schleich’s. Er hún í
því fólgin að dæla saltvatnsupplausn (oft blandaða
kókaíni) í húð, sem skorið er í [31.05.94, 19.10.97,
11.05.97]. Deyfingaraðferð þessari beitir hann árið
1897 (19. október) og eru þá aðeins liðin þrjú ár frá
því Carl Ludvig Schleich, þýzkur skurðlæknir