Hagtíðindi - 01.05.1988, Blaðsíða 21

1988
193
Nýr grundvöllur fyrir vísitölu framfærslukostnaðar (frh.)
í upphaflegu úrtaki neyslukönnunarinnar voru
um 550 manns og var leitað til þeirra um þátttöku.
Ekki náðist þó til allra, sumir sáu sér ekki fært að
taka þátt í könnuninni og aðrir heltust úr lestinni.
Alls tóku um 430 fjölskyldur þátt í könnuninni, en
endanlega bárust skýrslur frá 376 fjölskyldum. I
þessu sambandi er rétt að hafa í huga, að könnunin
gerði miklar kröfur til þátttakenda og því eðlilegt að
ýmsir heltust úr lestinni. Hins vegar voru flestar þær
skýrslur sem bárust, ágætlega útfylltar og kunna
Kauplagsnefnd og Hagstofan þátttakendum mikla
þökk fyrir samstarfið.
I þeim 376 fjölskyldum, sem skiluðu útgjalda-
skýrslum voru alls 1.308 einstaklingar. Að meðal-
tali voru því 3,48 einstaklingar í hverri fjölskyldu en
meðalstærð þeirra fjölsky ldna, sem tóku þátt í könn-
uninni 1978/1979, var 3,66 einstaklingar. Af fjöl-
skyldunum 376 bjuggu 206 á höfuðborgarsvæðinu
og voru í þeim 667 einstaklingar, en 170 fjölskyldur
með 641 einstakling bjuggu annars staðará landinu.
Meðaltala fólks í fjölskyldu var 3,24 á höfuðborgar-
svæði en 3,77 utan þess. Fjögurra manna fjölsky ldur
vom algengastar meðal þátttakenda en þar næst
þriggja manna, og samtals voru þær um helmingur
allra fjölskyldnanna. Fjölskyldumar skiptust þann-
ig eftir hjúskaparstétt, að nær 4 af hvetjum 5 vora
fjölskyldur hjóna eða fólks í sambúð, á tæplega
tíunda hverju heimili vora einhleypingar ásamt
bömum og/eða öðram fullorðnum, en um 13% þátt-
takenda vora einir í heimili. Loks má geta þess, að
á heimilunum 376 vora 344 böm yngri en 16 ára eða
rösklega fjórðungur allra, sem könnunin tók til.
Sem fyrr segir náði könnunin alls til 1.308 ein-
staklinga eða um 0,54% af heildarfjölda íbúa í
landinu 1. desember 1985. Til samanburðar má
nefna, að neyslukönnunin 1978/1979 náði til 0,29%
af íbúafjöldanum 1. desember 1978. Sú könnun tók
einkum til höfuðborgarsvæðisins og vora þátttak-
endur þá 0,54% af fjölda íbúanna þar. í könnuninni
1985/1986 bjuggu 710 manns á höfuðborgar-
svæðinu og svarar sú tala einnig til 0,54% af íbúa-
fjöldanum á því svæði. Skipting þátttakenda eftir
starfsstéttum og atvinnugreinum hefur enn ekki
verið könnuð til hlítar, en nefna má að af þeim sem
öfluðu mestra tekna á hverju heimili vora 26%
starfsmenn ríkis og sveitarfélaga, 20% stunduðu
verslunar- og skrifstofustörf, 17% voru iðnaðar-
menn, 12% vora verkamenn, 7% sjómenn, 8%
bændur, 6% sjálfstæðir atvinnurekendur, en 4%
vora lífeyrisþegar, nemar o.fl. Tekið skal fram, að
skýrslugerð um neyslukönnunina 1985/1986 er
ekki lokið, og verður þeim atriðum sem hér hafa
verið nefnd svo og ýmsu fleira, gerð mun fyllri skil
í sérstakri greinargerð Hagstofunnar síðar á þessu
ári.
Við gerð nýs vísitölugrandvallar hefur í öllum
aðalatriðum verið byggt á niðurstöðum neyslu-
könnunarinnar, en frá þeim hefur þó verið vikið í
nokkrum tilvikum, svo sem hér greinir: /fyrsta lagi
hafa niðurstöður verið bomar saman við aðrar
tiltækar heimildir, og í nokkrum tilvikum, þar sem
misræmis hefur þótt gæta, hafa niðurstöður
könnunarinnar verið leiðréttar eftir öðram heim-
ildum, hafi þær þótt traustari. Þær breytingar sem
hér hefur verið um að ræða, era raunar lítilvægar. I
öðru lagi hefur í tveimur tilvikum verið aukið við
þau útgjöld, sem neyslukönnunin leiddi í ljós.
Annars vegar hefur bílaeign landsmanna aukist
mjög mikið frá árslokum 1985, en niðurstöður
könnunarinnar um bflaeign era miðaðar við þann
tíma. I samræmi við þessa aukningu hafa útgjöld
vegna kaupa og rekstrar eigin bfls í vísitölu-
grundvellinum verið miðuð við, að á hverja fjöl-
skyldu komi að meðaltali 1,5 bflar í stað 1,3 bfla skv.
neyslukönnuninni. Til samanburðar má geta þess,
að í fyrri vísitölugrandvelli kom 1 bfll á hvetja
fjölskyldu. Hitt frávikið af þessu tagi er það að í
vísitölugrandvellinum era nú meðtalin afnotagjöld
af Stöð 2, sem ekki var til þegar neyslukönnunin fór
fram. I þriðja lagi er rétt að geta þeirra aðferða sem
beitt er við ákvörðun húsnæðisliðs, en hann er að
mestu leyti kostnaður við eigið húsnæði. Af þátt-
takendum f neyslukönnuninni bjuggu 88% í eigin
húsnæði en 12% í leiguhúsnæði. I síðastgildandi
vísitölugranni var húsnæðisliðurinn að mestu leyti
áætlaður í upphafi, en síðan látinn fylgja breyting-
um á vísitölu byggingarkostnaðar. í þetta skipti var
valin sú leið að byggja húsnæðislið grandvallarins
sem mest á niðurstöðum neyslukönnunarinnar,
annars vegar um rekstrarkostnað en hins vegar um
fjármagnskostnað vegna öflunar eigin húsnæðis. Er
hér fylgt fordæmi nágrannaþjóða í þessu efni. Til
rekstrarkostnaðar telst viðhaldskosmaður, fast-
eignagjöld og tryggingariðgjöld. Fjármagnskostn-
aður er fólginn í greiðslu vaxta og verðbóta og er þá
miðað við ákveðna samsetningu opinberra hús-
næðislána, lífeyrissjóðslána og bankalána hjá þeim
sem tóku þátt í könnuninni, og reiknað með gildandi
vöxtum þessara lána á hverjum tíma. Breytingar
lánskjara munu því hér eftir hafa áhrif á vísitölu
framfærslukosmaðar.
í meðfylgjandi yfirliti era sýnd heildarútgjöld
samkvæmt hinum nýja vísitölugrandvelli í saman-
burði við þann eldri svo og skipting þeirra eftir
helstu útgjaldaflokkum. Eins og vænta mátti er
heildarfjárhæð hins nýja vísitölugranns talsvert
hærri en í síðastgildandi grandvelli. Heildarárs-
útgjöld í hinum nýja granni era um 1.638 þús. kr. á
verðlagi í maí 1988 samanborið við 1.444 þús. kr. í
eldri grunni. Munurinner 13,4%.Þessartölurera þó