Læknablaðið : fylgirit - 01.02.1980, Blaðsíða 18

16
niðurbrot blóðleysi og aukinni myndun
galllitarefna í blóði barnsins.
Reynist barn vera með Rhesus-sjúkdóm,
eru framkvæmdar frekari rannsóknir á
fylgjublóði, sem í rauninni er blóð barns-
ins. Er þar fyrst og fremst um að ræða
athugun á blóðhag og galllitarefnum í
blóði þess.
Síðastliðin tvö ár hefur jafnframt verið
lögð áherzla á mælingu eggjahvítuefna í
blóði þessara barna eins og vikið verður
að síðar.
10,5 Meðjerð barna með
Rhesus-sjúkdóm
Einkennin hjá börnum með Rhesus-
sjúkdóm fara að verulegu leyti eftir magni
mótefna, sem berst til þeirra um fylgj-
una frá móðurinni.
Þroski barnanna á einnig nokkurn þátt
í gangi sjúkdómsins. Fyrirburar hafa í
flestum tilfellum lakari lifrarstarfsemi
en fullburða börn og skilja galllitarefni
út hægar. Er því meiri hætta á auknu
magni galllitarefna í blóði fyrirbura en
hjá fullburum.
Einkenni barna með Rhesus-sjúkdóm
geta verið svo væg, að ekki gerist þörf
á neinni sérstakri meðferð. Reynist þörf
á meðferð vegna þessa sjúkdóms, eru blóð-
skipti nánast eina meðferðin, sem að góðu
gagni kemur.
Ljósameðferð (phototerapia) hefur ver-
ið reynd hjá börnum með Rhesus-sjúk-
dóm. Hefur hún reynst fremur gagnslítil
nema þá helzt sem framhaldsmeðferð, eft-
ir að blóðskipti hafa verið framkvæmd.
Verður ljósameðferðinni gerð nánari skil
síðar í þessum kafla. Blóðskipíi eru gerð
í þeim tilgangj. að losa barnið við Rhesus-
mótefni og galllitarefni. Jafnframt er
blóðskortur bættur, ef um bióðleysi er að
ræða.
Árangur af blóðskiptum er venjulega
beztur, ef aðgerðin er framkvæmd á fyrstu
klukkustundum eftir fæðinguna. Mótefn-
um er þá skolað úr líkama barnsins, áður
en þau ná að brjóta niður rauðu blóð-
kornin. Síðari blóðskipti eru hins vegar
gerð fyrst og fremst til að skola út gall-
litarefnum.
Blóðskipti eru hættulítil aðgerð, ef rétt
er að staðið. Aðgerðin er þó aðeins fram-
kvæmd, þegar ákveðin skilyrði eru fyrir
hendi.
Reglur um þörf blóðskipta eru nokkuð
breytilegar í heiminum. Flestar fæðinga-
stofnanir lúta ákveðnum grundvallarregl-
um, en um nokkur frávik er þó að ræða,
sem háð eru venjum og aðstæðum á hverj-
um stað. Verður nú geiið þeirra skilyrða
fyrir blóðskiptum, sem verið hafa á Land-
spítalanum (Barnaspítala Hringsins og
Fæðingadeild Lsp.) sl. tvo áratugi, með
þeim breytingum, sem orðið hafa sl. tvö
ár. Eru þessi skilyrði sem hér segir:
1. Blóðskipti skal gera þegar á fyrstu
klukkustundum eftir fæðingu, ef
galllitarefni í naflastrengsblóði reyn-
ast vera 3,5 mg% eða meiri og blóð-
litarefni (haemoglobin) 10,9 g% eða
minni.
2. Blóðskipti skal gera á fyrstu 12 klst.
eftir fæðingu, ef galllitarefni aukast
um meira en 1 mg% á klst. að meðal-
tali.
3. Blóðskipti skal gera eftir fyrstu 12
klst. ef gall'litarefni nálgast 20 mg%.
Ofangreindar reglur voru notaðar frá
1958 fram til ársins 1977, en þá var gerð
nokkur breyting á þeim. Rannsóknir hafa
sýnt, að galllitarefni bundin eggjahvítu-
efnum í blóði valda ekki heilaskemmdum
(kernikterus). Mælingar á eggjahvítuefn-
um í blóði bæta því mat á ástandinu og
auka öryggi. Talið er, að hvert gramm af
eggjahvítuefni (albumen) geti bundið allt
að 3,7 mg. af galllitarefnum.
Margfeldið af magni eggjahvítuefna í
blóði og bindigeta þeirra gagnvart gall-
litarefnum, nefnist blóðskiptastaðall (Ex-
change Index = E. I.).
Samkvæmt fyrrnefndum rannsóknum
var reglum Landspítalans breytt árið 1977,
hvað blóðskipti snertir, á þann veg, að
nú eru gerð blóðskipti, þegar magn gall-
litarefna fer að nálgast blóðskiptastaðal í
stað þess að miða við markið 20 mg%.
10,6 Blóðskipti á Fœðingadeild
Landspítálans 1961-1978
Blóðskipti á Landspítalanum hafa allt
frá árinu 1957 verið gerð skv. aðferð
Diamonds, sem áður er getið.
Blóðbankinn í Reykjavík hefur frá upp-
hafi annast öflun blóðs til blóðskipta.