Læknablaðið : fylgirit - 01.02.1980, Blaðsíða 19

17
Fram til ársins 1976 var nær eingöngu
notað blóð af blóðflokknum O, — Rhesus-
neikvætt — með lágu magni af A og B
mótefnum (universal donor).
Síðastliðin þrjú ár hefur hins vegar ver-
ið horfið að því ráði, að nota til blóðskipt-
anna Rhesus-neikvætt blóð af sama aðal-
blóðflokki og blóð barnsins. Er þetta blóð
krossprófað við blóð móðurinnar áður en
það er talið nothæft til blóðskiptanna.
Höfundum er ekki kunnugt um, að nein
vandkvæði hafi hlotist af vali blóðs til
blóðskipta hér á landi frá upphafi.
Magn blóðs, sem notað er til blóðskipt-
anna, hefur fram á síðustu ár numið um
500 ml. við hverja aðgerð. Síðastliðin þrjú
ár hefur magn blóðs til blóðskipta verið
aukið nokkuð þannig, að nú er stuðst
fremur við þyngd barnsins. Eru notaðir
við hverja aðgerð um 170 ml. af blóði
fyrir hver 1000 grömm, sem barnið vegur.
TAFLA 13.
Fjölcii barna meö Rliesns-sjúkdóm og fjöldi
blóðskipta á FæÖingadeild Landspítalans
1961— 1978.
Fjöldi barna með Fjöldi barna sem
Ár Rhesus-sjúkdóm hlutu blóðskipti %
1961-1970 187 83 44.4
1971-1978 106 51 48.1
Alls 293 134 45.7
Tafla 13 sýnir fjölda barna með Rhesus-
sjúkdóm á Fæðingadeild Landspítalans og
hve mörg þeirra hlutu blóðskipti.
Taflan sýnir, að hlutfallstala þeirra
barna, sem hlutu blóðskipti, er svipuð á
báðum athugunartímabilum. Þessi stað-
reynd kemur ekki á óvart, því að svip-
aðar reglur hafa gilt um blóðskipti allan
tímann eins og fyrr getur.
TAFLA 14.
Fjöldi blóöskipta lijá börnum meö Rhesus-
sjúkdóm á Fœöingadeild Landspítalans 1961—
1978.
Fjöldi
Fjöldibarna blóðskipta hjá
sem hiutu hverju barni Blóðskipti
Ár blóðskipti 1 2 3 4 5 alls
1961-1979 83 46 23 12 1 1 137
1971-1978 51 28 15 6 0 2 86
Alls 134 74 38 18 1 3 223
Tafla 14 sýnir, að 83 börn hlutu alls
137 blóðskipti á árunum 1961-1970, en
51 barn hlaut blóðskipti árin 1971-1978.
Taflan sýnir, að hlutfallslega er lítill
munur á fjölda blóðskipta, sem gerð hafa
verið hjá hverju barni þessi tvö tímabil.
Algengast er, að gerð hafi verið ein eða
tvö blóðskipti.
Flest hafa blóðskipti orðið fimm talsins,
en aðeins þrjú börn hafa komist í þann
hóp allt athugunartímabilið.
Tafla 14 sýnir, að á Fæðingadeild Land-
spítalans hafa alls verið gerð 223 blóð-
skipti hjá 134 börnum árin 1961-1978.
Fyrr í riti þessu hefur verið getið ellefu
blóðskipta 1951-1960 (sjá töflu 1).
Blóðskipti á Barnaspítala Hringsins
1961-1971 (sjá töflu 10) voru alls 12. Loks
má nefna blóðskipti, sem gerð voru hjá
tveim börnum á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri (1964 og 1970).
Samkvæmt ofangreindum upplýsingum
hafa því á íslandi verið gerð 248 blóðskipti
hjá 159 börnum vegna Rhesus-sjúkdóms
frá upphafi og til ársloka 1978.
Blóðskipti hafa einnig verið gerð vegna
blóðflokkamisræmis af öðru tagi, en þeirra
verður ekki getið á þessum vettvangi.
Blóðskipti eru hættulítil aðgerð, ef rétt
er á haldið, svo sem áður greinir. Er-
lendar heimildir gefa þó upp dánartölur
(mortaliiet) allt að einu af hundraði af
völdum þessarar aðgerðar.
Tvö börn hafa frá upphafi látist meðan
á blóðskiptum stóð eða 0,8 af hundraði.
Bæði börnin voru með Rhesus-sjúkdóm á
mjög háu stigi við fæðingu, og var gerð
tilraun til blóðskipta strax eftir fæðing-
una, þótt vonlítið væri talið til árangurs.
Verður blóðskiptum sem slíkum tæplega
kennt um dauða þeirra.
10,7 Ljósameðferð (phototerapia)
Ljósameðferð á börnum með gulu hef-
ur verið beitt á Fæðingadeild Landspítal-
ans í vaxandi mæli síðan á miðju ári
1972. Ljósameðferð er ekki eins áhrifa-
mikil aðferð til að draga úr gulu eins og
blóðskipti, en hefur reynst vel hjá börn-
um, sem gulnað hafa af öðrum ásíæðum
en blóðflokkamisræmi. Niðurbrot blóð-
rauða og myndun galllitarefnis, þegar um
Rhesus-blóðflokkamisræmi er að ræða, er