Baldur - 27.10.1945, Qupperneq 2

122
B A L JJ U R
I Skammtad úr skrínunni*
voru félágsmenn orðnir 165.
Félagið hóf þegar haráttu
fyrir bœttum kjörum sjó-
manna. 1 fyrstu voru kröfur
þess mjög vægar, en þrátt
fyrir það mættu þær harðri
mótspyrnu atvinnurekenda,
sem sennilega hafa séð að
þarna var vísir öflugra sam-
taka, sem fyr eða síðar gætu
orðið þeim ofjarl, ef ekki tæk-
ist að kæfa hann í tíma.
Vorið 1916 náðu deilurnar
við útgerðarmenn hámarki
sínu með hásetaverkfallinu
nafnfræga. Var það fyrsta
verkfallið liér á landi, sem
eitthvað kvað að, og stóð í
hálfan mánuð. Sjómenn töp-
uðu í þessari viðureign, þ. e.
a. s. þeir náðu ekki kröfum
sinum fram í veigamestu atrið-
unum. En verkfallið sýndi að
þrautsegja þeirra og samtaka-
vilji var langt um meiri en hú-
ist var við af svo ungu félagi.
Af því leiddi, að- þeir fundu
hver styrkur lá í samtökum
þeirra og hlutu því að leggja
allt kapp á að efla þau sem
mest.
Hér er ekki tækifæi’i til að
lýsa þessu verkfalli, en það má
með réttu kallast eldskýrn Sjó-
mannafélagsins.
Síðan hefur Sjómannafélag
Reykjavíkur oft liáð harðar og
langvinnar deilur við útgerð-
armenn, hætt kjör sjómanna
á margvíslegan hátt'og haft af-
skipti af ýmsum almennum
nytjamálum. Það tók þátt i
stofnun Alþýðusambands Is-
lands 1916.
Formaður Sjómannafélags
Reykjavíkur er nú Sigurjón
Ólafsson og hefur hann verið
það siðan 1918.
Ekki er hægt: að minnast
Sjómannafélags Reýkjavíkur,
án þess að geta fyrirrennara
þess, — Bárufélaganna — svo-
nefndu. Hið fyrsta þessara fé-
laga, Sjómannafélagið Báran i
Reykjavík, var stofnað 14.
nóvember 1894. Hvatamenn að
stofnuninni voru þeir Otto N.
Þorláksson og Geir Sigurðsson,
báðir nemendur á Stýrrimanna-
skólanum. Síðan voru félög
stofnuð í Hafnarfirði, á Akra-
nesi, Eyrarhakka, Stokkseyri
og í Garði. Félög þessi voru að
vísu veik, því skilningur á þýð-
ingu og mætti samtakanna var
þá ekki mikill, en þrátt fyrir
það tókst þeim þó að standa í
ístaðinu gegn árásum útgerðar-
manna á kjör háseta, og eitt er
víst: Þau voru brautryðjendur
þeirra verkalýðssamtaka, er
síðar risu upp og margir af
þeim, sem þátt tóku í Bárufé-
lögunum, urðu síðar áhrifa-
menn í samtökum alþýðunnar,
eins og t. d. Otto N. Þorláksson,
er var kosinn fyrsti forseti Al-
þýðusambands Islands, og
ýmsir fleiri.
-------0.....-
Bækur og blöð
Sjómannablaðið Víkingur,
októberblað þessa árs, er ný-
komið út. Af efni blaðsins má
nefna:
Ásgeir Sigurðsson: . Minnis-
blað. Sigurður Einarsson:
Kveðið til gamallar sjómanns-
ekkju. Haraldur Böðvarsson:
Viðhorf dagsins frá sjónarmiði
útgerðarmanns. Hallgrímur
Jónsson: Magnet tengsli fyrir
mótorskip. Grein um Land-
samhand íslenzkra útvegs-
manna. Lítið til fuglanna i
loftinu. Sigurður Þorsteinsson:
Jón frá Hliðarenda. Minning-
argrein um Þorvald Magnús-
son fimmtugan ásamt afmælis-
kvæði Guðmundar Geirdals,
sem Baldur birti í sumar. Jón
Dúason: Réttur Islands til
Grænlands. Konráð Gíslason:
Vistarverur sjómanna. Aulc
þess tvær smásögur, Á frívalct-
inni o. m. fl. Margar myndir
eru í blaðinu og allur frágang-
ur eins og venjulega mjög
vandaður.
Allir sjómenn þurfa að
kaupa og lesa Víking.
Tvær mjjar bækur frú Isrún.
Prentstofan Isrún li. f. liefur
nýlega gefið út tvær bækur:
Síðasta nóttin eftir Storm
Jameson, Birgir Finnsson og
Guðmundur G. Hagalín þýddu,
og Trú og skylda. Minningar
um Kaj Munk, séra Jónmundur
Halldórsson og Sigurður
Grímsson þýddu. Beggja þess-
ara hóka verður nánar getið
siðar.
0------
Spyp sá9 sem
ekki veit.
Allir skulu hafa atvinnu við
sitt hæli, sagði Finnur Jónsson
í sumar á fundi í Alþýðuhús-
inu.
En livað skeður?
Þegar ég í sumar sótti um
vélgæzlu-stöðuna við Rafveitu
Isafjarðar*vegna þess að sam-
kvæmt læknisráði er mér
bannað að vinna áfram þá
vinnu, er ég áður hef unnið;
en áður en ég veiktist stund-
aði ég vélagæzlu á skipum.
Ég hef nú verið atvinnulaus,
vegna veikinda, á annað ár og
hef enga aðstöðu til að útvega
mér atvinnu við mitt hæfi. Ég
hugsa því, að margir séu mér
sannnála um það, að meiri-
hluti rafveitustjórnar hefði vel
getað hrugðið vana sinum í
þessu tilfelli, farið eftir stárfs-
hæfni og veitt mér þessa stöðu,
því varla er hægt að lu'iast við
því, að maður, sem verið hefir
við'vélar i 10 ár, sé ekki þessu
starfi betur vaxinn, hehlur en
niaður, sem stundað hefur
eldavél í nokkur ár og senni-
lega skósaumavél um ein-
Óstaðfcst frétt
1 næst síðasta skammti úr skrín-
unni var sagt frá orðrómi um
harða rimmu, sem orðið hefði á
einuin voldugum fundi, er Alþýðu-
flokkurinn var þá nýlega búinn að
halda í Reykjavík. 1 þessari frá-
sögn var þessi fundur nefndur
„miðstjórnarfundur“ Alþýðuflokks-
ins“, getið máfefnis þess, er sögu-
sagnir liermdu að verið hefðu aðal
ófriðarefnið, en það var þálttaka
formanns Alþýðuflokksins, Stefáns
Jóhanns Stefánssonar, í sænsk-ís-
lenzka samningnym og Sölumið-
stöð sænskra frambjóðenda. Enn-
fremur var þar getið sögusagna um
að skorað liefði verið á Stefán Jó-
hann að segja af sér formennsku í
flokknum, sagt liverjir hefðu kom-
ið fram með þá áskorun og veist
að Stefáni, og. hverjir hefðu varið
hann, var ritstjóri Skutuls nefnd-
ur í flokki þeirra síðar nefndu.
Þessi frétt var auðvitað algerlega
óstaðfest og ekkert um það sagt,
livorl liún væri rétt eða röng.
Múli<5 upplýsist.
Nú hefur Skutull gefið nokkrar
mikilsverðar upplýsingar í þessu
máli og sannað þar með að hörð
rimma hefur orðið á þessum fundi
út af sænskríslenzka samningnum
og Sölumiðstöð sænski’a framleið-
enda. Aftur á móti leiðréttir hann
ýmsar missagnir í sambandi við
þennan orðróm.
Af eðlilegum ástæðum er rit-
stjóri Skutuls sár yfir missögnun-
um af þessum merkilega fundi, sér-
staklega hefur það komið við
hjartarætur lians, að fundurinn var
rangnefndur miðstjórnar-fundur,
en þetta var flokksstjórnarfundur
og setinn af hvorki meira né minna
en fjörutíu mönnum, og er ekki
nema von að manninum sárni slík
fáfræði og dæmalaust virðingar-
leysi fyrir jafn virðulegri sam-
komu. Þá er ritstjórinn ekki síður
sár yfir því, að lians var getið sem
mikillar hetju á fundinum, en hann
segist hafa verið liér vestur á Lang-
eyri í Álftafirði, þegar umræður
stóðu um þessi mál.
Er vel skiljanlegt að manni, eins
og ritstjóra Skutuls, sem hvergi vill
trana sér fram eða hrósa sér af
verkuin sínum, þyki leiðinlegt að
sín sé getið við afreksverk, sem
hann hefur aldrei komið nærri. Eða
kannske liann sé svona sár yfir því,
að fá ekki tækifæri til að verja for-
ingja sinn, þegar á liann var ráð-
ist, og hann þurfti sannarlega
varnar við?
Þá upplýsir ritstjóri Skutuls, að
sá orðrómur sé rangur, að á fund-
inum liafi verið skorað á Stefán.
Jóhann að segja af sér formennsku
og að þeir Jón Axel Pétursson og
Barði Guðmundssoh, sem nefndir
voru í sambandi við þá áskorun,
hafi, annar ekki mætt þar, en hinn
að vísu komið, en setið þegjandi
allan tímann, svona líkt og lamb,
sem -á að fara að leiða iit til slátr-
unar.
IlafSi þá enginn þeirra almenna
velsæmislilfinningii?
Ekki er ástæða til að rengja þessa
hvern tíma. En svona fór nú
samt. Þessi maður fékk vél-
gæzlustöðuna við Rafveitu Isa-
fjarðar, en mér hefur ekki
einu sinni verið svarað, sem
ekki mátti telja annað en
venjulega kurteisi.
Er svo þetta að láta alla hafa,
atvinnu við sitt hæfi?
Stefán Guðmundsson.
frásögn ritstjóra Skutuls, en vissu-
lega eru það vonbrigði fyrir þá,
sem liéldu að innan flokksstjórnar
Alþýðuflokksins finndust þó menn
með almenna velsæmistilfinningu,
að heyra nú, að. ekki einu ‘ sinni
tveir þeirra, sem þar eiga sæti,
skyldu reyna að þurka þann smán-
arblett af flokknum, sem formaður
hans hefur nú sett á hann'.
Er bróSir ritstjóra Skutuls í
„spyrSubandinu?"
En nú vill svo vel til að annað
vitni er komið fram í þessu máli,
er skýrir það nokkru nánar en rit-
stjóri Skutuls gerir. Þetta vitiii er
Finnbogi Rútur Valdimarsson,
hróðir ritstjóra Skutuls og fyrver-
andi ritstjóri Alþýðublaðsins.
1 Útsýn, hlaði, sem hann er á-
hyrgðarmaður að, segir svo frá
þessum umrædda fundi:
„1 fyrstu ræðu sinni ræddi for-
maðurinn ýtarlega um þátttöku
sína í stofnun hins nýja lieildsölu-
fyrirtækis „Sölumiðstöð sænskra
framleiðenda“, sem mjög hefur ver-
ið um rætt í blöðum undanfarið,
og endaði ræðu sina með orðum
Marteins Lúthers: „Hér stend ég
og gct ekki annaS“.
Eftir að ræðum forystumanna
flokksins var lokið, snerust svo að
segja allar umræður fundarins um
þelta eina mál. Álöldu ýmsir fund-
armanna þdttlöku formannsins i
verzlunarfyrirtæki þessu og töldu,
aö hún myndi ska'öa flokkinn stór-
um. Aörir vöröu geröir formanns-
ins mjög eindregiö og kröföust
þess, aö fundurinn lýsti trausti á
lionum.
Engin tillaga kom þó fram,
livorki um traust né vantraust,
enda mun liafa veriö tatiö vafa-
samt um úrslit slíkrar atlwæöa-
greiöslu“. (Allar leturbreytingar
gerðar hér.)
Þessi frósögn er mjög skýr. Eftir
henni hefur ekki mátt á inilli sjá
hverjir sterkari væru, meðherjar
Stefáns Jóhanns eða mótherjar, þar
hefur ef til vill ekki rnunað nema
einu atkvæði. Kannske atkvæðinu,
sem heið byrjar vestur ó Langeyri?
En livort atkvæðagreiðsla liefði
farið fram, ef það atkvæði hefði
verið mætt, og hverju megin það
liefði lent, er leyndarmál, sem rit-
stjóri Skutuls getur einn upplýst.
Haiin gæti líka skýrt lesendum
Skutuls frá því, hverjir það voru,
sem vörðu gerðir formannsins
mjög eindregið og vildu lýsa trausti
á honum og hverjir átöldu liann og
vildu flytja á liann vantraust. Sjálf-
sagt lætur ritstjórinn flokksmenn
sína og lesendur blaðs síns ekki
híða Iengi eftir þessum mikils-
verðu upplýsingum. Eða kannske
hann segi þeim, að hróðir sinn,
Finnbogi Rútur, sé nú líka kominn
í „spyrðubandið?"
--------0-------
önnur málshöfðun fyrir-
skipuð í heildsalamálunum.
Dómsniálaráðuneytið hefur
nú fyrirskipað málshöfðun7
gegn heildsölufirmanu G.
Helgason & Melsteð h. f. í
Reykjavík..
Nemur ólögleg- álagning
þessa hlutafélags kr. 158684,27.
Málið verður höfðað fyrir brot
á verðlagslöggjöfinni og 15.
kafla hegningarlaganna.
Áður hefur heildsölufirmað
O. Johnsen & Kaaber verið
kært fyrir brot á sömu lögum.
--------O-------