Kjarninn - 31.10.2013, Blaðsíða 74

01/01 kjarninn álit
U
mferðarslys á Íslandi skipta þúsundum á
hverju ári. Það sama gildir um bótakröfur
einstaklinga sem hljóta af þeim líkamstjón.
Því skiptir verulegu máli að lagareglur sem
gilda um málaflokkinn séu skýrar.
Á undanförnum árum hefur frumvarp til nýrra umferðar-
laga verið til meðferðar á Alþingi og samhliða frumvarp
til laga um ökutækjatryggingar. Frumvörp til laga um
ökutækjatryggingar voru lögð fyrir Alþingi árin 2011
og 2012 en voru ekki samþykkt. Ráðherrar fluttu bæði
frumvörpin sem stjórnarfrumvörp.
Mælt fyrir breytingum
Í frumvarpi til laga um ökutækjatryggingar er mælt
fyrir um breytingar á fyrningarreglum bótakrafna vegna
líkamstjóns. Breytingin lýtur einkum að fyrningartímanum,
en ákvæði núgildandi laga hefur leitt til réttaróvissu. Verði
frumvarpið að lögum verður tekinn af allur vafi og munu
bótakröfur vegna líkamstjóna fyrnast á tíu árum frá slysi. Í
breytingunni felst því mikil réttarbót fyrir tjónþola.
99. gr. núgildandi umferðarlaga
Ákvæði 99. gr. núgildandi umferðarlaga fjallar um fyrningu
bótakrafna vegna líkamstjóns. Reglan hljóðar svo:
„Allar bótakröfur samkvæmt þessum kafla, bæði á hendur
þeim, sem ábyrgð ber, og vátryggingafélagi, svo og endur-
kröfur vátryggingafélags, fyrnast á fjórum árum frá lokum
þess almanaksárs, sem kröfuhafi fékk vitneskju um kröfu
sína og átti þess fyrst kost að leita fullnustu hennar. Kröfur
þessar fyrnast þó í síðasta lagi á tíu árum frá tjónsatburði.“
Helst er deilt um skilyrði fyrir upphafstíma fjögurra ára
fyrningarfrestsins. Skilyrði ákvæðisins eru tvö og virðast ein-
föld við fyrstu sýn. Til að bótakrafa sé ófyrnd verða bæði að
vera uppfyllt; þ.e. að ekki hafi liðið fleiri en fjögur ár frá því
að kröfuhafi fékk vitneskju um kröfu sína og átt þess fyrst
kost að leita fullnustu hennar. Í framkvæmd hefur hins vegar
reynst erfitt að afmarka upphafstíma fyrningar frestsins,
enda geta mörg vafaatriði komið upp.
Réttaróvissa
Á síðastliðnum árum hafa fallið tugir dóma sem sýna hversu
flókið ákvæðið er í framkvæmd. Í dómum Hæstaréttar
í málum nr. 58/2006 og 408/2006 var upphaf fyrningar-
frestsins miðað við svokallaðan stöðugleikatímapunkt, þ.e.
tímamarkið þegar ástand tjónþola er orðið stöðugt sam-
kvæmt læknisfræðilegu mati, sem fram fer nokkru eftir
slysið.
Í dómi Hæstaréttar í máli nr. 449/2007 var talið að
fyrningarfrestur hefði hafist á sama ári og stöðugleika-
tímapunktur var ákveðinn.
Í dómi Hæstaréttar í máli nr. 661/2007 var því hins vegar
hafnað að miða bæri við stöðugleikatímapunkt eða sama ár
og hann kom fram. Upphaf fyrningarfrests var miðað við
fyrstu heimsókn tjónþola til bæklunarlæknis, sem átti sér
stað fimm árum eftir slysið. Hæstaréttur komst að sambæri-
legri niðurstöðu í máli nr. 418/2008. Auk þess sagði í for-
sendum dómsins að: „...upphaf fyrningarfrestsins [ráðist] þó
ekki af því hvenær heilsufar tjónþola var orðið stöðugt, enda
er það tímamark ákveðið afturvirkt út frá læknisfræðilegu
mati á bata hans.“
Loks komst Hæstiréttur að því í dómi sínum í máli nr.
661/2010 að upphafstíma fyrningarfrests skyldi miða við
það tímamark þegar 12 mánuðir voru liðnir frá slysinu, þ.e.:
„þegar tímabært var að meta slysið“. Sama niðurstaða kom
fram í dómi Hæstaréttar í máli nr. 604/2012.
Samkvæmt þessum dómum Hæstaréttar Íslands (og þeir
eru reyndar nokkuð fleiri) er það mjög matskennt og háð
málsatvikum hverju sinni hvenær upphafstími fjögurra ára
fyrningarfrests samkvæmt 99. gr. umferðarlaga hefst.
Ákvæði 99. gr. umferðarlaga sker ekki úr um deilur.
Það beinlínis býr þær til og opnar verulega á að tjónþola sé
nauðsynlegt að höfða dómsmál, með tilheyrandi kostnaði
fyrir alla hlutaðeigandi.
Einfalt ákvæði
Í frumvarpi til laga um ökutækjatryggingar er einfalt ákvæði
um fyrningu bótakrafna vegna líkamstjóns. Það er svona:
„Kröfur um bætur fyrir líkamstjón fyrnast á tíu árum frá
tjónsatburði.“
Nýja ákvæðið er einfalt og skýrt. Það ætti að leysa úr
deilunum svo um munar. Enda er það eitt meginmarkmið
Alþingis með lagasetningu að setja reglur sem skýra réttar-
stöðu eins afdráttarlaust og kostur er.
Hér með er hvatt til þess að þessi breyting verði samþykkt
hið fyrsta. Verði hins vegar veruleg töf á meðferð þessara
tveggja nýju lagabálka á Alþingi, þ.e. nýrra umferðarlaga og
laga um ökutækjatryggingu, er afar auðvelt að bæta þessari
sömu setningu inn í núgildandi umferðarlög. Með því mætti
eyða óvissu og fækka dómsmálum.
Réttarbót í augsýn
álit
Tómas Hrafn Sveinsson
Hæstaréttarlögmaður
og aðjúnkt í skaðabóta-
rétti
01/01
„Verði frum-
varpið að lögum
verður tekinn
af allur vafi og
munu bótakröfur
vegna líkams-
tjóna fyrnast á
tíu árum frá slysi.
Í breytingunni
felst því mikil
réttarbót fyrir
tjónþola.“