Baldur - 31.08.1945, Side 2

98
B A L D U R
Nýtt ársrit.
Fyrir nokkru er komið út
nýtt ársrit, er Embla heitir, er
það gefið út af konum og flyt-
ur eingöngu ritverlc lcvenna.
Rilstjórar eru: Valborg Bents-
dóttir, Karolína Einarsdóttir og
Valdís Haíldórsdóttir. Ritið er
104 blaðsíður lesmáls, auk aug-
lýsinga, í meðalstóru broti,
prentað á góðan pappír og
prýtt mörgum myndum. Það
kostar í lausasölu 20 krónur
en 15 krónur til áskrifenda. 1
ávarpi segir svo um tilgang
þess:
„Tilgangur Emblu er að birta
sem fj ölbreyttastar ritsmíðar
kvenna, fornar og nýjar. Eink-
um munum við gera okkur
far um að ná til þeirra, sem
annars myndu ekki koma
verkum sínum á framfæri. —
Einnig langar okkur til að ná
í óprentuð ljóð eða vísur lát-
inna kvenna, ef eitthvað slíkt
kynni að vera til í handritum,
eða minningum manna. Vænt-
um við þess, að sem flestir
ljái okkur lið í því efni.
Við vitum, að Island á marg-
a.r vel ritfærar konur, og von-
um, að sem flestar þeirra sendi
ritinu eitthvað til birtingar,
svo að efni þess geti orðið
fjölbreytt og vandað. Þótt ekki
sé um lcvæði og sögur að ræða,
eiga ílestar konur í fórum sín-
um minningar, ferðasögur, frá-
sögur úr daglegu lifi o. fl. sem
þær gætu fært í skemmtilegan
búning.
Okkur væri sérstaklega kær-
komið, ef aldraðar konur vildu
skrifa fyrir okkur minningar
frá yngri árum sínum með lýs-
ingum á lifnaðarháttum þeirr-
ar kynslóðar, sem nú er að
kveðja“.
Það er vissulega rétt, sem
sagt er í þessu ávarpi, — að
Island á margar vel ritfærar
konur. — Er þar skemmst a.ð
minnast, að annað ljóðskáldið,
sem verðlaun hlaut fyrir há-
tíðaljóð í sambandi við lýð-
veldisstofnnnina, var kona, og
margt af því, sem konur hafa
ritað, er með því bezta í ís-
lenzkum bókmenntum.
1 þessum fyrsta. árgangi
Emblu eru ljóð og vísur eftir
þessar skáldkonur: Theódóru
Tlioroddsen, Huldu, Höllu
Loftsdóttir, Valdísi Halldórs-
dóttur, Fríðu Einars, Björgu
Pétursdóttur, Vigdísi frá Fitj-
um, Ingibjörgu Benediktsdótt-
ur, Arnfríði K. Jónatansdóttui’,
Halldóru B. Björnsson, Hall-
dóru Jónsdóttur, Sigríði Ein-
ars frá Munaðarnesi, Guðrúnu
Halldórsdóttur og Elínborgu
Brynjólfsdóttur.
I lausu máli cru þar sögur
eftir Elinborgu Lárusdóttur,
Þórunni Magnúsdóttur og Val-
borgu Bentsdóttur. Mósa mín
(l)ernskmninning) eftir Libu
Einarsdóttur, — Surtshellisför,
ferðasaga, eftir Valdisi Hall-
V Y
i Skammtað ixr skrínunni, %
Illa tekið góðum bendingum.
Fyrir nolckru var hér i blaðinu
reynt að leiða ritstjóra Skutuls það
fyrir sjónir, að hann vœri ekki í
hópi ofurmeiina, enda þótt liann
héldi það sjálfur, þessvegna væri
liann alls ekki fær um að annast,
svo í lagi væri, þau störf, sem
liann hefur tekið að sér að vasast
í, og þar af leiðandi fullkomin á-
stæða til að bera áhyggjur út af
því, hvernig hann leysti þau af
hendi.
Nú hefði mátt ætla að ritstjóri
Skutuls tæki þessum bendingum
vel, en svo er alls ekki. Ilann svar-
ar þeim með mesta offorsi, talar í
sambandi við þær um persónulegar
svívirðingar og atvinnuróg, en við-
urkennir þó réttmæti þeirra í aðra
röndina, þar sein hann segir: „Mér
er það nóg að við störf mín .. .
legg ég fram krafta mína alla, það
litlir þeir eru, og meira verður ekki
lieimtað!“
Það er liinn mesti misskilningur
hjá ritstjóra Skutuls, að í þessum
fyrgreindu bendingum felist nokk-
uð, sem heitið geti persónulegar
svívirðingar og atvinnurógur. Þó
að hann sjálfur treysti manna mest
mikilleika sínum, getur hann ó-
mögulega ætlast lil að aðrir geri
það, og liann verður að skilja, að
við störf, sem unnin eru í almenn-
ings þágu, er ekki nóg að leggja
fram krafta sina alla, — þó að það
sé vitanlega góðra gjalda vert — ef
getan er iítil eða engin og störfin
eru jafn illa unnin eða vanrækt
eftir sem áður.
Rangfærslur og falsanir.
Það er að vísu ekki ástæða til að
eyða miklu rúmi í þetta svar rit-
stjóra Skutuls, frekar en þegar hef-
ur verið gert. Þó eru þar sérstak-
lega tvö atriði, sem ástæða er að
taka lil athugunar. Hann viður-
kennir nú, að hér hafi verið at-
vinnuleysi í vor, en það var ein-
mitt það, sem Baldur sagði. Að
vísu reynir ritstjórinn að dylja
þessa játningu með því, að fullyrða
þau ósannindi að ritstjóri Baldurs
hafi falsað sín fyrri úmmæli, en
ekki er ástæða til að láta sér finn-
ast til um sííkt úr þeirri átt, svo
alvanalegt sem það er, að skutulsrit-
stjórinn rangfæri það, sem aðrir
segja og reynir að slá sig til ridd-
ara ú þann liátt.
Rök, sem ástæða er til að
athuga.
En einmitt í þessu svari hefur
hann þó brugðið út af þessum rót-
gróna vana sínum, rangfærslunum;
hann gerir þar tilraun til að rök-
ræða. Hann segir að ekki hafi ver-
ið ústæða til að leggja veg úr Dag-
verðardal að Nónliornsvatni, vegna
þess að tvö undanfarin sumur liafi
aðallega verið unnið að því, að
leggja þrýstivatnspípuna og
sprengja fyrir stíflustæðinu við
Nónhornsvatn, til þessa liafi þurft
mikið efni og það liafi þurft að
flytja á þeirri leið sem pípan var
lögð. „Jafnframt“, segir liann, „gatu
þeir menn, sem að flutningnum
unnu, starfað að öðrum verkum í
ígripum, bæði í hitteðfyrrasumar
og fyrrasumar. Þannig þótti jafnvel
ekki rétt í fyrrasumar, þegar unn-
ið var nokkuð að stíflugerðinni við
Nónhornsvaln, að breyta flutning-
unum, þar sem jiá liefði þurft að
tvískipta liðinu, sökum ólokinna
verkefna niðri í Engidal“.
Þó að merkilegt sé, kemur rit-.'
stjóri Skutuls liér með rök, sem á-
stæða er að taka til athugunar.
Þess er þá fyrst að gæta, að það
liefur ekki aðeins verið fundið að
því, að þessi umræddi vegur yfir
fjallið liefur ekki verið lagður fyr
en nú, heldur einnig hvernig flutn-
ingum þrýstivatnspípunnar og efn-
isflutningum í sambandi við hana
var hagað. Það liefur verið sýnt
fram á, að sporbraut sú, sem til
þessara flutninga* var notuð, kost-
aði óhemju fé, margfalt meira en
loftbraut, eins og sú, sem notuð var
við Fossavatnsvirkjunina, og auk
þess hafi þessi tilhögun á flutning-
unum verið miklu verkafrékari og
því dýrari en ef flutt hefði verið
eftir loftbraut. Ennfremur þurfti í
fyrrasumar að flytja mikið efni til
stíflugerðarinnar við Nónliorns-
vatn, öllu þessu efni þurfti að um-
lilaða tvisvar áður en það komst á
ákvörðunarstað. Þessir flutningar
urðu því bæði erfiðir og tímafrekir.
Hinsvegar hefur vegagerð yfir
fjallið reynst mjög auðveld og þann
veg væri liægt að endurbæta, svo
að eftir honum mætti flytja á
hverskonar bílum sem 'er.
Hvað því viðvíkur að ekki liafi
verið rétt að breyta fluttningunum
fyrr .en nú, vegna ólokinna verk-
efna niðri í Engidal, er með öllu
óskiljaniegt, því ekki gátu sömu
menn unnið á sama tíma bæði við
Nónhornsvatn og niðri í dal, og því
hefur orðið að tvískipta liði hvort
sem var.
Það eru því falsrök lijá ritstjóra.
Skutuls, að sú tilhögun, sem liöfð
var á þessum fluttningum, liafi ver-
ið sú bezta, sem völ var á. s
Sannleikurinn er líka sá, að allur
undirbúningur og tilhögun verka
við þetta mikla og dýra mannvirki,
hefur vægast sagt veriö mjög lé-
legur, enda ekki við öðru að bú-
ast undir stjórn algerlega óverk-
lærðra manna, sem þar að auki eru
svo útblásnir af sjálfsáliti, að þeir
fara í engu eftir góðum ráðum.
dórsdóttur. Grcin um Torf-
hildi Þorsteinsdóttur Hólm,
skáldkonu, aldarminning, og
kafli úr skáldsögunni Jón
biskup Arason. Ritgerð um
ólínu Jónsdóttur, skáldkonu á
Sauðárkróki, sextuga, og fylgja
nokkrar lausavísur eftir liana,
en hún er, eins og kunnugt er,
með snjallari liagyrðingum,
sem nú eru uppi. I ritinu er
kafli með fyrirsögninni Is-
lenzkar skáldkonur, og er ætl-
unin að þar birtist sýnishorn af
skáldskap látinna íslenzkra
skáldkvenna. Að þessu sinni
liirtast þar vísur eftir Stein-
unni, móður skáld-Refs, og
Guðrúnu Halldórsdóttur, móð-
ur þeirra Ólínu skáldkonu á
Sauðárkróki og Hallgríms Jón-
assonar, kennara við Kennara-
skólann í Reykjavík.
Þá er í ritinu lag, eftir Ing-
unni Bjarnadóttur, við kvæði
Sigurðar Sigurðssonar frá Arn-
arholti,, Sól, stattu kyrr. —
Hallgrímur Halldórsson radd-
setti.
Að lokum cru kaflar úr bréf-
um, skemmtileg smágrein,
Sonnettur og sumarfrí, og
lausavísur.
Eins og þetta yfirlit ber með
sér er efni Emblu mjög fjöl-
i ])reytt, og það er auk þess bæði
skemmtilegt og gott. Konur
þær, sem þar koma fram á
skáldaþingi, sóma sér með
prýði á Bragabekk. Væri fróð-
legt að vita einhver- nánari
deili á þessum skáldkonum og
öðrum, sem í Emblu skrifa
framvegis, og ætti ritið að
kynna þær lesendum sínum,
eins og Hclgafell gex-ir við höf-
unda þá, er í það rit skrifa.
Það var ekki ætlunin að
birta hér sýnishoi-n úr þessu
riti, heldur aðeins að minna á
það; kvetja rnenn, ekki síður
karla en konui', til að kaupa
það og lesa. En vegna þess að
í ritinu er fagurt kvæði um
veslfii’zka byggð, álítur Baldur
að vel fari á að það sé einnig
birt í vestfirzku blaði og tekur
sér það bci-saleyfi að birta það
á öðrum stað hér í blaðinu.
Baldur þakkar útgefendum
og ritstjórum Emblu fyrir
þennan fyrsta ái'gang; hann
lofar góðu um framhaldið.
-------0------
Réttur kominn út.
Síðara heftið af tímaritinu
Réttur 1944 er fyrir nokkru
komið út.
Þetta hefti er helgað skóla-
og menningarmálum og birtast
í því þi’jár greinar um það efni
Einar Bragi Sigui’ðsson skrif-
ar grein er hann nefnir Van-
rækt æska. Hann lýsir þar
hvað það cr að brjótast til
mennta og hve mikið vanti á
að þjóðfélagið geri skyldu sína
við æskuna. I grein, sem nefn-
ist Opnar leiðir, skýrir Sigfús
A. Sigurhjartarson, alþingis-
maður, frá aðalatriðunum i tii-
lögum milliþinganefndar í
skólamálum.
Nefnd þessi var skipuð 1943
og á Sigfús sæti í henni.
Þriðja greinin um skóla- og
menningarmál, er i-æða Brvnj-
ólfs Bjarnasonar, menntámála-
ráðhei'ra, 1. desember 1944.
Auk þessa flytur þetta hefti
prýðilega fróðlega og vel rit-
aða grein, Á hákarlamiðum,
eftir Halldór Guðnmndsson,
Suðureyri Súgandafirði. Inn-
lentla víðsjá skrifar Brynjólfur
Bj ai’nason, menntamáíaráð-
liei'ra, og ræðir þar um stjórn-
armyndunina og Alþýðusam-
bandsþingið 1944.
Sögur eru í þessu hefti eftir
pólska rithöfundinn Wanda
Wassilewska, Friðjón Stefáns-
son, kaupfélagsstjóra á Seyðis-
firði og svo framhaldssagan Á
vargöld, eftir fi’anska skáld-
sagnahöfundinn Andi’é Mal-
raux. — 30. ái'g. Réttar hefst á
þessu ái’i og mun þess minnst
í næsta hefti.
-------0------
Hannibal Valdimarsson
skrifar í seinasta blað Skut-
uls langa grein, til þess að
vei'ja það afrek meirihluta
bæjarstjórnar að selja úr
bænum togara, vörubirgðir,
veiðarfæri og peninga. Haukur
Helgason mun svara þessari
grein í næsta eða þar næsta
blaði Baldurs.