Kjarninn - 19.12.2013, Blaðsíða 74

Deildu með
umheiminum
sTjórnmál
Þing á leið
í jólafrí
Huginn Freyr Þorsteinsson skrifar um samkomulag stjórnmálaflokka á Alþingi
s
amkomulag náðist á Alþingi milli stjórnar og
stjórnarandstöðu um afgreiðslu mála og til-
högun þingfunda fram að jólafríi þingsins. Með
samkomulaginu gaf meirihlutinn eftir desember-
uppbót handa atvinnulausum, komugjöld á sjúk-
linga og fjármuni í hin ýmsu verkefni er tengjast skapandi
greinum. Áður hafði meirihlutinn fallið frá ákvörðun ríkis-
stjórnarinnar um niðurskurð á barnabótum og harkalegum
niðurskurði í heilbrigðiskerfinu vegna harðrar andstöðu úr
samfélaginu við þessar ráðstafanir. Breytingar sem hafa átt
sér stað á fjárlagafrumvarpinu eru því viðamiklar enda var
ljóst við framlagningu þess að aðgerðir á niðurskurðarhlið
voru of umfangsmiklar og engin pólítísk samstaða myndi
nást um þær. Markmið ríkisstjórnarinnar um hallalaus fjár-
lög næst að öllum líkindum ekki en óvissa er um tekju öflun
upp á rúmlega 20 milljarða króna í formi bankaskatts og
breytinga á skuldabréfi til Seðlabankans. Eftir stendur líka
illa ígrundaður flatur niðurskuður, sameining ýmissa stofn-
ana í heilbrigðiskerfinu er í farvatninu, meiri niðurskurður
á menntastofnanir, RÚV er í upplausn vegna niðurskurðar,
skorið er niður til þróunaraðstoðar og fjöldi opinberra starfs-
manna mun missa vinnu sína. Eftirköst fjárlagafrumvarpsins
eiga eftir að birtast þjóðinni en hægt hefði verið að sleppa
þeim ef vilji væri hjá meirihlutanum til að auka tekjuöflun
ríkisins en ekki draga úr henni.
málefnaleg stjórnarandstaða
Það er þó visst fagnaðarefni að stjórnmálaflokkar á Alþingi
nái samkomulag um störf sín. Slík vinnubrögð eru til þess
fallin að auka virðingu þingsins, sem hefur verið í algjöru
lágmarki. Núverandi stjórnarandstaða hefur greinilega
ákveðið að taka ekki upp ósiði þeirrar stjórnarandstöðu sem
var á síðasta kjörtímabili og reyna frekar að stuðla að sáttum
ef það er í boði. Þá hefur stjórnarandstaðan leitast við að
vera málefnaleg. Eins og samkomulagið um
þinglok sýnir einbeitir stjórnarandstaðan
sér að því að ná árangri í þeim málefnum er
flokkar hennar leggja áherslu á fremur en að
ástunda skemmdarverk á störfum þingsins.
Og þannig á þetta auðvitað að vera í ríkjum
þar sem þingræði og lýðræðishefð ríkir.
Þingstörf eiga að beinast að upplýstri umræðu
um málefni og reyna með henni að upplýsa
þingheim og almenning um þá kosti sem til
staðar eru þannig að sem bestar ákvarðanir
séu teknar. Alþingismenn eru fulltrúar borgar-
anna í löggjafarvinnu sinni. Aftur á móti getur
stjórnarandstaðan spurt sig þeirrar spurningar
hvort sú leið sem telst rétt út frá siðrænum
mælikvörðum um mikilvægi lýðræðis og upplýstrar umræðu
sé endilega árangursrík í stjórnmálum.
uppnámsstjórnmál
Á síðasta kjörtímabili fylgdi stjórnarandstaðan þeirri stefnu
að reyna að skapa eins mikið uppnám og mögulegt væri í
störfum þingsins. Þegar reynt var að ná samkomulagi við
stjórnarandstöðuna passaði hún að hafa nógu mörg mál
undir þannig að líkur á samkomulagi væru engar. Og jafn-
vel ef samkomulag náðist var stjórnarandstaðan fljót til að
brigsla meirihlutanum um svik til að koma þingstörfum í
uppnám. Þá voru stjórnarandstæðingar duglegir að átelja
vinnubrögð og skort á gagnsæi, ýja að óheiðarleika ráðherra
og á stundum landráðum. Málefni voru látin lönd og leið en
þeim mun harðari persónuárasir urðu til að gera andrúms-
loftið sem óbærilegast. Þannig hefði stjórnarandstaðan á
síðasta kjörtímabili aldrei staðið að því samkomulagi um
fjárlagafrumvarp sem nú var handsalað. Hún hefði tíundað
að frumvarpið kom of seint fram og fundir fjárlaganefndar
voru að tilefnislausu og ítrekað felldir niður. Bætist þar ofan
á stríður straumur af vanhugsuðum yfirlýsingum formanns
fjárlaganefndar um frumvarpið sjálft og „rangsannindi“
forsætisráðherra um niðurskurð á barnabótum. Þessu til við-
bótar væri fjárlagafrumvarpið í fullkomnu uppnámi og ekkert
samkomulag gæti náðst á meðan ríkisstjórnar flokkarnir
væru ósamstíga um frumvarpið og forsætis ráðherra færi með
„rangsannindi“.
Frið eða ófrið um þingstörf?
Núverandi stjórnarandstöðu má þannig segja það til hróss
að hún er ábyrg en það er ekki ávísun á árangur. Sú taktík
sem stjórnarandstaðan á síðasta kjörtímabili keyrði er nefni-
lega árangursrík þó að hún sé óábyrg. Ástæðan er sú að það
er alltaf meiri skaði fyrir ríkisstjórnarflokka að hafa þingið
í upplausn en stjórnarandstöðu. Bjölluglaumur á Alþingi
gefur ekki jákvæð skilaboð út í samfélagið. Þegar þingið er
í uppnámi líta meirihlutaflokkarnir ekki út fyrir að ráða
við stöðuna og áhrifin inn í þingflokka stjórnarflokka eru
meiri en margan grunar. Aftur á móti þegar ríkisstjórn nær
samkomulagi við stjórnarandstöðuna þagnar bjallan
á Alþingi og skýr skil verða á stjórnar andstöðu og
stjórnar. Ríkisstjórn hirðir ávinningin af samkomu-
lagi jafnvel þó að stjórnarandstaðan nái einhverjum
sinna mála í gegn. Þetta vissu og fundu margir þeir
þingmenn Sjálfstæðis flokks og Framsóknar sem voru
í stjórnarandstöðu á síðasta kjörtímabili. Af þeim
ástæðum kusu þeir alltaf ófriðinn og að forðast að
enda í samkomulagi. Hægt og bítandi er með slíkum
aðferðum hægt að veikja verulega hvaða meirihluta
sem er. Það er líka ástæða þess að nýi meirihlutinn á
þingi leggur svo mikla áherslu á bætt og betri vinnu-
brögð á Alþingi. Hann veit sem er að ef áframhald
yrði á subbuskapnum sem var á síðasta kjörtímabili
myndi fljótlega hrikta í meirihluta sem skipaður er
af reynslulitlum þingmönnum. Að gera Alþingi allt
að því óstarfhæft telst ekki dygðug stjórnmál en
núverandi stjórnarflokkar hikuðu ekki við að beita
öllum meðulum til að ná sínum markmiðum fram. Nú
handsöluðu þeir hins vegar samkomulag við stjórnar-
andstöðuna og mega sennilega teljast sáttir við sitt.
„Þegar þingið
er í uppnámi
líta meirihluta-
flokkarnir ekki
út fyrir að ráða
við stöðuna og
áhrifin inn í þing-
flokka stjórnar-
flokka eru meiri en
margan grunar.“
um höFundinn
Huginn Freyr
Þorsteinsson
var aðstoðar-
maður Steingríms
J. Sigfús sonar í
ýmsum ráðuneytum
á síðasta kjör-
tímabili. Hann er
heimspekingur og
aðjúnkt við Há-
skólann á akureyri.
01/01 kjarninn STJóRnMÁL