Baldur - 17.06.1945, Blaðsíða 1

UTGEFANDI: SÓSIALISTAFÉLAG ISAFJARÐAR
XI. ÁRG.
ísafjörður, 17. júní 1945
17. tolublað.
Jón Sigurðsson og sam-
band hans við þjóð sína.
Islenzka þjóðiii valdi l’æð-
ingardag Jóns Sigurð'ssonar
sem stofndag lýðvcldis á Is-
landi.
Þetta var engin tilviljun
heldur eðlilcg og sjálfsögð á-
kvörðun, seni byggðist á því, að
Jón Sigurðsson var 'sá stjórn-
inálaleiðtogi Islendinga, scm
liæst ljar og störf hans og bar-
átta í sjálfstæðismáli þjóðar-
innar meiri cn nokkurs annars,
Þeini störfum og haráttu helg-
aði hann lífskrafta sína alla og
fórnaði fyrir þá ■ baráttu em-
hættum ,og öðrum tímanlegum
gæðum.
Urn þessi störf og baráttu
Jóns Sigurðssonar hefur ofl
verið ritað áður og mun verða
gert, því bæði er það að af
miklu er þar að taka og ekki
verður svo minnst frelsisdags
þessarar þjóðar, að um leið sé
ekki getið, að meira eða minna
leyti, þess mannsins, sem frek-
ar öllum öðrum vann að því að
þjóðin fékk þetta frelsi.
Hér verður ekki rakin har-
áttu- og starfssaga Jóns Sig-
urðssonar, aðeins drepið á eitt
atriði hcnnar, sem sjaldan hef-
ur verið minnst á,, og það er
samband hans við þá alþýðy,
sem hann háði haráttu sína
fyrir. -
Jón Sigurðsson lii’ði öll
manndóms og starfsár sín i
fjarlægu landi. Samgöngur við
það voru þá mjög strjálar og
erfiðar Blöð voru þá engin á
Islandi og á allan hátt miklum
erfiðleikum bundið að hafa
samband við landsmenn.
En Jón Sigurðsson notfærði
sér þau meðöl sem í'yrir voru.
Ásamt öðrum Islendingum í
Kaupmannahöfn stofnaði hann
timaritið Ný félagsrit. 1- því riti
var hann lífið og sálin og það
flutti skoðanir lians og kenn-
ingar til landsmanna.
En Jón Sigurðsson lél sér
ekki nægja að hal’a samhand
við landa sína í gegnum þetta
rit eingöngu, heldur hafði hann
lifandi og náið samband mcð
])réfaskriftum við fjölda
manna í öllum Iiéruðum lands-
ins.
Bréf' Jóns Sigurðssonar
skipta þúsundum og þau eru
meira en bréf um cinkamál. í
þeim ræðir liann við vini sína
og samherja öll þau vandpmál,
sem efsl eru á baugi og hann
hcfur mcsthn áhuga l’yrir, legg-
ur á ráðin um framkvæmdir,
hvcrnig liaga skuli baráttunni
í einstökum alriðum, hvetur og
leiðbeinir. Þessum bréfum
mætti hclzl likja við dagblöð
eða vikublöð nú^á dögum. I
þeim birti Jón Sigurðsson
skoðanir sínar, ekki eingöngu
þeim, sem þau eru stíluð til,
heldur miklu fleiri.
Hér er ekki rúm til að birta
kafla úr þessum bréfum Jóns
Sigurðssonar, enda er þar úr
miklu að velja og vandi að
segja hvað taka skal.
Hér verða þó birtir kaflar úr
tveimur bréfum hans til Torfa
skólastjóra Bjarnasonar í Ól-
afsdal, og eru þeir valdir vegna
þess að þeir sýna mjög vel
hversu lilandi áhuga Jón Sig-
urðsson hafði á öllu því, er til
framfara horfði í atvinnu- og
menningarmálum þjóðarinnar
og hve mjög hann var á undan
sínum tima i þeim efnum.
Fyrra bréfið er skrifað i
Kaupmannahöfn 18. febrúar
1867. N
* Þar segir svo:
„Engin ritgjörð hel’ir komið
til okkar „um framför Is-
lands“, það lítur svo út, sem
allir vili framförina, en eng-
inn liafi ljósa hugmynd um
hvernig hún eigi að komást á.
Við erum nú að hóa okkur
saman til að gefa út Ný Fé-
lagsrit, sem nú hafa legið í
aungviti í tvö ár. Það væri
gaman ef þér værið nú upp-
lagður til að skrifa mér lángt
og fróðlegt búnaðarhréf 4rá
Skotlandi, sem ég gæti fengið
prentað í ritinu. Mér þykir ekk-
ert eins vanta einsog búnaðar-
ritgjörðir, þvþ ég er á þeirri
trú, að það sem okkur riður
mest á nú er framkvæmd og
framför í allri þekkingu á at-
vinnu til sjós og lands, í land-
búnaðinum kvikfjárrækt og
jarðyrkja í þeim einföldu
grcinum sém land vort hefur
nægsl af, ghisi, rófum, jarð-
eplum — i fiskveiðum betri
skip og útbúnaður og duglegir
kunnandi sjómenn. Skólar
lianda bændacfnum og þcim
scm vilja iðka praktiska at-
höfn, ekki eiginlega barna-
skóla, hcldur únglíngaskólar
frá 16—18 vetra, væri okkur
ein mesta nauðsyn“.
1 öðru bréfi til Torfa, skrif-
uðu í Höfn 25. niarz 1867, ræð-
ir hanri þessi sömu mál. Þar
kemst harin meðal annars svo
að orði:
„Þér segið að það þurfi að
fyrirbyggja margbýlið. Það er
víst satt, en það þarl' að skýra
greinilega hvað maður meinar
meðmargbýli, og gjöra grein á
margbýli og þéttbýli. Þér hafið
alla með yður þegar þér mót-
mælið þessu, því menn vilja
lielzt hafa mílna breiðar lend-
ur til að vastra í. Þar um er
ég ekki hreins huga, því ég vil
ekki víðlendi svo mikið handa.
einum að enginn komist vfir
að rækta það til túns, engja
eða haga.
Sundurskipting jarðanna við
erfðir; þar komið þér í ensku
og skozku lögin, og það cr gott
og gaman að heyra hvað þér
hafið þar um að segja; en vilj-
ið þér þá taka það sem þar af
leiðir, höfðingjavald og það
sem því fylgir?“
1 þessum bréfköflum víkui’
Jón Sigurðsson að málum sem
enn hafa ekki fengið viðhlýt-
andi lausn. En það er atliyglis-
vert a,ð i þeim kopia fram skoð-
anir sem einmitt nú cru efst á
baugi hjá þjóðinni, og þannig
er það á fleiri sviðuni. Þó að
íslenzka þjóðin hafi nú náð
fullu sjálfræði heldur sjálf-
stæðisbarátta licnnar áfranl og
sú barátta verður háð undir
leiðsögn Jóns Sigurðssonar
engu síður en sóknin að því
niarki sem nú liefur náðst.
Jón Sigurðsson var, eins og
kunnugt er, fyrst kosinn á þing
hér í Isafjarðarsýslum, scm þá
voru eitt kjördæmi, og fyrir
þetta hérað sat hann á þingi
æ síðan.
I bréfi til Gísla læknis
Hjálmarssonar, skrifuðu í
Kaupmannahöfn 26. ágúst
1811, víkur liann nokkrum
orðum að þcssari lyrstu kosn-
irigu sinni.
„Sagt cr að einhver vitleysa
sé frá sýslumannsins hendi í
kosningunum í Isafjarðarsýslu,
og muni verða Gið kjósa upp
al tur, svo ekki er reyndar soj)-
ið kálið hjá mér þótt í ausuna
sé komið, heyrt hefi ég líka, að
amtmanni þyki ekki eignar-
skjal mitt svo gott sem skyldi
og segi að það sé í það hæsta
ekki annað en makaskipti
niilli föður míns og mín (eins
og makaskipti forudsetji ekki
eignir á báðar liendur, sem
skipt sé?) en segir þó að annað
sé hitt, að enginn, og allra sízt
hann (Gud bevare^?) muni
mæla á móti mér á þinginu. En
vertu viss, bróðir minn! ég
skal velgja þeim undir uggum
einhverntíma ef ég lifi og verð
ekki því óheppnari í öllu tilliti,
og þó ég komist ekki í þingið
í þetta sinn, þá er ekki lolui
fyrir skotið samt“.
Og Jón Sigurðsson velgdi
þeim sannarlega undir uggum
dönsku valdsmönnunum og
lulltrúum þeirra. Enginn ís-
lenzkur stjórnmálamaður liel'-
ur verið betur til þeirrar bar-
áttu búinn en hann. Hann
var manna lærðastur í sögu
þjóðar sinnar og hafði þar af
leiðandi víðtækari þekkingu á
sögulegum réttindum hennar.
Hann hafði líka víðtæka ylir-
sýn yfir þær þjóðfrelsisstefnur-
sem á hans dögum voru efst á
baugi meðal þjóðanna og riæga
þckkingu lil að velja og hafna.
Honum var líka, öllum öðr-
um fremitv, ljóst, að því aðeins
var sigurs að vænta í sjálf-
stæðisbaráttu þjóðarinnar, að
allir stæðu saman. Rauði þráð-
urinn.í öllum bréfum hans-og
ritgerðum er livattningin um
saniheldni: „Ef það tekst að
halda hóp, þá er ég viss um
riieð guðs hjálp að við náum
réttinduirí okkar, þótt langt sé
að híða þcss, en það verður því
skemmra scm .mcnn styrkja
mig l)clur og þann litla hóp,
sem méð mér er“.
/